گمان
ظن از واژه‌هاي نسبتاً پركاربرد در قرآن کریم است كه به جهت استفاده آن در موضوعات اعتقادي و اخلاقي، از اهميت بالايي در مباحث معرفت‌شناختي و اخلاقيِ قرآن برخوردار است.
آیا حدس و گمان را می شود به عنوان یک خبر و نظر منتشر نمود؟
هرگاه در آن قید کنند که این خبر به صورت حدس و گمان است، و مفسده ای هم بر آن مترتّب نشود، اشکالی ندارد.
هرگاه در آن قید کنند که این خبر به صورت حدس و گمان است، و مفسده ای هم بر آن مترتّب نشود، اشکالی ندارد.
پاسخ:
هرگاه در آن قید کنند که این خبر به صورت حدس و گمان است، و مفسده ای هم بر آن مترتّب نشود، اشکالی ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر خبرنگاری خبری را به صورت شفاهی از منبع موثقی دریافت، و آن را منتشر سازد، آن گاه آن منبع به دلیل منافع شخصی، یا سازمان خود، اصل خبر را انکار نماید، آیا این خبرنگار مسئول است، اگر چه اصل خبر واقعیت داشته باشد؟
- چنانچه ناشری مجموعه اشعار شاعر یا نوشته های نویسنده ای را بدون پرداخت حقّ تّالیف و کسب اجازه مؤلف و در صورت فوتش بدون موافقت و رضایت ورّاث شرعی و قانونی او منتشر کند و آنها را بفروشد و درآمد حاصله را کلاّ به نفع خود بهره برداری کند، چنین عملی از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
- تا چه حد می توان خبر جعلی را مخابره کرد؟ آیا این گونه خبرها می تواند در نظام اسلامی جایگاهی داشته باشد؟ حتّی اگر رعایت مصلحت نظام، افراد، یا مانند آن مدّ نظر باشد؟
- یک خبر موثّق دارای چه خصوصیّاتی است؟
- هرگاه خبرنگاری شاهد ماجرایی نبوده، ولی می خواهد خبر آن را نقل کند، چند نفر شاهد لازم است تا خبرنگار به (راستی خبر) برسد؟
- خیّری قطعه زمینی به نام مسجد اهداء نموده است؛ ولی نظر خویش را در مورد احداث سرویس بهداشتی، ایوان، چایخانه، حیاط و آشپزخانه بیان نکرده است، آیا می شود در موقوفه فوق موارد بالا را احداث نمود؟
- کم فروشی در خبر و اطّلاع رسانی چیست؟
- آیا صدق و کذب خبر هم دارای انواعی است؟
- آیا برای تهیّه خبر مورد نیاز نظام، می توان رشوه داد؟
- آیا استفاده از خانمها در جمع آوری خبر و گزارشگری مجاز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] هدف از زندگی چیست؟ به نظر می رسد پاسخهایی که تاکنون به این سؤال داده شده پاسخهایی با دلیل نبوده و بر پایه حدس و گمان و نظر شخصی بوده است.
- [سایر] آیا منتشر کردن خبر و فیلم گناهان و کارهای زشت، با گناه انجام دهندگان آنها برابر است؟
- [سایر] فرق بین تفسیر به رأی (که تفسیر به فکر و گمان شخصی است) و تفسیری که در آن از یک نظر روشنفکرانه (خبر واحد موثق) استفاده شده است چیست؟
- [سایر] فرق حدس منطقی و عرفانی چیست؟
- [سایر] فرق حدس منطقی و عرفانی چیست؟
- [سایر] وهابیت چه کتبی را به نام شیعه منتشر کرده است؟
- [آیت الله بهجت] اگر فردی به گمان وسعتِ وقت به قصد طهارت از جنابت، غسل نمود، آن گاه فهمید که وقت تنگ بوده، آیا غسل صحیح است؟
- [سایر] اخیرا از سوی گزارشگران بدون مرز گزارشی منتشر شد مبنی بر اینکه ایران از بین 178کشور جهان از نظر آزادی مطبوعات رتبه 175را کسب کرده است.این گزارش با دیدگاه اسلام در باره آزادی بیان چگونه سازگارست؟
- [سایر] اگر از گفته عدهای حدس بزنیم که فردا عید فطر است، آیا میتوانیم روزه بگیریم؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا میتوان از مجتهدی که از نظر علم، پایینتر از دیگری، ولی از نظر تقوا بالاتر است، تقلید نمود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که فقیر بودنش معلوم نیست نمی توان به او زکات داد، ولی اگر از ظاهر حالش گمان پیدا شود که فقیر است، زکات دادن به او جایز است، همچنین اگر افراد مورد اعتماد خبر دهند که او فقیر می باشد.
- هنگامی انسان می تواند مشغول نماز شود که یقین به داخل شدن وقت پیدا کند، یا لااقل یک مرد عادل خبر از ورود وقت دهد، اذان شخص وقت شناس و مورد اطمینان نیز کافی است و اگر گمان قوی به دخول وقت از راههای دیگر پیدا کند نیز کفایت می کند، خواه از روی ساعت صحیح باشد یا غیرآن.
