در برخورد اسلام با این مسأله برده داری باید به این نکات توجه داشت که: 1 - اسلام هرگز ابداع کننده بردگی نبوده است. 2 - اسلام به سرنوشت دردناک بردگان در گذشته به عنوان یک معضل بزرگ اجتماعی نگریسته است. 3 - اسلام برای آزادی بردگان طرح بسیار دقیق و حساب شده ای ارائه کرده است. زیرا گاه نیمی از جامعه را بردگان تشکیل میدادند، که نه کسب و کار مستقلی داشتند، و نه وسیلهای برای ادامه زندگی. اگر اسلام با یک فرمان عمومی دستور میداد همه بردگان را آزاد کنند ، یا بیشتر آنها تلف میشدند و یا این جمعیت عظیم بیکار و گرسنه ای که محرومیت به او فشار آورده به همه جا حملهور می شد و درگیری و خونریزی به راه انداخته نظم جامعه را مختل می کرد.بنابراین اسلام طرح و برنامه حساب شده ای وضع کرد تا اینان تدریجا آزاد شده و جذب جامعه گردند . این طرح مواد زیادی دارد که عبارتند از : ماده اول - بستن سرچشمههای بردگی ماده دوم - گشودن دریچه آزادی ماده سوم - احیای شخصیت بردگان ماده چهارم - رفتار انسانی با بردگان ماده پنجم – اعلام انسانفروشی بعنوان بدترین کار ! پیشوایان اسلام اگر برده یا بردگانی در اختیار داشتند در قالب همین برنامه حساب شده و حکیمانه اسلام بوده است و معاشرت آنان با بردگان به گونه ای بود که در بسیاری از موارد وقتی برده ای را آزاد می کردند آن برده حاضر نمی شد منزل امام (ع) را ترک کند. علاوه بر این، برخورد و معاشرت رهبران دین با بردگان یک الگوی عملی برای مسلمانان در برخورد با این مسأله بسیار مهم ، در جهت از بین بردن برده داری بوده است. اما در ارتباط با شبهه ی شما در رابطه با تناقض مسأله ی برده داری و آیه ی شریفه ی «لااکراه فی الدین» لازم است ذکر کنیم که: مسأله ی برده داری با مسأله اختیار و آزادی انسان در انتخاب دین و عقیده تفاوت بنیادین دارد. به تعبیری روشنتر آیه ی شریفه اشاره به رد اجبار و اکراه در پذیرش دین و عقیده دارد و مربوط به روح انسان و امری درونی است لکن برده داری مربوط به استثمار جسم و وجود بیرونی انسان هاست. کما این که در طول تاریخ انسان هایی نظیر بلال حبشی و ... که به حسب ظاهر برده بوده اند اما در انتخاب عقیده و دین روحی آزاد و مختار داشته و اسلام را پذیرفته اند و از آنطرف انسانهایی نظیر ابولهب و ... که به حسب ظاهر آزاد بوده اند اما از لحاظ روحی در بند و اسارت شهوات و تمنیات نفسانی و دنیوی بوده اند و با حقیقت اسلام به مقابله برخاستند.
