قصد اقامت
تصميم مسافر به اقامت ده روز يا بيشتر در يك محل
شخصی قصد اقامت پنج روز در محلی داشته ولی هنگام ورود به آن محل به کلّی فراموش کرده و جدا قصد ده روز نموده است، آیا قصد اقامتش محقق می شود؟
اگر به نحو غفلت از امر واضح نزد او بوده که می تواند با اندک التفات و توجه زایل شود، قصد اقامت وی محقق نمی گردد، اما اگر به نحو نسیانی و فراموشی بوده که احتمال دارد تا پایان ده روز یادآور و متذکّر نشود، قصد اقامتش محقّق شده است.
اگر به نحو غفلت از امر واضح نزد او بوده که می تواند با اندک التفات و توجه زایل شود، قصد اقامت وی محقق نمی گردد، اما اگر به نحو نسیانی و فراموشی بوده که احتمال دارد تا پایان ده روز یادآور و متذکّر نشود، قصد اقامتش محقّق شده است.
عنوان سوال:
شخصی قصد اقامت پنج روز در محلی داشته ولی هنگام ورود به آن محل به کلّی فراموش کرده و جدا قصد ده روز نموده است، آیا قصد اقامتش محقق می شود؟
پاسخ:
اگر به نحو غفلت از امر واضح نزد او بوده که می تواند با اندک التفات و توجه زایل شود، قصد اقامت وی محقق نمی گردد، اما اگر به نحو نسیانی و فراموشی بوده که احتمال دارد تا پایان ده روز یادآور و متذکّر نشود، قصد اقامتش محقّق شده است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا خارج شدن از حدّ ترخّص، مضرّ به قصد اقامت است یا خیر؟ مثلاً کسی می خواهد در قم، ده روز بماند و می داند که روزها برای چندین مرتبه به جمکران می رود (امّا خوابگاه و محل اقامتش قم است)، آیا قصد اقامتش صحیح است یا خیر؟
- شخصی به قصد تبلیغ به شهری سفر می کند و در همان شهر، محل تبلیغی فراهم می شود. سپس با قصد اقامت، روزه و نمازش را ادا می کند. ولی بعد از یکی دو روز محل دیگری به او پیشنهاد می شود که تقریبا 18 کلیومتر با محل اقامتش فاصله دارد و باید هر روز این مسیر را برود و برگردد و حدود 3 ساعت نیز طول می کشد، در این صورت نماز و روزه اش چه حکمی دارد؟
- شخصی قصد ماندن ده روز در محلّی نموده، ولی محلّ کار او در فاصله ی کمتر از حدّ ترخّص شرعی است که باید هر روز به محلّ کار برود و هر چند روز یک بار شیفت کار او در شب است، آیا ماندن شب در محلّ کار مضرّ به قصد اقامه می باشد؟
- شخصی نذر کرده و متعلّق نذر و آن چه برای آن نذر کرده و مقدار آن را فراموش نموده است، وظیفه چیست؟
- اگر شخصی هر روز از محلّ اقامت خود برای تدریس به بیش از مسافت شرعی مسافرت نماید، حال اگر شغل خود را عوض کند و برای کار دیگری به همان سفر برود، وظیفه اش چیست؟
- شخصی در ماه مبارک رمضان به خارج از کشور سفر می کند، آیا این مسافر باید با اذان ایران افطار کند یا به اذان محل ورود؟ نماز وی چگونه است؟
- شخصی به تأیید گواهی های پزشکی قانونی به وسیله گلوله مصدوم شده است. گلوله از ناحیه عانه چپ وارد و از قسمت لگن خارج و موجب شکستگی گردن استخوان ران راست شده است. آیا در این مورد دیه شکستگی استخوان به دو ثلث دیه مربوط به ورود و خروج گلوله افزوده می شود و یا این که به طور کلی فقط دو ثلث دیه در نظر گرفته می شود؟ آیا اصلاً عانه و لگن جزو بدن محسوب می شود یا جزو پا؟
- شخصی زمینی را که در کنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن که او را بعد از فوت در همان مسجد که از زمین واقف ساخته شده دفن نمایند. عدّه ای از اهالی این شرط را پذیرفته اند و مسجد محلّ با این زمین یکی شده است و ساختمان سازی به پایان رسیده است. واقف می گوید محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمایند و عدم رضایت خود را در صورت عدم تعیین اعلام نموده است. آیا می توان او را در آن جا دفن نمود؟
- شخصی وصیّت کرده که بعد از وفاتش از فروش اتومبیل سواری برای انجام خیریّه و مراسم و دفن و کفن و... و برای اقامه ی عزای سیّدالشهداء علیه السّلام مصرف شود و از ثلث درآمد کامیونش جهت تهیّه ی جهیزیه ی دخترانش استفاده شود. ولی بعد از این وصیّت وصیت کننده شخصا اقدام به فروش ماشین سواری و کامیون نموده است و به جای کامیون اوّل، بعد از فروش، کامیون دیگری خریده است. آیا با تغییر محلّ برداشت هزینه ها، وصیّت سابق هم چنان به قوّت خود باقی است یا از ثلث منافع حاصل، در موارد مختلف وصیّت هزینه نمایند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر شخصی قصد کرده ده روز در محلّی بماند، ولی بعداً برای کاری پیش بینی نشده بخواهد چندین بار، و چندین ساعت تا کمتر از مسافت 5/22 کیلومتر از محلّ اقامت خود خارج شود، آیا به اقامت او ضرر می زند؟
