برده‌داری
انسان مملوک و سنت مالکیت انسانی بر انسانی دیگر را برده و برده‌داری گویند.
چرا اسلام برده‌داری را الغا نکرد؟
گرچه در قرآن مجید مسئله برده گیری و برده داری به عنوان یک دستور حتمی در مورد اسیران جنگی نیامده است، ولی نمیتوان انکار کرد که احکامی در قرآن برای بردگان ذکر شده است، که اصل وجود بردگی را حتی در زمان پیامبر(ص) و صدر اسلام اثبات میکند، مانند احکامی که در مورد ازدواج با بردگان یا احکام محرمیت یا مسأله مکاتبه (قراداد برای آزادی بردگان) و ... بیان شده است. این جا بعضی بر اسلام خرده میگیرند که چرا این آیین الهی با آن همه محتوا و ارزش‌های والای انسانی، بردگی را الغا نکرده، و طی یک حکم قطعی و عمومی آزادی همه بردگان را اعلام ننموده است؟ در یک جمله کوتاه باید عرض کنم که اسلام ریشه ها را اصلاح کرده که در پی آن فضا برای آزادی بردگان مساعد می شود و بردگان تدریجاً آزاد میشوند، بی آن که این آزادی عکس العمل نامطلوبی در جامعه به وجود آورد. اسلام هرگز ابداع کننده بردگی نبوده است، بلکه در حالی ظهور کرد که بردگی سراسر جهان را گرفته بود و با تار و پود جوامع بشری آمیخته بود. حتی بعد از اسلام در تمام جوامع، بردگی ادامه یافت، تا حدود یک صد سال قبل که نهضت آزادی بردگان شروع شد، چرا که به خاطر دگرگون شدن نظام زندگی بشر، مسئله بردگان به شکل قدیمی قابل قبول نبود ، اگر چه حتی امروز نیز برنامه برده داری به شیوه های دیگر مانند تجارت زنان و کودکان و.... هنوز پابرجا است. حال اگر اسلام طبق یک فرمان عمومی دستور میداد همه بردگان را آزاد کنند، چه بسا بسیاری از آنان تلف میشدند، زیرا نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه خانه و وسیله‌ای برای ادامه زندگی. از این رو باید تدریجاً آزاد میشدند و جذب جامعه می گردیدند تا نه جان خودشان به خطر بیافتد و نه امنیت جامعه را به خطر اندازند، اسلام این برنامه حساب شده را تعقیب کرد. برنامه اسلام در مورد بردگی، فقط در مورد اسیران جنگی که از کفار گرفته میشد، نبود، گرچه احکام خاص بردگان مربوط به این اسیران جنگی هست. در جنگ‌ها گاهی افراد بسیاری از کافران و مشرکان اسیر میشدند. که اگر میخواستند اسرا را زندانی کنند، بودجه و هزینه هنگفتی بر دوش جامعه اسلامی بار میشد و اگر میخواستند همه را یک دفعه آزاد کنند، غیر عاقلانه بود، چون اینان کسانی بودند که با مسلمانان جنگیدند و حتی تعدادی از مسلمانان را کشته بودند . بنابراین راه عقلایی این بود که حاکم اسلامی، اسیران را در اختیار افراد توانمند مسلمان قرار دهد و از این طریق خزانه بیت المال نیز برای برنامه های دولت اسلامی و حمایت از فقیران و مستضعفان و...غنی شود . از طرفی این بردگان و اسیران کم کم در جامعه اسلامی هضم شده وبا برنامه تربیت اسلامی هدایت میشدند و بسیاری از آنان مسلمان میشدند و برای مولای خود کار اقتصادی انجام میدادند و هیچ باری بر دوش جامعه اسلامی و حکومت اسلامی اضافه نمیشد.. بنابراین درباره اسیران جنگی و کنترل و هدایت آنان به اسلام، این طرح، خوبی است. البته این طرح الزامی نیست و حاکم اسلامی میتواند اسیران را بدون دریافت وجه آزاد کند یا میتواند