- قبله نماهای معمولی در صورتی که سالم باشد از وسایل خوب برای شناخت قبله است و گمان حاصل از آن کمتر از گمان از راههای دیگر نیست، بلکه غالباً دقیق تر است.
- ظن و گمان در رکعات نماز در حکم یقین است، یعنی باید بنابر گمان بگذارد و نماز را ادامه دهد، ولی اگر در رکعت اول و دوم باشد احتیاط واجب این است که نماز را بعداً نیز اعاده کند.
- هرگاه کسی وکیل خود راعزل کند، بعد از رسیدن این خبر به او برکنار می شود، ولی اگر پیش از رسیدن این خبر به او کاری را انجام داده باشد صحیح است، اما وکیل هرموقع بخواهد می تواند از وکالت کنار برود هرچند موکل غایب باشد.
- هرگاه انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را فسخ کند باید هرچه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولی او برساند، یا به آنها خبر دهد که مالشان را ببرند و اگر بدون عذر مال را به آنها نرساند و خبر هم ندهد چنانچه تلف شود باید عوض آن را بدهد.
- هرگاه (ذوالید) یعنی کسی که چیزی در اختیار اوست خبر دهد که آن چیز، نجس یا پاک است باید قبول کرد، خواه عادل باشد یا نه، به شرط این که بالغ باشد بنابراین، خبر دادن غیربالغ دراین باره قبول نیست، مگر این که اطمینان از گفته او حاصل شود.
- هرگاه بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز را خوانده یا نه یا حتی گمان کند نخوانده است، به شک اعتنا نکند، ولی هرگاه پیش از گذشتن وقت نماز شک کند، باید نماز را به جا آورد، حتی اگر گمان دارد نماز را خوانده کافی نیست.
- کر بودن آب را از دو راه می توان شناخت: نخست این که خود انسان یقین پیدا کند و دیگر این که لااقل یک نفر عادل خبر دهد.
- سر بریدن حیوانات نیز باید رو به قبله باشد و هرگاه قبله را پیدا نکند باید به گمان خود عمل نماید و اگر تحصیل گمان ممکن نیست و نیاز به سر بریدن حیوان دارد به هر طرف که انجام دهد صحیح است و در مورد دفن مسلمان که باید رو به قبله باشد نیز به همین ترتیب باید عمل کرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] موقعی انسان می تواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است؛ یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند؛ بلکه به اذان شخصی که وقت شناس و مورد اطمینان باشد یا به خبر دادن او به دخول وقت نیز می توان اکتفا نمود.
- [آیت الله سیستانی] موقعی انسان میتواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است ، یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند ، بلکه به اذان و به خبر شخصی که مکلف بداند شدیداً مراعات دخول وقت را میکند چنانچه موجب اطمینان شود نیز میتوان اکتفا نمود .
- [آیت الله خوئی] موقعی انسان میتواند مشغول نماز شود: که یقین کند وقت داخل شده است، یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند. بلکه باذان شخصی که وقتشناس و مورد اطمینان باشد یا به خبر دادن او به دخول وقت نیز میتوان اکتفا نمود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر گمان او ابتدا به یک طرف بیشتر باشد و بعد دو طرف در نظر او مساوی شوند، باید به دستور شک عمل نماید و اگر اوّل دو طرف در نظر او مساوی باشند و به طرفی که وظیفه اوست بنا بگذارد و بعد گمان او به طرف دیگر تمایل پیدا کند، باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند.
- [آیت الله بهجت] کسی که گمان به قبله دارد، اگر بتواند گمان قویتری پیدا کند میتواند بنابر اظهر به گمان خود عمل نماید، ولی اگر مشکل نباشد احتیاط در تحصیل علم و یا گمان قویتر است؛ مثلاً اگر میهمان از گفته صاحبخانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگر گمان قویتری پیدا کند، بنابر احتیاط گمان قویتر را تحصیل مینماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر قاضی جامع الشرایط حکمی نمود کسی نمیتواند حکم او را نقض کند گرچه اعلم از او باشد یا از نظر اجتهاد قضاوت او را صحیح نداند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نمی داند به یک طرف گمان دارد یا هر دو طرف در نظر او مساوی است باید به دستور شک عمل کند و احتیاط مستحب ان است که اگر شک از شکوک صحیحه و مورد نماز احتیاط است و گمانی که احتمال می دهد بر اکثر است نماز را بر طبق ان گمان تمام کند و نماز احتیاط بخواند و اگر بر اقل است یا شک از شکوک صحیحه نیست بر طبق گمان نماز را تمام کند و اعاده نماید
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که گمان به قبله دارد، اگر بتواند گمان قویتری پیدا کند نمیتواند به گمان خود عمل نماید، مثلاً اگر میهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگر گمان قویتری پیدا کند، نباید به حرف او عمل نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که گمان به قبله دارد، اگر بتواند گمان قویتری پیدا کند نمیتواند به گمان خود عمل کند، مثلاً اگر میهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگر گمان قویتری پیدا کند، نباید به حرف او عمل نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که گمان به قبله دارد، اگر بتواند گمان قوی تری پیدا کند نمی تواند به گمان خود عمل نماید، مثلاً اگر میهمان ازگفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند ولی بتواند از راه دیگری گمان قویتری پیدا کند نباید به حرف او عمل نماید.