دیه
دیه دارای دو معنی لغوی_ به معنای راندن و رد کردن _و اصطلاحی_ به معنای مالی که در صورت وقوع جنایت باید ادا شود_ است و از آن در معنی اصطلاحی به خون بها و دیه مقدَّر نیز تعبیر می شود.
پولی که انسان به عنوان دیه یا ارش الجنایه دریافت میکند، آیا خمس دارد؟
دیه و ارش الجنایه، خمس ندارند.
دیه و ارش الجنایه، خمس ندارند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی صدقه مستحبّی دریافت کند و از مخارج سالش زیاد بیاید، آیا حکم خمس آن، مانند حکم خمس هدیهای است که انسان دریافت میکند؟
- آیا لازم است خمس مالیاتی که دولت از افراد دریافت میکند، از طرف مالیات دهنده پرداخت شود؟
- کسی که سهم امام علیهالسلام را دریافت میکند، آیا مالک آن میشود یا فقط حقّ تصرّف در آن را دارد؟ اگر با سهم امام علیهالسلام چیزی بخرد، چه حکمی دارد؟
- طریقه حساب کردن خمس، برای کارمندان، کارگرانِ کارخانجات بزرگ، معلّمان و یا هر شخص دیگری که حقوق خود را به طور ماهانه دریافت میکند، چگونه است؟
- شخصی برای انجام کاری اجیر شده و طبق قرار داد، پس از چند سال که کار تمام شد، اجرتش را دریافت میکند. آیا اجرت همه سالهای قرار داد، متعلّق خمس است یا فقط خمس اجرت سال آخر برعهده اوست؟
- آیا لازم است کسی که خمس یا زکات را دریافت میکند، خود را مستحقّ آن بداند یا همین که دهنده خمس و زکات او را مستحق بداند، کافی است، ولو این که گیرنده، خودش را مستحق نداند؟
- آیا به ابزار کسب و کار انسان که از درآمد بین سال آن را تهیه میکند، خمس تعلّق میگیرد؟
- خانمی همسر کارمند دولت بوده و آن کارمند فوت کرده است و اکنون حقوق وظیفه یا مستمرّی را این خانم دریافت میکند. آیا این حقوق، متعلّق خمس است یا ارث محسوب میشود؟
- کسی که در طول سال چند هدیه دریافت میکند که مقدار هر یک از آنها زیاد نیست، ولی در آخر سال اگر هدیهها را روی هم بگذارد، مقدار زیادی خواهد شد، آیا باید خمس آنها را بدهد؟
- دختری که جهیزیهاش را خودش تهیه میکند یا پول آن را پس انداز میکند، باید خمس بدهد یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] آیا پولی که از بیمه می رسد و نیز حقوق بازنشستگی و یا دیه ای که در وسط سال دریافت می شود متعلق خمس است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا پولی که از بیمه می رسد و نیز حقوق بازنشستگی و یا دیه ای که در وسط سال دریافت می شود متعلق خمس است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا پولی که از بیمه می رسد و نیز حقوق بازنشستگی و یا دیه ای که در وسط سال دریافت می شود متعلق خمس است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا پولی که از بیمه می رسد و نیز حقوق بازنشستگی و یا دیه ای که در وسط سال دریافت می شود متعلق خمس است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مورد تعیین ارش صدمات وارده بر اعضا بفرمایید: الف) آیا محاسبه ارش باید نسبت به کلّ دیه همان عضو باشد، یا دیه کامل انسان؟ ب) در صورت محاسبه ارش نسبت به دیه کامل، آیا مقدار ارش صدمه وارده به عضو می تواند بیش از دیه آن عضو تعیین گردد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شامل اعضای داخلی بدن انسان باشد آیا اعضای داخلی بدن دارای دیه مقدّرهاند یا ارش باید پرداخت شود؟
- [آیت الله نوری همدانی] در مورد ارش بفرمائید: الف - آیا پرداخت ارش همانند پرداخت دیه مؤجل است یا فوری؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] جراحت گردن دیه دارد، یا ارش؟ چنانچه جراحت در زیر چانه باشد، دیه سر و صورت تعلّق می گیرد، یا ارش؟
- [آیت الله علوی گرگانی] 16 - آیا استخوانهای کف دست دیه مقدّر دارند یا باید ارش تعیین کرد و میشود به این استدلال که چون استخوانهای انگشتان به کف دست مرتبط است (دیه استخوانهای کف دست را) مثل انگشتان حساب کرد؟ 2 - دیه شکستگی یک بند از استخوان انگشت دست آیا خمس دیه همان بند میباشد یا خمس دیه انگشت دست؟
- [آیت الله بهجت] پولی که فقیر بابت زکات دریافت کرده اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، آیا خمس دارد؟ پولی را که بابت ردّ مظالم گرفته چه طور؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مالی به انسان ارث برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث مانده خُمس آن را نداده، باید خُمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خُمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث مانده، خُمس بدهکار است، باید به نسبت سهم الارثی که به وی رسیده، از خمس میّت پرداخت نماید.