با دریافت وجه آزاد کند و نیز میتواند به صورت اسیر و برده نزد مسلمانان بگذارد. هم چنین در برنامه‌های اسلامی به صورت احکام واجب و مستحب ، تشویق بر آزاد کردن بنده‌ها فراوان است، مثلاً کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان و کفاره قتل عمدی، هم چنین ثواب و سفارش بسیاری که در آزاد کردن بندگان بیان شده است ، به گونه ای که هر گاه عمل نیکی را بخواهند مورد سنجش قرار دهند ، ان را با آزاد کردن بنده ، تشبیه می کنند. این‌ها همه مواردی است که وسیله‌ای برای آزاد کردن بردگان بوده است. برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به: 1- اسلام و مساله آزادی، بردگی، موسوی زنجانی 2-از برد گی روم قدیم تا مارکسیسم، حجتی کرمانی 3- فرآورده های دینی، ناصر مکارم شیرازی 4- برده داری در روم باستان، بیدار فکر 5- حقوق بشر،اسدالله مبشری 6- نگاهی به بردگی، محمد علی گرامی 7- بردگی در اسلام ،صادق ایرجی
گرچه در قرآن مجید مسئله برده گیری و برده داری به عنوان یک دستور حتمی در مورد اسیران جنگی نیامده است، ولی نمیتوان انکار کرد که احکامی در قرآن برای بردگان ذکر شده است، که اصل وجود بردگی را حتی در زمان پیامبر(ص) و صدر اسلام اثبات میکند، مانند احکامی که در مورد ازدواج با بردگان یا احکام محرمیت یا مسأله مکاتبه (قراداد برای آزادی بردگان) و ... بیان شده است. این جا بعضی بر اسلام خرده میگیرند که چرا این آیین الهی با آن همه محتوا و ارزش‌های والای انسانی، بردگی را الغا نکرده، و طی یک حکم قطعی و عمومی آزادی همه بردگان را اعلام ننموده است؟ در یک جمله کوتاه باید عرض کنم که اسلام ریشه ها را اصلاح کرده که در پی آن فضا برای آزادی بردگان مساعد می شود و بردگان تدریجاً آزاد میشوند، بی آن که این آزادی عکس العمل نامطلوبی در جامعه به وجود آورد. اسلام هرگز ابداع کننده بردگی نبوده است، بلکه در حالی ظهور کرد که بردگی سراسر جهان را گرفته بود و با تار و پود جوامع بشری آمیخته بود. حتی بعد از اسلام در تمام جوامع، بردگی ادامه یافت، تا حدود یک صد سال قبل که نهضت آزادی بردگان شروع شد، چرا که به خاطر دگرگون شدن نظام زندگی بشر، مسئله بردگان به شکل قدیمی قابل قبول نبود ، اگر چه حتی امروز نیز برنامه برده داری به شیوه های دیگر مانند تجارت زنان و کودکان و.... هنوز پابرجا است. حال اگر اسلام طبق یک فرمان عمومی دستور میداد همه بردگان را آزاد کنند، چه بسا بسیاری از آنان تلف میشدند، زیرا نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه خانه و وسیله‌ای برای ادامه زندگی. از این رو باید تدریجاً آزاد میشدند و جذب جامعه می گردیدند تا نه جان خودشان به خطر بیافتد و نه امنیت جامعه را به خطر اندازند، اسلام این برنامه حساب شده را تعقیب کرد. برنامه اسلام در مورد بردگی، فقط در مورد اسیران جنگی که از کفار گرفته میشد، نبود، گرچه احکام خاص بردگان مربوط به این اسیران جنگی هست. در جنگ‌ها گاهی افراد بسیاری از کافران و مشرکان اسیر میشدند. که اگر میخواستند اسرا را زندانی کنند، بودجه و هزینه هنگفتی بر دوش جامعه اسلامی بار میشد و اگر میخواستند همه را یک دفعه آزاد کنند، غیر عاقلانه بود، چون اینان کسانی بودند که با مسلمانان جنگیدند و حتی تعدادی از مسلمانان را کشته بودند . بنابراین راه عقلایی این بود که حاکم اسلامی، اسیران را در اختیار افراد توانمند مسلمان قرار دهد و از این طریق خزانه بیت المال نیز برای برنامه های دولت اسلامی و حمایت از فقیران و مستضعفان و...