اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر بدانیم یکی از دو ظرف یا دو لباسی که در اختیار ما قرار دارد و از آن استفاده می‌کنیم نجس شده اما ندانیم کدام یک از آنها بوده، چه وظیفه ای داریم؟
پاسخ:باید از هر دو لباس یا هر دو ظرف اجتناب نموده و هر دو را آب بکشیم.
پاسخ:باید از هر دو لباس یا هر دو ظرف اجتناب نموده و هر دو را آب بکشیم.
عنوان سوال:
اگر بدانیم یکی از دو ظرف یا دو لباسی که در اختیار ما قرار دارد و از آن استفاده می‌کنیم نجس شده اما ندانیم کدام یک از آنها بوده، چه وظیفه ای داریم؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آبی که در اختیار مکلّف قرار دارد، فقط برای وضو یا برای شستن بخشی از نجاست بدن یا لباس کافی است. در این جا وضو مقدّم است یا رفع نجاست؟
- اگر شخصی دو ظرف یا دو لباس نجس داشته باشد و یکی از دو ظرف یا دو لباس را آب بکشد و بعد فراموش کند که کدام است، آیا میتواند از ظرفها استفاده نماید یا با لباسها نماز بخواند؟ و اگر چیز دیگری که مرطوب است با یکی از دو ظرف یا دو لباس تماس پیدا کند، پاک است یا نجس؟
- آیا جیوه متنجّس را میتوان تطهیر کرد و اگر در ظرفی ریخته شود، آیا ظرف نجس می‌شود یا خیر؟
- دو ظرف آب داریم که یکی از آنها نجس است؛ ولی نمیدانیم که کدام یک نجس است و آب دیگری هم نداریم. در این صورت باید وضو بگیریم یا تیمّم کنیم؟
- در نجاست آب پاکی که در اختیار ما بوده است، شک کردهایم. آیا میتوانیم با آن آب، غسل و وضو به جا آوریم یا ازاله نجاست کنیم؟
- آیا به مبغلی که به عنوان ودیعه مسکن در اختیار صاحب خانه قرار دارد، خمس تعلّق میگیرد؟
- اگر لباسی را که با خون نجس شده آب بکشند و خون را از آن برطرف نمایند ولی رنگ خون در لباس باقی بماند، آیا آن لباس پاک است؟
- آیا میتوانیم بر خاکی که در پاکی و نجاست آن شک داریم، تیمّم کنیم یا نه؟ اگر دو خاک در اختیار داریم که نمیدانیم کدام یک نجس شده است، تیمّم با آنها صحیح است یا خیر؟
- اگر روزه دار مرد در شرایط محیطی خاصی قرار گیرد که بی اختیار منی از او جاری شود، حکم روزه آن شخص چگونه است؟
- اگر موقعی که میّت را در قبر قرار دادهایم، کفن به واسطه نجاست خارجی یا خود میّت نجس شود، آیا باز هم ازاله نجاست لازم است یا خیر؟ اگر امکان ازاله نجاست از کفن یا تعویض کفن نبود، چه باید کرد؟ در صورتی که بتوان ازاله نجاست از کفن نمود، آیا باید قسمت نجس شده بدن میّت را هم آب کشید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر پوستهایی در بازار مسلمانها یافت شود و بدانیم از بلاد دیگری وارد شده، لیکن ندانیم این بلادی که از آنها وارد شده بلاد اسلام است یا بلاد کفر، این پوستها چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی می داند یکی از دو لباسی که در اختیار دارد نجس است ولی نمی داند کدام یک نجس و کدام یک پاک می باشد، آیا راه حلی وجود دارد که او مطمئن شود نمازی که خوانده صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] اگر ندانیم جسدی که در اختیار ما است جسد یک مسلمان است یا کافر یا اهل کتاب، آیا مجازیم آن را تشریح نماییم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر ندانیم جسدی که در اختیار ماست، جسد مسلمان است یا کافر یا اهل کتاب، آیا مجازیم آن را تشریح کنیم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر ندانیم جسدی که در اختیار ماست جسد یک مسلمان است یا کافر یا اهل کتاب، آیا مجازیم آن را تشریح نماییم؟
- [آیت الله خوئی] آیا ادکلنهایی که در بازار است و یا از خارج وارد میکنند در صورتی که ندانیم الکل آن چه نوعی است نجس است یا پاک؟
