بالقوه
قوه که در لغت به معنای نیرو و توان است در علوم مختلف اصطلاحات متعددی دارد.
آیا چیزی که وقف می‌شود باید هنگام وقف - حال چه بالفعل و یا بالقوّة - منفعت داشته باشد؟
در وقف شرط نیست که فعلاً دارای منفعت باشد بلکه اگر در آینده هم منفعت داشته باشد کافی است، مانند وقف درختی که در آینده دارای میوه می‌شود یا حیوانی که در آینده شیر می‌دهد یا می‌زاید.
در وقف شرط نیست که فعلاً دارای منفعت باشد بلکه اگر در آینده هم منفعت داشته باشد کافی است، مانند وقف درختی که در آینده دارای میوه می‌شود یا حیوانی که در آینده شیر می‌دهد یا می‌زاید.
پاسخ:
در وقف شرط نیست که فعلاً دارای منفعت باشد بلکه اگر در آینده هم منفعت داشته باشد کافی است، مانند وقف درختی که در آینده دارای میوه می‌شود یا حیوانی که در آینده شیر می‌دهد یا می‌زاید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا ولیّ محجور میتواند از اموال وی به نفع خود استیفای منفعت کند؟
- وقف مؤبّد و حبس مخلّد منزل واقف در مدت دهه محرم فقط برای تعزیه داری و روضه خوانی که بدون اطعام صورت گرفته، آیا بنظر حضرتعالی اینگونه وقف بر اشخاص مثل امام حسین وقف عام محسوب می‌شود یا وقف خاص؟
- بنظر حضرتعالی در وقف خاص مثل وقف بر اولاد یا وقف شخص مثل امام حسین با مدت معین ده روز که وقف منقطع الاخر میباشد ورثه واقف به صورت ملک غیر طلق مالک ملک می‌شود یا خیر؟
- اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن خارج می‌شود یا خیر؟
- آیا پدر ولایت در امور حسبی محجور یا ولایت در برخورداری و استیفای منفعت به نفع خود را دارد؟
- آیا وقف معاطاتی صحیح است؟
- آیا لازم است صیغه وقف را به عربی خواند؟
- مورث اینجانب قصد به وقف عرصه واعیان پلاک ثبتی مشخصی را داشته ولیکن این امر در حد یک نامه و قصد به وقف باقی مانده و هیچ گاه به وقف در نیامد و به قبض موقوفه نیز منجر و منتهی نشده لهذا خواهشمند است چگونگی وضعیت شرعی را بیان فرموده تا تکلیف اینجانب به عنوان وارث شرعا روشن گردد.
- اینجانب در حالت عصبانیت که بر اثر درگیری با فرزندانم، برای من پیش آمده بود، خانه مسکونیام را وقف کردم اما بعد از مدتی پشیمان شدم، البته صیغه وقف جاری شد، و ضمناً سند هم به نام اوقاف صادر شد، آیا این وقف صحیح است؟
- آیا مبلغی را که فرد مثلاً جهت تعمیرات مسجد وقف میکند میتوان در جای دیگر مثلاً خرید فرش برای مسجد خرج کرد یا اینکه فقط برای موردی که وقف شده باید مصرف شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت انحصار حکم حدّ سرقت به سرقت مأکول (موادّ خوراکی) در سال قحطی، آیا مسروق باید مأکول بالفعل باشد، یا شامل مأکول بالقوّه (هر چه صلاحیّت خوردن دارد) نیز می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] لطفا تفاوت وقف منفعت و انتفاع را بیان فرمایید.
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در چیزی که وقف می‌شود لازم است در حین وقف کردن دارای منفعت باشد یا خیر؟
- [سایر] از طرفی می گوییم موجود مطلق برابر است با خارجیت و وحدت و فعلیت و از طرفی می گوییم وجود یا خارجی است یا ذهنی وجود یا کثیر است یا واحد یا بالقوه است یا بالفعل آیا این دو ادعا باهم دیگر ناسازگار نیستند؟
- [آیت الله خامنه ای] زمینی است که سالیان گذشته در حوالی شهر بوده و وقف منفعت برای استفادههای کشاورزی بوده، و حال در محدوده شهر قرار گرفته و میخواهند در آن مسجد بسازند، آیا میتوانند این زمینها را وقف مسجد کنند؟ عدهای میگویند زمینهای وقفی که وقف منفعت است را نمیتوان وقف مجدد کرد؛ نظر مقام معظم رهبری را در این زمینه بیان نمایید.