غنی شود . از طرفی این بردگان و اسیران کم کم در جامعه اسلامی هضم شده وبا برنامه تربیت اسلامی هدایت میشدند و بسیاری از آنان مسلمان میشدند و برای مولای خود کار اقتصادی انجام میدادند و هیچ باری بر دوش جامعه اسلامی و حکومت اسلامی اضافه نمیشد.. بنابراین درباره اسیران جنگی و کنترل و هدایت آنان به اسلام، این طرح، خوبی است. البته این طرح الزامی نیست و حاکم اسلامی میتواند اسیران را بدون دریافت وجه آزاد کند یا میتواند با دریافت وجه آزاد کند و نیز میتواند به صورت اسیر و برده نزد مسلمانان بگذارد. هم چنین در برنامه‌های اسلامی به صورت احکام واجب و مستحب ، تشویق بر آزاد کردن بنده‌ها فراوان است، مثلاً کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان و کفاره قتل عمدی، هم چنین ثواب و سفارش بسیاری که در آزاد کردن بندگان بیان شده است ، به گونه ای که هر گاه عمل نیکی را بخواهند مورد سنجش قرار دهند ، ان را با آزاد کردن بنده ، تشبیه می کنند. این‌ها همه مواردی است که وسیله‌ای برای آزاد کردن بردگان بوده است. برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به: 1- اسلام و مساله آزادی، بردگی، موسوی زنجانی 2-از برد گی روم قدیم تا مارکسیسم، حجتی کرمانی 3- فرآورده های دینی، ناصر مکارم شیرازی 4- برده داری در روم باستان، بیدار فکر 5- حقوق بشر،اسدالله مبشری 6- نگاهی به بردگی، محمد علی گرامی 7- بردگی در اسلام ،صادق ایرجی
پاسخ:
گرچه در قرآن مجید مسئله برده گیری و برده داری به عنوان یک دستور حتمی در مورد اسیران جنگی نیامده است، ولی نمیتوان انکار کرد که احکامی در قرآن برای بردگان ذکر شده است، که اصل وجود بردگی را حتی در زمان پیامبر(ص) و صدر اسلام اثبات میکند، مانند احکامی که در مورد ازدواج با بردگان یا احکام محرمیت یا مسأله مکاتبه (قراداد برای آزادی بردگان) و ... بیان شده است. این جا بعضی بر اسلام خرده میگیرند که چرا این آیین الهی با آن همه محتوا و ارزش‌های والای انسانی، بردگی را الغا نکرده، و طی یک حکم قطعی و عمومی آزادی همه بردگان را اعلام ننموده است؟
در یک جمله کوتاه باید عرض کنم که اسلام ریشه ها را اصلاح کرده که در پی آن فضا برای آزادی بردگان مساعد می شود و بردگان تدریجاً آزاد میشوند، بی آن که این آزادی عکس العمل نامطلوبی در جامعه به وجود آورد. اسلام هرگز ابداع کننده بردگی نبوده است، بلکه در حالی ظهور کرد که بردگی سراسر جهان را گرفته بود و با تار و پود جوامع بشری آمیخته بود. حتی بعد از اسلام در تمام جوامع، بردگی ادامه یافت، تا حدود یک صد سال قبل که نهضت آزادی بردگان شروع شد، چرا که به خاطر دگرگون شدن نظام زندگی بشر، مسئله بردگان به شکل قدیمی قابل قبول نبود ، اگر چه حتی امروز نیز برنامه برده داری به شیوه های دیگر مانند تجارت زنان و کودکان و.... هنوز پابرجا است.
