وظیفة پدر و مسائلی را که از همان ابتدا(آستانه پدر شدن) در تربیت فرزند باید رعایت کرد را برایم بگویید؟

خانواده، نخستین محیط اجتناب ناپذیری است که کودک با آن تماس میگیرد. محیطی که کودک در آن چشم گشوده و تا سالیان متمادی تنها با خانواده خود در تماس است. در این محیط نیز پدر و مادر اولین کسانی هستند که مستقیماً در شکل گیری شخصیت و خلق و خوی کودک تأثیر دارند. فرزند شما با مشاهده رفتارتان می آموزد که چگونه: ابراز عشق و علاقه کند، خشم خود را کنترل نماید، غم و شادی خود را بروز دهد، به دیگران احترام بگذارد، قانون مدار باشد، نظم و ترتیب درکار داشته باشد، به آیین دینی و مذهبی اهمیت دهد و مسئولیت پذیر باشد. پس باید بگوییم که پدر گرامی! فرزند شما همان خواهد شد که شما هستید. بنابراین مهمترین مسایلی که از همین شایسته است در نظر بگیرید عبارتند از:
گام اول: خودسازی برای اینک الگوی خوبی باشید. کسی که می خواهد پدر خوبی باشد و در تربیت نسل موفق شود، باید در مرحله اول خود را بسازد تا توانایی و لیاقت ساختن و تربیت دیگری را داشته باشد.
گام دوم: انتخاب سبک تربیتی کارآمد و پایبندی به آن. بهترین سبک تربیتی، سبک اقتدار و محبت است که پایبندی به آن پدری مقتدر و مهربان با ویژگی های زیر می سازد:
1- در امور تربیتی فرزندان با همسر خویش هماهنگ است.
2 – رفتارش چنان است که در فرزندان احساس اعتماد ، صمیمیت و آرامش ایجاد می‌کند.
3 – نسبت به فرزندان خود به اندازه کافی محبت نشان می‌دهد و افراط و تفریط نمی‌کند.
4 – برخورد او با فرزندانش احترام آمیز است و برای تصمیمات آنان ارزش قائل است و به جای تصمیم گیری برای آنان، به فرزندان خود شیوه تصمیم گیری بهینه را می‌آموزد.
5 – جو خانوادگی را چنان فراهم می کند که فرزندان احساس می‌کنند با آرامش می‌توانند دیدگاههای خود را در همه ابعاد زندگی مطرح کنند.
6 – وقتی دستورات و قوانینی وضع می‌کند، دلایل قانع کننده ای را ارائه می‌دهد.
7 – فرزندان خود را تشویق می‌کند تا مستقل و متکی به خود باشند.
8 – هر چند برای رفتار خوب، انضباط و ... ارزش قائل است اما افراط و تفریط نمیکند و از فرزندان خود درحد استعدادها، توانمندیها و محدودیتهای آنان انتظار دارد.
مبانی اجرای سبک اقتدار و محبت
برای اینکه چنین سبکی اجرا شود لازم است به نکات زیر توجه شود:
الف) توجه به نیازهای اساسی کودک
1. نیاز به محبت که اساسی ترین نیاز و باعث اعتدال روحی و روانی، اعتماد به نفس، حرف شنوی، اطمینان به پدر و مادر، و بهترین وسیلة تربیت می باشد. مخصوصاً در دختران که مرکز عاطفه و محبت هستند خیلی رعایت شود.
2. تأمین امنیت برای بروز تمایلات درونی، استعدادها و خلاقیت ها؛ تا جرأت و جسارت و خلاقیت در کودک سرکوب نشود.
3. نیاز به احترام و تکریم که باعث می شود کودک خود را محترم بداند و رفتار محترمانه در پیش گیرد و احترام به دیگران را یاد گیرد.
4. بازی کودک وسیله ای برای رشد همه جانبه و هماهنگ کودک و شناخت کودک از خود و شناخت دیگران از کودک و وسیله ای برای یادگیری حرفه ها، کارها و آداب زندگی می باشد. پس در انتخاب بازی ها، اسباب بازی های دخترانه به او کمک کنید و او را به سوی تربیت دینی سوق دهید.