- [آیت الله خوئی] اگر شخص کتابی یا کافر غذای حلالی را بپزد و ندانیم که بدنش با آن تماس پیدا کرده، آیا غذا پاک است یا نجس؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا فرش یا ظرف نجس زیر باران پاک می گردد؟
- [آیت الله مظاهری] آیا ادرار بچه شیرخوار نجس است؟ اگر نجس است، لباسی که بواسطه آن نجس می شود با چند بار شستن پاک می شود؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا نماز خواندن در لباسی که شک در نجس بودن آن دارم، صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر آب در ظرف طلا یا نقره باشد و غیر از آن آب دیگری برای وضو نداشته باشد، چنانچه ظرف دیگری که از طلا و نقره نباشد، در اختیار داشته باشد، باید آب را در آن ظرف ریخته و با آن وضو بگیرد و چنانچه ظرف دیگری در اختیار نداشته باشد، باید تیمّم کند و چنانچه با آب آن ظرف وضو بگیرد، وضویش صحیح نیست و اگر غیر از آبی که در ظرف طلا یا نقره است، آب دیگری در اختیار داشته باشد، چنانچه در آن ظرف طلا یا نقره وضوی ارتماسی بگیرد و یا با آن ظرف آب به صورت و دستها بریزد، وضوی او باطل است، ولی اگر با کف دست، آب از آن ظرف بردارد و به صورت و دستها بریزد، وضوی او صحیح است.
- اگر ظرف یا بدن نجس باشد و بعد به گونهای چرب شود که از رسیدن آب به آنها جلوگیری کند، چنانچه بخواهند ظرف و بدن را آب بکشند، باید اوّل چربی را برطرف کنند تا آب به آنها برسد.
- اگر شراب سرکه شود، ظرف آن نیز تا جایی که شراب به هنگام جوش آمدن بهآنجا رسیده بوده، پاک می‌شود و پارچه و چیزی هم که معمولاً روی آن میگذارند، اگر با رطوبت شراب نجس شده باشد، پاک میگردد، بلکه اگر هنگام جوشیدن، سر ریز شده و پشت ظرف به آن آلوده شود، بعد از سرکه شدن، پشت ظرف نیز پاک می‌شود.
- نجاست هر چیزی از سه راه ثابت می‌شود: اوّل:خود انسان از هر راهی وثوق و اطمینان پیدا کند چیزی نجس است، و اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است، لازم نیست از آن اجتناب نماید؛ بنابر این غذا خوردن در قهوهخانهها و مهمانخانههایی که مردمان بیپروا و کسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمیکنند در آنها غذا میخورند، اگر انسان اطمینان نداشته باشد غذایی که برای او آوردهاند نجس است، اشکال ندارد. دوم: گفتن (ذو الید) یعنی کسی که چیزی در اختیار او است مثلاً همسر یا خدمتکار انسان بگوید که ظرف یا چیز دیگری که در اختیار او است، نجس می‌باشد، مشروط بر این که متهم به دروغگویی نباشد. سوم: دو مرد عادل بگویند که چیزی نجس است.
- اگر هنگام جوشیدن غذا ذرّهای خون در آن بیفتد، تمام غذا و ظرف آن نجس می‌شود و جوشیدن و حرارت و آتش پاک کننده نیست.
- اگر آب در ظرف غصبی باشد و غیر از آن، آب دیگری برای وضو نداشته باشد، باید تیمّم کند و چنانچه با آن آب وضو بگیرد، وضوی او باطل است؛ ولی اگر بتواند آب را در ظرف مباح خالی کند و بعد از آب آن ظرف وضو بگیرد، وضوی او صحیح است بلکه اگر آب متعلّق به خود او باشد، باید این کار را انجام دهد و سپس با آن آب وضو بگیرد و اگر آب مباح دیگری در اختیار داشته باشد، چنانچه در آن ظرف غصبی وضوی ارتماسی بگیرد و یا با آن ظرف آب به صورت و دستها بریزد، وضوی او باطل است، ولی اگر با کف دست، آب از آن ظرف بردارد و به صورت و دستها بریزد، وضوی او صحیح است، اگرچه از جهت تصرّف در ظرف غصبی، مرتکب فعل حرام شده است.
- گوشت و دنبهای که نجس شدهاند و همچنین بدن یا لباسی که چربیِ کمی دارند و آن چربی از رسیدن آب به آنها جلوگیری نمیکند، مثل چیزهای دیگر آب کشیده می‌شوند.