حال اگر اسلام طبق یک فرمان عمومی دستور میداد همه بردگان را آزاد کنند، چه بسا بسیاری از آنان تلف میشدند، زیرا نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه خانه و وسیله‌ای برای ادامه زندگی.
از این رو باید تدریجاً آزاد میشدند و جذب جامعه می گردیدند تا نه جان خودشان به خطر بیافتد و نه امنیت جامعه را به خطر اندازند، اسلام این برنامه حساب شده را تعقیب کرد. برنامه اسلام در مورد بردگی، فقط در مورد اسیران جنگی که از کفار گرفته میشد، نبود، گرچه احکام خاص بردگان مربوط به این اسیران جنگی هست. در جنگ‌ها گاهی افراد بسیاری از کافران و مشرکان اسیر میشدند. که اگر میخواستند اسرا را زندانی کنند، بودجه و هزینه هنگفتی بر دوش جامعه اسلامی بار میشد و اگر میخواستند همه را یک دفعه آزاد کنند، غیر عاقلانه بود، چون اینان کسانی بودند که با مسلمانان جنگیدند و حتی تعدادی از مسلمانان را کشته بودند . بنابراین راه عقلایی این بود که حاکم اسلامی، اسیران را در اختیار افراد توانمند مسلمان قرار دهد و از این طریق خزانه بیت المال نیز برای برنامه های دولت اسلامی و حمایت از فقیران و مستضعفان و...غنی شود . از طرفی این بردگان و اسیران کم کم در جامعه اسلامی هضم شده وبا برنامه تربیت اسلامی هدایت میشدند و بسیاری از آنان مسلمان میشدند و برای مولای خود کار اقتصادی انجام میدادند و هیچ باری بر دوش جامعه اسلامی و حکومت اسلامی اضافه نمیشد.. بنابراین درباره اسیران جنگی و کنترل و هدایت آنان به اسلام، این طرح، خوبی است. البته این طرح الزامی نیست و حاکم اسلامی میتواند اسیران را بدون دریافت وجه آزاد کند یا میتواند با دریافت وجه آزاد کند و نیز میتواند به صورت اسیر و برده نزد مسلمانان بگذارد. هم چنین در برنامه‌های اسلامی به صورت احکام واجب و مستحب ، تشویق بر آزاد کردن بنده‌ها فراوان است، مثلاً کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان و کفاره قتل عمدی، هم چنین ثواب و سفارش بسیاری که در آزاد کردن بندگان بیان شده است ، به گونه ای که هر گاه عمل نیکی را بخواهند مورد سنجش قرار دهند ، ان را با آزاد کردن بنده ، تشبیه می کنند. این‌ها همه مواردی است که وسیله‌ای برای آزاد کردن بردگان بوده است.
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:
1- اسلام و مساله آزادی، بردگی، موسوی زنجانی
2-از برد گی روم قدیم تا مارکسیسم، حجتی کرمانی
3- فرآورده های دینی، ناصر مکارم شیرازی
4- برده داری در روم باستان، بیدار فکر
5- حقوق بشر،اسدالله مبشری
6- نگاهی به بردگی، محمد علی گرامی
7- بردگی در اسلام ،صادق ایرجی
- [سایر] چرا اسلام به یکباره بردگی را الغا نکرد؟
- [سایر] چرا برده‌داری در اسلام حرام نگردیده است؟ در حالی که خداوند متعال در قرآن مجید (آیه شریفه لا اکراه فی الدین) انسان را در انتخاب دین دارای اختیار و حق انتخاب دانسته است.
