اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج داراییهای عمومی میپردازد.
آیا ولیّ محجور می‌تواند از اموال وی به نفع خود استیفای منفعت کند؟
نمی‌تواند.
نمی‌تواند.
پاسخ:
نمی‌تواند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا پدر ولایت در امور حسبی محجور یا ولایت در برخورداری و استیفای منفعت به نفع خود را دارد؟
- آیا پرداخت نفقه محجور و زوجه‌اش و فرد واجب النفقه وی (با توجّه به تمکّن مالی محجور) از ناحیه ولیّ وی واجب است؟
- اگر بستگان محجور از قبول قیمومیّت وی امتناع کنند، آیا می‌توان آنان را ملزم به قبول مسؤولیت قیمومیّت کرد؟
- آیا اجرت المثل متعلّق به محجور، مثلاً دستمزد کارش، را می‌توان بعد از فوت پدر یا ولی از ترکه متوفّی از سایر ورّاث مطالبه نمود؟
- پ - آیا بعضی افراد ذی نفع می‌توانند بر خلاف متن وصیتنامه تصمیم بگیرند؟
- پدری در حال حیات خودش بعضی از فرزندان را بر بعضی در هبه اموال ترجیح داده ولی بدون مرجح دنیوی و اخروی و بعد از مرگ بین ورثه نزاع می‌شود یا حکم شرع می‌تواند در وصیّت دخل و تصرف کند؟
- به نظر جناب عالی ولیّ باید مصلحت حال کودک را رعایت کند یا مصلحت آینده او را؟ (توضیح اینکه آیا پدر می‌تواند به بهانه اینکه عقد نکاح در حال حاضر به نفع صغیر است او را به عقد کسی در بیاورد در حالی که این عقد در آینده به مصلحت صغیر نباشد و بالعکس).
- آیا اموال اهل کتاب احترام دارد یا نه؟
- آیا چیزی که وقف می‌شود باید هنگام وقف - حال چه بالفعل و یا بالقوّة - منفعت داشته باشد؟
- کسی فوت شده و دو نفر صغیر از ایشان باقی مانده است، پدری دارد پیر که قدرت و توانائی سرپرستی صغار را ندارد، آیا برادر مرحوم می‌تواند سرپرستی صغار را بعهده گیرد ولی از عمارت و اموال از قبیل فرش و ظروف اثاث البیت استفاده نماید؟ نماز خواندن در آن خانه چه صورت دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است داماد و فرزندانِ شخصِ زنده غیر محجور، اموال و املاک او را بدون وکالت و کسب اجازه از او بفروشند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] الف آیا معاملات حقیقی غیر معوّض که مدیون غیر محجور نسبت به اموالش به قصد فرار از دین انجام می دهد، نافذ است؟ ب معاملات حقیقی معوّض که این مدیون به قصد پنهان کردن اموال و فرار از دین انجام می گیرد، چگونه است؟ ج - تحت چه شرایطی معاملات مدیون غیر محجور را نافذ نمی دانید؟
- [سایر] با توجه به واجب النفقه بودن فرزند، آیا پدر می تواند از اموال فرزند محجور و دیوانه اش جهت تامین نیازهای روزمره او (مانند خوراک و پوشاک) استفاده نماید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت شرط بودن اذن حاکم در استیفای قصاص لطفاً بفرمایید: آیا مبادرت به استیفای قصاص بدون اذن حاکم تعزیر دارد، یا فقط معصیت است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت شرط بودن اذن حاکم در استیفای قصاص لطفاً بفرمایید: آیا مبادرت به استیفای قصاص بدون اذن حاکم تعزیر دارد، یا فقط معصیت است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا شخصی که اموال با او مصالحه شده می‌تواند بگوید: اموال مصالحه کننده جزء اموال شخصی بنده شده، و شخص مصالحه کننده هیچ گونه حق و حقوقی نسبت به اموال مصالحه شده خود ندارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در حال صغیری پدرش را از دست داد اموال پدر را تقسیم کردند آیا این شخص بعد از آن که کبیر شد می‌تواند ادّعای اموال کند؟
- [سایر] اگر مرد از دنیا رفته باشد استیفای نفقه زن به عهده چه کسی می باشد؟
- [سایر] آیا زن می‌تواند در اموال شوهر، بدون اجازه او تصرف کند؟
- [سایر] کودکی که ممنوع از تصرف در اموال است، چگونه می‌تواند امام باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شرط نکنند که یکی از شریکها بیشتر منفعت ببرد چنانچه سرمایة آنان یک اندازه باشد منفعت و ضرر را هم به یک اندازه می برند و اگر سرمایة آنان به یک اندازه نباشد ، باید منفعت و ضرر را به نسبت سرمایه قسمت نمایند ، مثلاً اگر دو نفر شرکت کنند و سرمایة یکی از آنان دو برابر سرمایةْ دیگری باشد سهم او از منفعت و ضرر دو برابر سهم دیگری است چه هر دو به یک اندازه کار کنند یا یکی کمتر کار کند ، یا هیچ کار نکند .
- در هفت چیز خمس واجب می شود : اوّل : منفعت کسب . دوّم : معدن . سوّم : گنج . چهارم : مال حلال مخلوط به حرام . پنجم : جواهری که به واسطة غواّصی یعنی فرو رفتن در دریا بدست می آید . ششم : غنیمت جنگ . هفتم : زمینی که کافرِ ذِمّی از مسلمان بخرد . و احکام اینها مفصّلاً گفته خواهد شد . 1 منفعت کسب :
- اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید .
- اگر در عقد شرکت شرط کنند کسی که کار می کند ، یا بیشتر از شریک دیگر کار می کند بیشتر منفعت ببرد باید آنچه را شرط کرده اند عمل کنند ولی اگر شرط کنند کسی که کار نمی کند ، یا کمتر کار می کند بیشتر منفعت ببرد ، این شرط باطل است ولی شرکت آنان صحیح است ومنفعت بدست آمده به نسبت مال بین آنها تقسیم می شود. ( مسذله 2141 ) اگر قرار بگذارند که همة استفاده را یک نفر ببرد ، و یا تمام ضرر یا بیشتر آن را از یکی از آنان باشد شرکت صحیح است . ولی منفعت و ضرر بین آنها به نسبت مال تقسیم می شود .
- صلح آنست که انسان با دیگری سازش کند که مقداری از مال یا منفعت خور را ملک او کند یا حق خور را به او واگذار کند ، یا از طلب؛ یا حق خود بگذرد که او هم در عوض ، مقداری از مال ، یا منفعت مال یا حق خود را به او واگذار نماید ؛ یا از طلب ، یا حقی که دارد بگذرد . بلکه اگر بدون آنکه عوض بگیرد مقداری از مال یا منفعت مال یا حق خود را به کسی واگذار کند یا از ططلب یا حق خود بگذرد باز هم صلح صحیح است .
- کسی که مانند تاجر و کاسب باید برای دادن خمس ، سال قرار دهد ، اگر منفعتی بدست آورد در بین سال بمیرد ، باید مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند و خمس باقیمانده را بدهند .
- اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معیّن کند ، باید مطابق قار داد او رفتار نمایند . و اگر معیّن نکند ، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد راجع به چیزهائی که مربوط به مصلحت وقف است که در نفع بردن طبقات بعد نیز دخالت دارد اختیار با حاکم شرع است و راجع به چیزهائی که مربوط به نفع بردن طبقة موجود است اگر آنها بالغ باشند ، اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند ، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفادة از وقف اجازة حاکم شرع لازم نیست .
- جنسی که می فروشد و چیزی که عوض آن می گیرند پنج شرط دارد : اوّل : آنکه مقدار آن وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد . دوّم : آنکه بتوانند آن را تحویل دهند ، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست . سوّم : خصوصیّاتی را که در جنس و عوض هست و به واسطة آنها میل مردم به معامله فرق می کند معیّن نماید . چهارم : کسی درجنس ، یا در عوض آن حقّی نداشته باشد ؛ پس مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته ، بدون اجازة او نمی تواند بفروشد . پنجم : آنکه خود جنس را بفروشد به منفعت آن را ، پس اگر مثلاً منفعت یک سالة خانه را بفروشد صحیح نیست ولی چنانچه خریدار بجای پول منفعت ملک خود را بدهد ، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن یک سالة خانة خود را به او واگذار کند اشکال ندارد و احکام اینها د رمسائل آینده گفته خواهد شد .
- نماز خواندن در ملکی که منفعت آن مال دیگری است ، بدون اجازة کسی که منفعت ملک او می باشد ، باطل است ، مثلاً در خانه اجاره ای اگر صاحب خانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده نماز بخواند ، نمازش باطل است و همچنین است اگر در ملکی که دیگری در آن حقی دارد نماز بخواند ، مثلاً اگر میت وصیت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند ، تا وقتی ثلث را جدا نکنند ، نمی شود در ملک او نماز خواند .
- جایز نیست اموال محترمة معصیت کار را تلف کند ، مگر آنکه لازمة جلوگیری از معصیت باشد ، در این صورت اگر تلف کند ضامن نیست ظاهراً، ودر غیر این صورت ، ضامن ومعصیت کار است .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] (محجور) کسی است که شرعا حقّ تصرّف در اموال خود را نداشته باشد و دیگران امور مالی او را سرپرستی کنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] محجور محجور کسیست که نمی‌تواند در مال خود به تنهایی تصرف کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر فرزندِ صغیری، خود اموال و دارایی داشته باشد، ولیّ او می‌تواند از اموال خود او مخارجش را تأمین نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی که رشید است و می‌تواند در مال خود تصرّف کند (محجور و سفیه نیست) با قصد و اختیار چیزی را در راه خدا وقف کند از ملک او خارج می‌شود و برای آن کار متعیّن می‌شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند، و پیش از تمامشدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از منفعت ادا نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید.
- [آیت الله خوئی] خرجهایی را که انسان برای بهدست آوردن فایده میکند، مانند دلالی و حمالی می‌تواند از منفعت، کسر نماید و نسبت به آن مقدار خمس لازم نیست.
- [آیت الله بهجت] اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند وپیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت بپردازد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسرنماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد، بلکه اگر بداند که منفعت صرف مخارج وی نمیگردد، لازم است همان وقت که منفعت به دست میآورد خمس آن را بدهد و در صورتی که نمیداند که منفعت وی از مخارج سال وی زیاد میآید یا نه، جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و برای دادن خمس می‌توان سال شمسی یا سال قمری را ملاک قرار داد.