- [آیت الله سبحانی] آیا کسی که بعد از اعراض از محلی بخواهد در همان محل متوطن گردد. آیا اقامت شش ماه در تحقق هر وطن واجب است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در غیر وطن اصلی خود برای تحصیل آمده است. اگر این شخص در محلّ تحصیل خود قصد اقامت ده روز کند، آیا می تواند در طول اقامت خود به شهرهای هم جوار محل تحصیل خود مسافرت کند؟
- [آیت الله بروجردی] هرگاه از اوّل، قصد اقامت نداشته باشند و در محلی سُکنی کنند و هر روز از آن محل به محلی که کمتر از چهار فرسخ است بروند، حکم شان چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی سجده سهو را فراموش کرده و پس از ورود به نماز دیگر یادش آمد، وظیفه اش چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مسافری قصد کرده ده روز در محلّی بماند، بعد از آنکه ده روز در آنجا اقامت کرد روز یازدهم به قریه ای رفته که فاصله آن تا محل اقامت 2 فرسخ است و روز یا شب را در آنجا ماند، آیا در آن یک روز یا شب که آنجا مانده، نمازش شکسته است یا نه؟ و همچنین پس از بازگشت به محل اقامت، آیا لازم است دوباره قصد ده روز بکند؟
- [آیت الله خوئی] زیدی در محلی که اجاره از اوقاف نموده است کسب مینماید و متولی آن محل معلوم نیست، وظیفه را بیان فرمائید.
- [آیت الله بروجردی] شخصی املاکی را وقف نموده که همه ساله در محلّی در ایّام عاشورا شبیه در بیاورند، آیا جایز است یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] شخص مسافری که قصد اقامه عشره مینماید در محلّی و از ابتدا عازم است، یا آن که احتمال میدهد در بین عشره مزبوره تا بساطین محل اقامت، بلکه متجاوز از حد ترخّص و مادون از حد مسافت یعنی أربعة فراسخ برود، آیا این قصد مضر به قصد اقامت در محل است، یا آن که مضر نیست؟ و بر فرض مضر بودن معیّن فرمایید تا چه حدّی مضر است؟ و نیز در صورت اضرار در هر صورت، تکلیف همچو شخصی قصر است فقط، یا آن که احتیاط به جمع بین قصر و اتمام است؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی که مأمور دولتی است، از موطن اصلی خود به شش فرسخی منتقل شده، در بدو ورود، قصد اقامه عشره نموده و نماز را تمام خوانده، بعد از قصد اقامه، در هر جمعه برای دیدن عائله خویش به محل خود میرود و روز شنبه بر میگردد و مدّت هفت ماه و نیم از این مُقَدَّمه میگذرد، تکلیف او در باب نماز و روزه چیست؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] محلّی که انسان آن را برای اقامت و زندگی خود اختیار کرده، وطن اوست، چه در آنجا به دنیا آمده و وطن پدر و مادر او باشد و چه خود آنجا را برای زندگی اختیار کرده باشد، چه در آنجا ملک شخصی داشته یا نداشته باشد و لازم نیست قصد اقامت دائمی در محل را داشته باشد، بلکه چنانچه عرفا محلی را مقر و محل زندگی او بدانند و در آنجا مسافر محسوب نشود، آن محل برای او حکم وطن را دارد.
- [آیت الله اردبیلی] حکم حدّ ترخّص مخصوص وطن است و در مورد محلّی که با قصد ده روز در آنجا اقامت کرده و یا بدون قصد، سی روز در حال تردید در آنجا مانده است، حکم حد ترخّص جاری نیست؛ بنابر این کسی که به قصد مسافرت از محل اقامت خود و یا محلی که سی روز بدون قصد اقامت در آنجا مانده است خارج شود، به محض خارج شدن باید نماز را شکسته بخواند و در حال رفتن به محلی که قصد اقامت ده روز در آنجا را دارد، تا قبل از رسیدن به آن محل، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر نداند محل تیمّم غصبی است و یا فراموش کرده باشد، تیمّم او صحیح است؛ ولی اگر خود وی آن محل را غصب کرده باشد و سپس فراموش نموده باشد، تیمّم او در آن جا صحیح نیست.