- کاسبی که در طول سال به مردم نسیه داده است، اگر در آخر سال وقت وصول آن رسیده و قابل وصول بوده و مانند نقد باشد، باید خُمس سود آن را پرداخت نماید و چنانچه وقت وصول آن رسیده ولی قابل دریافت نیست، به محض دریافت باید خمس سود آن را بدهد، مگر آن که آن را در مؤونه لازم و فوری خود مصرف نماید و در صورتی که وقت وصول آن در سال بعد باشد، سود آن جزء درآمد سال بعد است.
- مستحب است که انسان زکات اموال خود را به نزدیکان و خویشاوندانش که مستحق دریافت زکاتند و نفقه آنان بر وی واجب نیست، بدهد.
- هدیه، هبه، جایزه، مَهری که زن دریافت میکند، مالی که مرد در طلاق خُلع میگیرد و همچنین مالی که از راه وصیت، نذر، صدقات مستحبّی، وقف خاص و بلکه وقف عام به انسان میرسد، چنانچه به لحاظ مقدار و یا استمرار به اندازهای نباشد که بتواند معیشت انسان و یا بخشی از آن را اداره کند، خمس ندارد وگرنه چنانچه از مخارج سال او زیاد بیاید، باید خمس آن پرداخت شود. ارث خُمس ندارد، ولی اگر مثلاً با کسی خویشاوندی دوری داشته باشد و نداند چنین خویشی دارد، چنانچه مقدار ارثی که از او به وی میرسد به قدری باشد که بتواند با آن بخشی از معیشت خود را اداره کند، باید خمس آن را بدهد؛ بلکه اگر به این مقدار هم نباشد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.
- اگر از کافر یا کسی که به دادن خُمس عقیده ندارد، مالی به دست انسان آید، واجب نیست خُمس آن را بدهد.
- اگر انسان کاری کند که زن حامله سقط کند، گناه کرده است و اگر آن جنین محکوم به اسلام باشد، دیه آن به شرح زیر میباشد: اوّل: اگر جنین به صورت (نُطْفه) باشد، دیه آن بیست مثقال شرعی طلای سکّهدار است. دوم:اگر به صورت (عَلَقه) (خون بسته شده) باشد، دیه آن چهل مثقال شرعی طلای سکّهدار است. سوم:اگر به صورت (مُضْغه) (یک پاره گوشت) باشد، دیه آن شصت مثقال شرعی طلای سکّهدار است. چهارم:اگر به صورت استخوان شده باشد، دیه آن هشتاد مثقال شرعی طلای سکّهدار است. پنجم:اگر روی استخوان گوشت روییده و صورت بندی شده باشد، ولی هنوز روح نداشته باشد، دیه آن یکصد مثقال شرعی طلای سکّهدار است. ششم:اگر روح در آن دمیده شده باشد، چنانچه جنین پسر باشد، دیه او یک هزار مثقال شرعی طلای سکّهدار است و اگر دختر باشد، دیه او پانصد مثقال شرعی طلای سکّهدار است و در این صورت بنابر احتیاط، کفّاره قتل نیز بر عهده ساقط کننده میآید.
- اگر مخارج سیّدی که زوجه انسان نیست بر انسان واجب باشد، نمیتواند خوراک و پوشاک و سایر نفقات واجب او را از خُمس بدهد، ولی اگر مقداری خُمس ملک او کند که به مصرف دیگری غیر از آن مخارجی که بر خُمس دهنده واجب است برساند، مانعی ندارد.