- اگر شخصی بداند که بدن یا لباس مسلمانی یا چیز دیگری مانند ظرف و فرش که در اختیار آن مسلمان است نجس شده و سپس آن مسلمان غایب گردد و آن شخص احتمال بدهد که او آن چیز را آب کشیده، آن چیز برای آن شخص پاک است؛ ولی احتیاط واجب این است که چهار شرط ذیل نیز مراعات شود: اول: آن که آن مسلمان بداند که آن چیز با چیزی که در نظر آن شخص نجس است، برخورد کرده است. دوم: آن که آن مسلمان نیز آن چیز را نجس بداند. سوم: آن که آن مسلمان آن چیز را در موردی که طهارت شرط آن است به کار ببرد، مثل این که با آن لباس نماز بخواند و یا در آن ظرف غذا بخورد. چهارم: آن که آن مسلمان بداند موردی که آن چیز را در آن به کار میبرد، مشروط به طهارت آن چیز است، مثلاً بداند که نماز را باید در لباس پاک بخواند.
- اگر مسلمانی به یکی از چهارده معصوم علیهمالسلام در حال اختیار و سلامت عقل دشنام دهد یا با آنان دشمنی داشته باشد، نجس است.
- قطرههای آبی که پس از آب کشیدن ظرف نجس با آب قلیل و بعد از جدا شدن آبی که برای پاک شدن روی آن ریختهاند، در آن باقی میماند پاک است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بداند یکی ازیا دو ظرف یادو لباسی که ازهردوی آنها استفاده میکند نجس شده و نداند کدام است ، باید از هر دو اجتناب کند ، ولی اگر مثلاً نمی داند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمی کند و مال دیگری است ، لباس خودش هم لازم نیست اجتناب نماید . راه نجس شدن چیزهای پاک
- [آیت الله سیستانی] اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده میکند نجس شده و نداند کدام است ، باید از هر دو اجتناب کند . ولی اگر مثلاً نمیداند لباس خودش نجس شده یا لباسی که از تصرّف او خارج بوده و مال دیگری می‌باشد ، لازم نیست از لباس خودش اجتناب نماید . چیز پاک چگونه نجس می‌شود
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بداند یکی از دو یا چند ظرف یا دو یا چند لباسی که از هر دو یا همه آنها میتواند استفاده کند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو یا چند چیز اجتناب کند؛ ولی اگر مثلاً نداند لباسی که میتواند از آن استفاده کند نجس شده یا لباسی که عادة نمیتواند از آن استفاده کند، لازم نیست از لباسی که میتواند از آن استفاده کند اجتناب کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده می کند نجس شده، و نداند کدام است، باید از هردو اجتناب کند، بلکه اگر مثلاً نمی داند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمی کند و مال دیگری است، باز هم احتیاط آن است که از لباس خودش اجتناب نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده میکند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند، ولی اگر مثلاً نمیداند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمیکند و مال دیگری است، از لباس خودش هم لازم نیست اجتناب نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه ظرف نجسی را برای استعمال خوردن و آشامیدن عاریه دهد، احتیاط واجب آن است که نجس بودن آن را به کسی که عاریه می دهد بگوید، همچنین اگر لباسی را برای نماز عاریه دهد.
- [آیت الله مظاهری] اگر بدن یا لباس مسلمان یا چیز دیگری که مانند ظرف و فرش در اختیار اوست نجس شود و بعد احتمال دهیم آن مسلمان چیزی را که نجس شده آب کشیده پاک است و اجتناب از آن لازم نیست.
- [آیت الله مظاهری] نجاست هر چیز از سه راه ثابت می‌شود: اوّل: خود انسان اطمینان کند چیزی نجس است، و اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است لازم نیست از آن اجتناب نماید. بنابراین غذا خوردن در قهوهخانه و مهمانخانهها اشکال ندارد. دوّم: کسی که چیزی در اختیار اوست بگوید آن چیز نجس است، مثلاً همسر انسان یا نوکر بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار اوست نجس می‌باشد. سوّم: یک نفر ثقه بگوید چیزی نجس است.
- [امام خمینی] اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده می کند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند، بلکه اگرمثلا نمی داند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمی کند و مال دیگری است باز هم احتیاط آن است که از لباس خودش اجتناب کند اگر چه لازم نیست
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده میکند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند ولی اگر مثلاً نمیداند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمیکند و مال دیگری است، از لباس خودش هم بنابر احتیاط لازم اجتناب نماید مگر این که کاملاً از اختیارش خارج باشد.