ب) رعایت اصول تربیتی:
تربیت طبق یک سری اصول انجام می شود خروج از این اصول یعنی انحراف و خروج از جادة تربیت، پس باید مراقب باشیم و طبق اصول زیر به تربیت او اقدام کنیم:
1. اصل تدریج: والدین باید بدانند که هیچ صفت خوب و یا بدی نیست مگر اینکه به تدریج در بچه شکل می گیرد یعنی لحظه به لحظه زندگی با او (سخنان، رفتار، حالات، نگاه ها و...) در تربیت او اثر دارد.
2. اصل محبت: انسان شیفتة محبت است و این امر در سنین کودکی بسیار حساستر است وقتی انسانی متوجه شود که مورد علاقه و عشق کسی است که بالاتر از اوست، قدرت مند است، خواسته های او را جواب دهد، به خود می بالد و دوست دارد همه جا تکیه گاه او باشد. در تربیت کودک نیز باید محبت خدا با زبان کودکانه، به او تفهیم شود و به او فهماند که خدا او را دوست دارد.
3. اصل جانشینی: اگر چیزی را می خواهید از کودک بگیرید ابتدا چیز دیگر جذابی به او بدهید اگر می خواهید او را از فلان لباس زشت باز دارید در عوض برای او لباسی زیبا و مناسب بخرید و سپس آن لباس زشت را حذف کنید یا اگر می خواهید او را از بازی با کودکی منع کنید در عوض برایش هم بازی مناسب تری انتخاب کنید.
نکته : شما می توانید با استفاده از مهد کودک هایی که در مسایل دینی و تربیتی نیز با بچه ها کار می کنند به تربیت دینی فرزندتان کمک کنید. جو صمیمی آنجا، فضای بازی، اجتماع کودکان، تصاویر، تخصص مربی او و... کمک می کنند که شما در این تربیت گامی جلوتر بروید.
ج) به کار گیری روش های تربیتی
روش های تربیتی باید متناسب با سن و جنس کودک انتخاب شود تا اثربخش باشد چون که فرزند شما دختر است در ادامه به نکاتی در این زمینه می پردازم.
1. تقید داشتن به مسائل دینی: پدر ومادر با تقید به مسائل دینی و رعایت نکات تربیتی می باید قبل از انعقاد نطفه با خوردن رزق حلال، و بیان مباحث معنوی و... زمینه را فراهم کنید. و از سن 4 ماهگی به بعد می توانند با قرآن خواندن با صدای بلند، عدم نزاع، تغذیه مناسب، آرامش معنوی، دعا، به تربیت دینی کودک بپردازند. پس از تولد. کودک پدر و مادر را می بیند و حتی قبل از حرف زدن متوجه حرکات و گفته های آنها می شود، پس باید والدین الگوهای عملی و گفتاری خوبی برایش باشند خشت اول تربیت کودک با تقیدات والدین گذاشته می شود، اگر آنها مقید باشند گام اول تربیت با موفقیت طی شده است والا همان منشأ انحرافات می شود.
2. الگوسازی: کودک از همان ابتدا کودکی نسبت به انتخاب الگو دقت دارد. بنابراین والدین علاوه بر اینکه خود باید الگو باشند می توانند در مسیر راه او الگوهای سالم بگذارند تا با پیروی از آنها، باورهای دینی در او شکل گیرد. الگوی مورد نظر می تواند با گفتار و رفتار مسائل دینی را به شکل ظریف، غیر مستقیم و شیرین به کودک القاء کند.
3. قصه گویی: اصولاً قصه برای کودکان بسیار شیرین است شما می توانید با گفتن قصه های قرآنی و معنوی و یا خریدن کتاب های کودکان و سی دی و نوارهای مخصوص و مذهبی برای آنان، مسائل دینی را در آنها بپرورانید هم چنین می توانید از قوة تخیل بچه استفاده های زیادی بکنید و با بیان قصه های مختلف الگوهای نمادین و برتر را به او بشناسانید و از همان ابتدا او را با معصومین(ع) آشنا سازید.
4. تشویق: هرگاه کودک کار مثبتی انجام داد مثلاً دختر چادر سرش کرد او را تشویق کنید و سعی کنید با بزرگ جلوه دادن کار او و مقارن کردن کارش با تشویق کلامی و غیر کلامی، او را به آن امر دلگرم کنید و خودتان نیز می توانید در موقعیت های مناسب مثل اعیاد مذهبی، با خرید شیرینی، لباس نو، تفریح، زیارت و... او را با حقبقت آن ایام و برکت آن روزها آشنا سازید.