- اگر پول حرام به حمامی بدهد، غسل او صحیح است ولی اگر به حمامی بگوید که در مقابل عین این پول (که حرام است) غسل میکنم، غسل او باطل است و اگر بخواهد پولی که خمس آن را نداده به او بدهد، غسل صحیح است و فقط ذمّه دهنده مشغول به مستحقین خمس است؛ اما چنانچه اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد، در صورتی که به حمامی بگوید در مقابل این پول غسل میکنم، غسلش اشکال دارد.
- اگر به واسطه قناعت کردن، چیزی از مخارج سال انسان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.
- اگر با عین پولی که خمس آن را نداده، ملکی بخرد، میتواند در آن نماز بخواند؛ ولی باید فورا خمس آن پول را بپردازد. البته اگر اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد و معامله را به نحو شخصی انجام داده باشد، نماز در آن ملک باطل است و اگر با عین پولی که زکات آن را نداده ملکی بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام و نماز او نیز در آن باطل است، مگر آن که قصد جدی داشته باشد که زکات آن را از مال دیگر خود بپردازد و اگر به ذمّه بخرد و در موقع خریدن قصد او این باشد که از مالی که خمس یا زکات آن را نداده پول ملک را بدهد، تصرّف و نماز در آن صحیح است ولی احتیاط مستحب آن است که در آن نماز نخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] پولی را که انسان قرض میدهد، اگر سر سال، موعد وصول آن فرا رسیده باشد و وصول آن بدون عسر، ممکن باشد، به حکم موجودیِ اوست. در غیر این صورت، هر زمان آن را وصول کرد، با تحقق دیگر شرایط، باید خمس آن را بدهد و پولی را که انسان قرض میگیرد به اصل آن، خمس تعلق نمیگیرد، ولی منافع آن به حکم دیگر منافع است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سرمایه (یعنی هر چه انسان برای کسب درآمد از آن استفاده می کند مثل زمین کشاورزی، گاو و گوسفند، ماشین سواری یا مغازه و خانه برای اجاره دادن) تا مقداری که انسان برای امرار معاش خود به آن نیاز دارد خمس ندارد و لو از درآمد سال خود یا از پولی تهیه شده که اگر باقی بماند، خمس به آن تعلق می گیرد.
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت ثبت نام حجّ یا عمره و مانند اینها میپردازد، اگر در همان سال برود و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر در همان سال نرود و یا سال خمسی نداشته باشد باید خمس آن را بدهد مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله مظاهری] اگر جنسی را نقد بخرد و قیمت آن را از پولی که خمس آن را نداده بپردازد آن معامله باطل است. ولی اگر نسیه بخرد و بعداً از پولی که خمس آن را نداده است بپردازد معامله صحیح است ولی به مقدار خمسِ آن پول، به فروشنده مدیون است.
- [آیت الله سیستانی] اگر لباس را با پول خمس نداده خرید ولی معامله به نحو کلی فی الذمه بود ، همانگونه که غالب معاملات است لباس برای او حلال است ، و بدهکار خمس پولی است که پرداخته ، ولی اگر با عین پولی که خمس آن را نداده لباس بخرد ، حکم نماز خواندن در آن لباس بدون اجازه حاکم شرع حکم نماز خواندن در لباس غصبی است .
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را با پول خمس نداده خرید ولی معامله به نحو کلی فی الذمه بود همانگونه که غالب معاملات است تصرّف در آن حلال است ، و بدهکار خمس پولی است که پرداخته ، ولی اگر با عین پولی که خمس آن را نداده ملکی بخرد ، تصرّف او در آن ملک بدون اجازه حاکم شرعی حرام ، و نماز در آن بنابر احتیاط واجب باطل است .
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بخواهد پول حرام یا پولی که خمس آن را نداده به حمامی بدهد ، غسل او باطل است .
- [آیت الله بروجردی] اگر بخواهد پول حرام یا پولی که خمس آن را نداده به حمامی بدهد، غسل او باطل است.
- [آیت الله بروجردی] اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده لباس بخرد، نماز خواندن در آن لباس باطل است.
- [امام خمینی] اگر بخواهد پول حرام یا پولی که خمس آن را نداده به حمامی بدهد، غسل او باطل است.