- [سایر] چرا پیامبر و امامان کنیز و غلام داشتند؟ آیا این برده‌داری نیست؟
- [سایر] چرا شهر طائف رسول خدا(ص) را ترک کرد و اسلام را قبول نکرد؟
- [سایر] چگونه ممکن است مهاجرین صدر اسلام، امثال ابوبکر و عمر، به اسلام خیانت کنند و چرا پیامبر از ابتدا آن ها را طرد نکرد؟
- [سایر] در اسلام گفته می شود خداوند قادر است. آیا خدا می تواند مانند خود را بیافریند؟ اگر بله چرا اینکار را نکرد؟ اگر نه پس چگونه قادر است؟
- [سایر] در اسلام گفته می شود خداوند قادر است. آیا خدا می تواند مانند خود را بیافریند؟ اگر بله چرا اینکار را نکرد؟ اگر نه پس چگونه قادر است؟
- [سایر] در نوجوانی شنیدم که پیامبر گرامی اسلام (ص) به شهادت رسیدند. اخیرا مطلبی را خواندم که به این امر تصریح داشت، ولی مرا قانع نکرد. می خواستم از صحت یا عدم صحت این موضوع باخبر شوم؟
- [سایر] چرا أمیرالمؤمنین ازهمسرش دفاع نکرد؟
- [سایر] چرا امام حسن (علیه السلام) قیام نکرد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر در روز ماه رمضان، کافر، مسلمان شود، و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد بنا بر احتیاط واجب باید به قصد (ما فیالذمّه) تا آخر روز امساک کند، و اگر چنین نکرد آن روز را قضا کند.
- [امام خمینی] کسانی که ترویج مقاصد ظلمه را می‌کنند و کمک به جشنها و معاصی و ظلم آنها می‌کنند از قبیل بعض تجار و کسبه، لازم است بر مسلمانان که آنها را نهی کنند، و اگر تأثیر نکرد، از آنها اعراض کنند و با آنها معاشرت و معامله نکنند.
- [آیت الله سبحانی] برای پرداخت بدهی واجب، باید مسجد را ترک کند و بدهی را بپردازد و سپس بر گردد ولی اگر این کار را نکرد، اعتکاف او باطل نمی شود.
- [آیت الله اردبیلی] هر یک از اقشار جامعه که باعث ترویج مقاصد ستمگران و یا تقویت ظلم و شوکت آنان گردد، مرتکب عمل حرام می‌گردد و بر سایر مسلمانان لازم است که آنها را نهی کنند و اگر تأثیر نکرد، از آنها اِعراض کرده و با آنها معاشرت و معامله نکنند. * مرتبه دوم: امر و نهی به زبان؛ پس با احتمال تأثیر و وجود سایر شرایطی که گذشت، واجب است اهل معصیت را نهی کنند و ترک کننده واجب را به انجام آن امر نمایند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با ان بپوشاند چنانچه احتمال دهد که تا اخر وقت پیدا می کند احتیاط مستحب ان است که نماز خود را تاخیر بیندازد و اگر چیزی پیدا نکرد در اخر وقت مطابق وظیفه اش نماز بخواند و می تواند هم نماز خود را بخواند و اگر تا اخر وقت چیزی پیدا نکرد نماز او صحیح است و اگر پیدا کرد اعاده کند
- [آیت الله بروجردی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [آیت الله خوئی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلًا نمیتواند زن مسلمان بگیرد و باید در قبرستان مسلمانان دفن نشود.
- [آیت الله مظاهری] اگر کافر به هر لغتی شهادتین بگوید مسلمان میشود و بعد از مسلمان شدن احکام اسلام بر او بار میشود گرچه ندانیم قلباً مسلمان شده یا نه، ولی اگر بدانیم قلباً مسلمان نشده است مسلمان نیست و احکام اسلام را ندارد و همچنین است هرگاه شهادتین نگوید ولی قلباً به معنای او ایمان داشته باشد. 8 - تبعیّت
- [آیت الله مظاهری] اگر میّت شخص بخصوصی را برای به جا آوردن حجّ تعیین کرده است، عمل به وصیّت لازم است، ولی اگر آن شخص قبول نکرد یا بیشتر از مقدار متعارف اجرت خواست ورثه میتوانند دیگری را اجیر کنند.
- [آیت الله سبحانی] روزه داری که محتلم شده اگر بداند منی در مجرا مانده بهتر است که پیش از غسل بول کند، و اگر نکرد بعد از غسل منی از او بیرون آید، روزه او باطل می شود.