آیا در قرآن بین مؤمنین و مسلمین تفاوتی وجود داره؟

قرآن می فرماید: "قالت الأعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا اسلمنا و لمّا یدخل الایمان فی قلوبکم؛ عرب های بادیه نشین گفتند: ایمان آورده ایم، بگو: شما ایمان نیاورده اید، ولی بگویید اسلام آورده ایم. اما هنوز ایمان وارد قلب شما نشده است". طبق این آیة شریف تفاوت اسلام و ایمان در این است که اسلام شکل ظاهری قانونی دارد و هر کس شهادتین "أشهد أن لا إله الاّ الله و أشهد أنّ محمداً رسول الله" را بر زبان جاری کند،‌در سلک مسلمانان وارد می شود،‌ و احکام اسلام بر او جاری می گردد، ولی ایمان یک امر واقعی و باطنی است و جیاگاه آن قلب آدمی است، نه زبان و ظاهر او. اسلام عبارت است از اعتقاد به خدا و معاد و پیامبر اسلام (ص) و آن چه حضرت محمد (ص) به عنوان اعتقاد یا عمل به آن دستور داده است. ایمان عبارت است از این که انسان علاوه بر اعتقاد به آن چه گفته شد، در برابر اوامر الهی تسلیم محض باشد. به عبارت دیگر: حقیقت ایمان تسلیم در ظاهر و باطن در برابر حق است.(1) چون تسلیم در برابر حق مراتب دارد، ایمان هم دارای مراتب است، زیرا ممکن است انسان در برابر دستور نماز تسلیم باشد، ولی در برابر دستور خمس تسلیم نباشد و عمل به آن برایش مشکل باشد. حضرت صادق (ع) فرمود: "خداوند ایمان را بر هفت سهم تقسیم کرده: نیکی، صدق، یقین، رضا وفا، حلم و علم (شاید مراد علم به وظایف شرعی باشد). کسی که تمام این هفت سهم را دارد، مؤمن کامل و متعهد است".(2) قرآن کریم مؤمنان حقیقی را چنین توصیف کرده و نشانه‌های ایمان را چنین بیان می‌کند: "مؤمنان تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود، دل‌هایشان (از عظمت خدا و احساس مسئولیت در برابر وظایف الهی) ترسان می‌گردد، و هنگامی که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود، ایمان‌شان افزون می‌گردد، و تنها بر پروردگارشان توکل دارند. آن‌ها نماز را بر پا می‌دارند، و از آن چه به آن‌ها داده‌ایم، انفاق می‌کنند. مؤمنان حقیقی آن‌ها هستند. برای آنان درجات (فوق‌العاده‌ای) نزد پروردگارشان است و برای آن‌ها آمرزش و روزی بی نقص و عیب است". (3) در این آیات پنج صفت برای مؤمنان حقیقی ذکر شده است. در ابتدای سوره مؤمنون نیز بعد از بیان این که مؤمنان رستگارند، صفات مؤمنان را تا ده آیه بیان کرده است. در آیات دیگر را نیز برخی از صفات مؤمنان را بیان نموده است. امیرمؤمنان علی (ع) فرمود: "ایمان بنده‌ای کامل نمی‌شود تا به درجه‌ای برسد که آن چه را خدا دوست دارد، دوست بدارد و آن چه را خدا دشمن دارد، دشمن بدارد".(4) 1 . تفسیر نمونه، ج 15، ص 412، ج 74، ص 86. 2 . همان، ج 22، ص 29. 3 . انفال (8) آیه 2 تا 4. 4 . محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج 1، ص 197، شماره 1330 (ماده ایمان).