5. تنبیه: با کودکان بخاطر روحیة شکننده و حساسی که در این سن دارند باید نسبت به امر تربیت دقیق تر عمل کرد، اگر کاری کردند که مورد پسند نیست هرگز به او نگویید (دیگر دوستت ندارم) این جمله در حقیقت اشاره به کل شخصیت او دارد بلکه باید با اشاره به آن صفت زشت، مثلاً بگویید (تو دختر خوبی هستی و نباید این صفت زشت را داشته باشی) (تنبیه بدنی مردود است).
6. بازی: با کودک خود بازی کنید در بازی باید کاملاً اصول تربیت حفظ شود. مثلاً در بازی دروغگویی امر زشتی تلقی شود آزار دیگران زشت باشد و کسی که همبازی کودک می گردد با زبان کودک و فاکتورهای بازی یک کودک توجه داشته باشد به عنوان مثال نمی توانید با بازی ها و اسباب بازی های پسرانه در دختر، اثرهای زیادی بگذارید یا بر عکس.
7.آزادی کودک: اسلام، کودکان را در این سنین آزاد می گذارد تا حس کنجکاوی خود را که در سنین کودکی بسیار فعال می باشد ارضاء کنند و اگر این حس کنجکاوی با امر و نهی و توبیخ و عتابهای بی جهت و افراطی خاموش شود کودک نمی تواند در بزرگی، استعدادهای خود را بروز دهد و شخصی ترسو و کم استعداد خواهد بود.
8.نظارت و مراقبت: باید در برخوردها و رفتارهای کودک مواظب انحرافات اخلاقی و رفتاری بود. و زمینه های انحرافی را از جلوی کودک برداشت و به صورت دوستانه مراقب باشیم تا به رفتارهای منفی عادت نکند.
9. صداقت و راستی: وعده های دروغین به کودک او را هم دروغگو می کند و هم به پدر و مادر اعتماد نمی کند.
10. پرهیز از امر و نهی افراطی
11. پرهیز از عیب جویی و سرزنش: کوتاهی و اشتباهات کودک اغلب از سر ناتوانی، جهل و بی تجربگی آنهاست، ایراد گرفتن و سرزنش، جبران کمبود و اشتباه نمی کند بلکه ابهام کودک را زیاد می کند.
12. مهربانی: نرمی و ملاطفت در برخورد با کودکان مخصوصاً اگر دختر باشد باید رعایت شود تا روح لطیف او به همان صورت باقی بماند و بتواند وظایف خود در آینده را به خوبی انجام دهد.[1]
نکته پایانی:
پس از تولد کودکتان و ورود این عضو جدید به خانواده، شرایط به کلی عوض شده و خانواده نیاز به برقراری مجدد تعادل دارد. مادر به علت فشار ناشی از حاملگی و زایمان و تغییر در هورمون‌ها، نیاز به استراحت و تجدید قوا و در نتیجه نیاز به حمایت بیشتر دارد. بنابراین در اینجاست که پدر ایفای نقش فعال و مؤثر خود را در سبک تربیتی شروع می نماید. نقطه شروع این نقش خطیر کمک به مادر و همراه شدن با او در پروش نوزاد به ویژه در دوران شیرخوارگی است. بنابراین این شروع را با رعایت نکته زیر نشان دهید:
- در اولین فرصت ممکن به ملاقات همسر و فرزند نو رسیدة خود بروید و تمام عشق و علاقه و عواطف خود را نثارشان کنید و اولین جلسه 3 نفرة خانوادگی و همبستگی عمیق را تجربه نمایید. و اگر فرزند دیگری نیز دارید، او را هم در این تجربة شیرین شریک کنید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. اسلام و تربیت دختران، علی قائمی، انتشارات امیری، چاپ دهم، 1383.
2. روش های آسیب زا در تربیت از منظر تربیت اسلامی، محمد رضا قائمی مقدم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول 1382.
3. والدین و مربیان مسئول، رضا فرهادیان، نوبت چاپ اول، 1377، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

پی نوشت:
[1] . حسینی زاده، سید علی، سیرة تربیتی پیامبر صلّی الله علیه و آله و اهل‌بیت علیهم السلام ، تربیت فرزند، چاپ اول، 1380، ج اول، ص121 تا 152.
منبع: اندیشه قم