- [آیت الله سیستانی] مسافری که قصد کرده ده روز در محلی بماند ، اگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعت ادائی ، یا بعد از ماندن ده روز اگر چه یک نماز تمام هم نخوانده باشد بخواهد به جائی که کمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد و دوباره در جای اول خود ده روز یا کمتر بماند ، از وقتی که میرود تا وقتی که برمیگردد و بعد از برگشتن ، باید نماز را تمام بخواند ، ولی اگر برگشتن به محل اقامتش فقط از این جهت باشد که در طریق سفرش واقع شده است ، و سفر او مسافت شرعیّه باشد ، لازم است در رفتن و برگشتن و در محل اقامت نماز را شکسته بخواند .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه انسان جایی را برای (محلّ اقامت) خود انتخاب کند بطوری که وقتی در آنجاست او را مسافر نمی گویند، خواه قصد اقامت دائم داشته باشد یا موقّت، مثلاً می خواهد یک یا دو سال یا بیشتر بطور مستمر در آنجا بماند، این محل در حکم وطن او می باشد. همین گونه است حال مأموران ادارات که ممکن است هر دو سال در محلّی باشند و آنجا حکم وطنشان را دارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مسافری که قصد کرده ده روز در محلی بماند اگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی بخواهد به جائیکه کمتر از چهار فرسخ است برود چنانچه مردد باشد که به محل اولش برگردد یا نه، یا به کلی از برگشتن به آنجا غافل باشد باید از وقتی که می رود تا برمی گردد و بعد از برگشتن نمازهای خود را تمام بخواند بلی اگر تصمیم دارد که دیگر به عنوان رجوع به محل اقامت به آنجا برنگردد احتیاط واجب این است که در راه رفتن به آن محل و در آنجا هم نماز شکسته بخواند و هم تمام ولی هنگام برگشت از آنجا نمازش شکسته است و اگر مسافت تا آن محل چهار فرسخ کمتر نباشد هنگام خروج از محل اقامت شکسته بخواند کافیست.
- [آیت الله اردبیلی] دانشجویانی که برای تحصیل در شهری غیر از وطن خود قصد دارند مدت زیادی بمانند و همچنین اساتید دانشگاهها، معلمان، طلاب، کارکنان دولت و مانند آنها که قصد دارند جهت کار خود مدت زیادی در محلّی غیر از وطن خود اقامت کنند، اگر مدتی از اقامت آنها در آن محل بگذرد که دیگر عرفا در آنجا مسافر محسوب نشوند، آن محل برای آنها حکم وطن را پیدا میکند. بنابر این پس از گذشت مدت مذکور، چنانچه از آنجا به سفر بروند، پس از بازگشت لازم نیست برای تمام خواندن نماز و روزه گرفتن، قصد اقامت ده روز کنند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مسافری که میخواهد ده روز در محلّی بماند، از اوّل قصد داشته باشد که در بین ده روز به اطراف آن محل برود، چنانچه جایی که میخواهد برود جزء اطراف محل اقامت یا از بستانها و مزارع و باغات اطراف آن باشد به گونهای که رفتن به آنجا منافی با صدق اقامت در بلد نباشد، باید در تمام ده روز نماز را تمام بخواند و اگر بخواهد تا کمتر از چهار فرسخ برود، چنانچه در نیّت او باشد که در بین ده روز فقط یک مرتبه برود و رفتن و برگشتن بیش از دو ساعت زمان نبرد، ضرری به قصد اقامت اونمیزند.
- [آیت الله وحید خراسانی] شرط هشتم ان که به حد ترخص برسد یعنی از وطنش به قدری دور شود که اذان شهر را نشنود و وقتی اهل شهر را نبیند یقینا به حد ترخص رسیده است ولی باید مانعی نباشد و اما در غیر وطن همین که از محل اقامت یا محلی که سی روز در ان جا به طور تردید مانده خارج شود نمازش قصر است
- [آیت الله سیستانی] بعضی از فقهاء گفته‌اند : کسی که در محلی مالک منزل مسکونی است اگر شش ماه متصل با قصد اقامت در آنجا بماند ، تا وقتی که آن منزل مال اوست ، آن محل حکم وطن او را دارد ، پس هر وقت در مسافرت به آنجا برسد باید نماز را تمام بخواند ، ولی این حکم ثابت نیست .