- [آیت الله سیستانی] آیا اصل مال را نیز میتوان وقف نمود که علاوه بر منفعت مال در بعضی شرایط قید شود که اصل مال نیز فروخته و صرف مورد وقف گردد؟
- [سایر] برهان لزوم عقل بالفعل چگونه بر وجود امام زمان (عج) دلالت دارد؟
- [سایر] نمی توانم توانائیهایم را به صورت بالفعل در آورم راهنمایی شما چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] امیدوارم که مسئله مصالحه شرعیّه را نسبت به کسانی که خمس بر ذمّه آنها هست برایم کاملاواضح کنید چرا که من از طلاّب علوم دینی هستم و بعضی موارد برای من مشتبه شده است چرا که بعضی برادران دینی دوست دارند که با آنها مصالحه شود تا ذمّه آنها بریّ شود حال دوست دارم که این مسئله را با مثال برایم واضح کنید مخصوصاً که بعضی از برادران در این شهر مؤونه زندگی آنها به قدر کفاف است یا بالفعل یا بالقوه، ولی از سالهای پیش حقوق خمسی بر گردن آنها هست راه مصالحه با آنها چگونه است؟
- [سایر] میان فقاهت و ولایت، تلازمی نیست و ولایت فعلیّت ندارد و با «انتخاب شرعی» مردم، فقیه جامع الشرایط «ولایت بالفعل» مییابد.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغة وقف پشیمان شود ؛ یا بمیرد ؛ وقف درست نیست .
- اگر شرط نکنند که یکی از شریکها بیشتر منفعت ببرد چنانچه سرمایة آنان یک اندازه باشد منفعت و ضرر را هم به یک اندازه می برند و اگر سرمایة آنان به یک اندازه نباشد ، باید منفعت و ضرر را به نسبت سرمایه قسمت نمایند ، مثلاً اگر دو نفر شرکت کنند و سرمایة یکی از آنان دو برابر سرمایةْ دیگری باشد سهم او از منفعت و ضرر دو برابر سهم دیگری است چه هر دو به یک اندازه کار کنند یا یکی کمتر کار کند ، یا هیچ کار نکند .
- لازم نیست صیغة وقف را به عربی بخوانند ، بلکه اگر مثلاً بگوید خانة خود را وقف کردم وقف صحیح است و محتاج به قبول هم نیست حتّی در وقف خاص .
- ملکی که مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد ؛ حاکم شرع یا متولّی وقف می تواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند .
- اگر ملک وقف خراب شود ، از وقف بودن بیرون نمی رود .
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصّرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل ، یا ولیّ او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود ، از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است .
- اگر ملکی را بر افراد معیّنی مثلاً براولاد خود وقف نماید ، چنانچه در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی بدست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید ، باید خمس آن را بدهند . و نیز اگر به نحو دیگری از آن ملک منفعت می برند مثلاً اجارة آن را می گیرند باید خمس مقداری را که از مخارج سالشان زیاد می آید بدهند .
- در هفت چیز خمس واجب می شود : اوّل : منفعت کسب . دوّم : معدن . سوّم : گنج . چهارم : مال حلال مخلوط به حرام . پنجم : جواهری که به واسطة غواّصی یعنی فرو رفتن در دریا بدست می آید . ششم : غنیمت جنگ . هفتم : زمینی که کافرِ ذِمّی از مسلمان بخرد . و احکام اینها مفصّلاً گفته خواهد شد . 1 منفعت کسب :
- اگر چیزی را بر خودش وقف کند ، مثل آنکه دُکّانی را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مَقْبَرَه اش نمایند صحیح نیست . ولی اگر مثلاً مالی را بر فقرا وقف کند و خودش فقیر شود ، می تواند از منافع وقف استفاده نماید .
- اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .واگذار نمودن منفعت ملک یا منفعت شخص به دیگری در برابر عوض را اجاره گویند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه برای چیزی که وقف کرده متولی معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نماید و اگر معین نکند اگر از قبیل اوقاف عامه (مانند مسجد و مدرسه) باشد تعیین متولی وظیفه حاکم شرع است و اگر وقف خاص باشد (مانند ملکی که وقف بر اولاد است) در مورد کارهایی که مربوط به مصلحت وقف و منفعت طبقات بعد می باشد، احتیاط آن است که نسل موجود و حاکم شرع با موافقت یکدیگر تعیین متولی کنند و اگر تنها مربوط به منافع طبقه موجود است اختیار آن با خود آنهاست در صورتی که بالغ باشند و اگر بالغ نباشند اختیار با ولی آنهاست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] (اجاره) بر دو قسم است: قسم اوّل: قراردادی که انسان منفعت مالی را در مقابل عوضی به ملکیت دیگری در میآورد، کسی که منفعت مال را به ملکیت دیگری در میآورد، موجر (=اجارهدهنده) و کسی را که منفعت مال به ملکیت وی درمیآید، مستأجر (=اجارهکننده) میگویند. قسم دوم: قراردادی که با آن کار یا منفعت انسانی در مقابل عوضی به ملکیت دیگری در میآید، کسی که کار یا منفعت او به ملکیت دیگری درآمده اجیر و کسی که عمل یا منفعت دیگری را مالک میگردد، مستأجر خوانده می‌شود، در مسأله 2146 و 2226 فرق بین اجاره و جعاله توضیح داده شده است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زمینی را برای زراعت اجاره دهد و مال الاجاره را حاصل همان زمین یا زمین دیگر که فعلا موجود نیست قرار دهد؛ اجاره صحیح نیست و اگر مال الاجاره بالفعل موجود باشد مانعی ندارد.
- [آیت الله خوئی] اگر زمینی را برای زراعت اجاره دهد و مالالاجاره را حاصل همان زمین یا زمین دیگر که فعلًا موجود نیست قرار دهد اجاره صحیح نیست. و اگر مالالاجاره بالفعل موجود باشد مانعی ندارد.
- [آیت الله خوئی] اگر در عقد شرکت شرط کنند کسی که کار میکند یا بیشتر از شریک دیگر کار میکند بیشتر منفعت ببرد، باید آنچه را شرط کرد‌ه‌اند به او بدهند ولی اگر شرط کنند کسی که کار نمیکند، یا بیشتر کار نمیکند بیشتر منفعت ببرد، شرط باطل است اگرچه اظهر این است که شرکت آنان صحیح است و به نسبت مال منفعت بین آنها تقسیم می‌شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شرط نکنند که یکی از شریکها بیشتر منفعت ببرد، چنانچه سرمایه آنان یک اندازه باشد منفعت وضرر را به یک اندازه میبرند و اگر سرمایه آنان یک اندازه نباشد، باید منفعت وضرر را به نسبت سرمایه تقسیم نمایند، مثلاً اگر دو نفر شرکت کنند وسرمایه یکی از آنان دو برابر سرمایه دیگری باشد، سهم او از منفعت وضرر دو برابر سهم دیگری است چه هردو به یک اندازه کار کنند، یا یکیکمتر کار کند، یا هیچ کار نکند.
- [آیت الله بهجت] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید، خانه خود را وقف کردم، وقف صحیح است و در وقف قبول کردن مطابق احتیاط است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وقف انشاء معنای وقف لازم است ولی لازم نیست معنای وقف را به زبان بیاورد یا به عربی بخواند، بلکه اگر مفاد وقف را به صیغه فارسی بخواند یا به وسیلهای همچون نوشتن یا کار دیگری وقف را انشاء کند کفایت میکند، در وقف قبول کردن کسی که برای او وقف شده یا ولیّ یا وکیل او شرط نیست، همچنانکه اگر وقف بر افراد مخصوصی نباشد، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند یا مثلاً بر فقراء یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست، بنابراین اگر - مثلاً - بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف (با شرایطی که گفته خواهد شد) صحیح خواهد بود.
- [آیت الله مظاهری] اگر در عقد شرکت شرط کنند که یکی از آنها بیشتر منفعت ببرد یا همه منفعت مال او باشد یا هیچ ضرر ندهد، شرکت و شرط هر دو صحیح است.