وقف
وقف عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است.
اگر کسی بگوید این ملک وقف است بعد از موت من ، حکمش چیست؟
وصیت به وقف صحیح نیست و اگر وقف، تعلیقی هم باشد باطل است ولی اگر وارث وقف نماید و به وصیت عمل کند و مازاد بر ثلث نباشد یا با رضایت ورثه در مازاد باشد، اشکال ندارد.
وصیت به وقف صحیح نیست و اگر وقف، تعلیقی هم باشد باطل است ولی اگر وارث وقف نماید و به وصیت عمل کند و مازاد بر ثلث نباشد یا با رضایت ورثه در مازاد باشد، اشکال ندارد.
پاسخ:
وصیت به وقف صحیح نیست و اگر وقف، تعلیقی هم باشد باطل است ولی اگر وارث وقف نماید و به وصیت عمل کند و مازاد بر ثلث نباشد یا با رضایت ورثه در مازاد باشد، اشکال ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا بچّه میتواند ملک خودش را وقف نماید یا خیر؟
- آیا وقف معلّق جایز است مثلابگوید این ملک را وقف نمودم به شرط آن که فرزندم از سفر بیاید؟
- شخصی باغی را که مشجّر به اشجار مثمره و مرکبات بوده وقف امور خیریه کرده ولی ملک و عرصه مال دیگری است و او فقط میوه باغ را وقف کرده آیا این وقف صحیح است یا خیر؟
- هرگاه کسی وقف را معلّق بر شرطی کند که در حال وقف نمودن حاصل نیست ولی انتظار حصول آن هست یا اینکه یقینی است که در آینده حاصل میشود مثلابگوید این ملک را وقف نمودم در صورتی که پسرم از سفر بیاید یا وقتی که اوّل ماه برسد چه صورت دارد؟
- بر طبق موادّ 1019 به بعد قانون مدنی ورثه غائب مفقود الاثر تحت چه شرایطی میتوانند از دادگاه صالح درخواست حکم موت فرضی غایب را بنمایند هرگاه دادگاه به درخواست رسیدگی بکند و حکم موت فرضی را صادر کند آیا این حکم درباره امور غیر مالی مانند نکاح نیز تأثیر دارد به عبارت دیگر آیا چنانچه فوت طبیعی موجب انحلال نکاح میگردد موت فرضی نیز سبب انحلال نکاح میشود تا زوجه غایب بتواند به استناد آن عدّه نگه دارد، قانون ایران در این باره ساکت است و حقوقدانان داخلی و خارجی در این خصوص اختلاف نظر دارند مستدعی است که حکم شرعی را بیان فرمائید؟
- آیا روزی دادن و موت و حیات و شفاء مریض و غیره از افعال محمّد و آل محمّد 9 میباشد یا خیر؟
- ازدواج دائم یا موقّت با اهل کتاب حکمش چیست آیا اذن ولیّ شرط است؟
- در موارد سئوال قبل آیا بین حدّی که حکمش اعدام باشد با قصاص نفس تفاوتی هست؟
- اگر شخص دهنده عضو یا گیرنده آن، زن و مرد بیگانه باشد حکمش چیست؟
- شخصی که مرض مسری دارد، آیا میتواند در اجتماعات و اماکن حاضر شود یا خیر؟ و اگر حاضر شد و فردی مبتلا به مرض او شد، آیا ضمان میآید و در صورت موت آیا دیه بر او واجب میشود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن خارج میشود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درختی که سایه اش وقف شده و الان برای زمین کشاورزی همسایه مانع کشت است حکمش چیست؟
- [سایر] سکرات موت یعنی چه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی در وصیّتنامهاش بنویسد (پس از مرگ من، فلان ملک وقف مسجد باشد) آیا برای نفوذ چنین وصیّتی لازم است ملک مزبور داخل در ثلث ماترک باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] زنی که فقط مالک سدس ملک مشاعی است که بین او و سایر زارعین مشترک است، همه آن ملک را وقف کرده و همین باعث بروز مشکلات زیادی برای اهالی به سبب دخالت اداره اوقاف شده است، به طور مثال اداره اوقاف از صدور سند مالکیت برای خانه های اهالی جلوگیری می کند، آیا این وقف در تمام ملک مشاع نافذ است یا فقط در سهم او؟ و بر فرض اینکه وقف فقط در سهم او صحیح باشد، آیا وقف زمین مشاع قبل از تقسیم صحیح است؟ و اگر وقف سهم مشاع قبل از تفکیک آن صحیح باشد، سایر شرکا چه تکلیفی دارند؟
- [آیت الله خامنه ای] معنای وقف عام و وقف خاص چیست؟ عدّه ای می گویند: تغییر وقف خاص برخلاف قصد واقف و تبدیل آن به ملک خاص جایز است، آیا این سخن صحیح است؟
- [سایر] غمرات و سکرات موت چه حالاتی هستند؟
- [سایر] تفاوت موت، فوت و وفات را بیان کنید؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا هبه نمودن در مرض موت صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] مالی که به نام کسی وقف شده خودش فوت کرده آیا اولاد او از آن ملک ارث میبرند یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر ملکی را مثلاً بر فقرا یا سادات وقف کند، یا وقف کند که منافع آن به مصرف خیرات برسد، در صورتی که برای آن ملک متولّی معیّن نکرده باشد، اختیار آن با حاکم شرع است.
- اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقهای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده کنند، چنانچه متولّی ملک آن را اجاره دهد وبمیرد، اجاره باطل نمیشود در صورتی که مراعات مصلحت وقف وطبقه بعد شده باشد ولی اگر متولّی نداشته باشد ویک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده، آن را اجاره دهند و در بین مدّت اجاره بمیرند اجاره باطل میشود مگر آن که طبقه بعدی اجاره دهند و در صورتی که مستأجر مال الاجاره تمام مدّت را داده باشد، مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدّت اجاره را از مال آنان میگیرد.
- تخلی در ملک کسی که اجازه تخلّی نداده و در جایی که برای عدّه مخصوصی وقف شده مثل بعضی از مدرسه ها، وروی قبر مؤمنین در صورتی که بیاحترامی به آنان باشد حرام است.
- بنابر احتیاط واجب انسان نمیتواند از زکاْ ملک بخرد وبر اولاد خود یا بر کسی که مخارج آنان بر او واجب است وقف نماید که عایدی آن را به مصرف مخارج خود برسانند.
- اگر ملکی را بر افراد معیّنی مثلاً بر اولاد خود وقف نماید، چنانچه در آن ملک زراعت ودرختکاری کنند و از آن چیزی به دست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهند بلکه اگر طور دیگری هم از ملک نفع ببرند، مثلاً اجاره آن را بگیرند، باید خمس مقداری را که از مخارج سالشان زیاد میآید، بدهند.
- اگر کسی چیزی را وقف کند از ملک او خارج میشود و خود او ودیگران نمیتوانند آن را ببخشند یا بفروشند و کسی هم از آن ملک ارث نمیبرد، ولی در بعضی از موارد که در )مسأله 2109) و (2110) گفته شد فروختن آن اشکال ندارد.
- اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از قصد انشأ وقف پشیمان شود، یا بمیرد، وقف درست نیست.
- ملکی که مقداری از آن وقف است ومقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولّی وقف میتواند با نظر خبره، سهم وقف را جدا کند.
- لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم وخودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده یا وکیل یا ولیّ آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست بلکه در صورت اوّلی هم قبول لازم نیست اگرچه بنابر احتیاط مستحبّ قبول بهتر است.
- قبرستانهای مسلمانها اگر در مسیر خیابان قرار گیرد چنانچه زمین آن قبرستان ملک کسی بوده باشد آن حکم املاک شخصی است که قبلاً گفته شد و اگر وقف کرده باشند، حکم آن نیز گفته شد واین در صورتی است که عبور ومرور از آن زمینها موجب هتک و بیحرمتی به مردههای مسلمانان نشود و اگر راه قرار دادن وعبور از آنها موجب هتک بوده باشد عبور از آنها جائز نیست. و اگر نه ملک کسی بوده ونه وقف میباشد زمین بایر وبدون مالک بوده قبرستان شده است،درصورتی که هتکبهمردهها نشود،تصرّف در آنها جائزاست. واز اینجا حکم مصالح باقیمانده از آنها بعد از خرابی معلوم میگردد که در فرض اوّل تصرّف در آنها وخرید وفروش آنها بدون اجازه مالک جائز نیست و در صورت دوم تصرّف در آنها احتیاج به اجازه متولی وقف دارد وپول آنچه فروخته شود، باید مصرف نزدیکترین قبرستان بشود و در فرض سوم بدون احتیاج به اجازه کسی تصرّف در آنها جائز است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر ملک وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ملک وقف خراب شود ، از وقف بودن بیرون نمی رود .
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر ملک وقف خراب شود از وقف بودن بیرون نمی رود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر ملک وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمی رود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر ملک وقفی خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود.
- [آیت الله مظاهری] اگر متولّی وقف ملک را اجاره داده باشد و بمیرد، اجاره باطل نمیشود، ولی اگر کسانی که ملک بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و بمیرند در صورتی اجاره صحیح است که دیگران آن را اجازه دهند.
- [آیت الله اردبیلی] مصرفی که ملک را برای آن وقف میکند، باید معیّن و حلال باشد، بنابر این اگر ملک خود را برای یکی از چند مسجد، بدون تعیین آن وقف نماید یا آن را برای ترویج باطل و نظایر آن وقف کند، صحیح نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کسی چیزی را وقف کند، از ملک او خارج میشود و خود او و دیگران نمیتوانند آن را از راهی؛ همچون بخشیدن یا فروختن، به دیگری منتقل کنند و کسی هم از آن ملک ارث نمیبرد، ولی متولّی وقف میتواند در بعضی موارد که در مسأله 2102 و 2103 گفته شد وقف را بفروشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملک وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود بلکه اگر بتوان با تعمیرکردن از آن استفاده مورد وقف انجام گیرد باید آن را تعمیر کرد و در صورتی که با تعمیر هم استفاده مورد وقف ممکن نباشد، باید ولو با فروش آن ملک، آن را در نزدیکترین کار به نظر واقف صرف کرد و اگر آن هم ممکن نباشد، در کارهای خیر صرف کرد.