هدایت
هدایت، شناختن درست و صحیح هدف ، انتخاب راه و طریق صحیح برای رسیدن به هدف و پایداری در مسیر است.
آیا خدا برای مردمانی که دور از هر گونه تمدن انسانی هستند، برنامه ای جهت هدایت گری ندارد؟
اولا نسبت به گروهی که از هر گونه تمدنی به دور افتاده اند، هیچ کس اطلاع دقیقی ندارد. در واقع یا هر گونه تعامل و گفت و گو با آنها منتفی است، پس نمی توانیم بدانیم که اتفاقی در این زمینه بین آنها رخ داده یا خیر. یا آنکه امکان تعامل و گفت و گو با آنها وجود دارد، که در این صورت، همان گفت و گو کنندگان وظیفه دارند، پیام الهی را بدان ها برسانند. بنابراین ادعای بدون هدایت بودن آنها یک نوع مصادره به مطلوب و مغالطه است. ثانیا هدایت الهی منحصر به هدایت بیرونی و به واسطه پیامبران نیست. بلکه هدایت درونی نیز در نهاد انسانی قرار داده شده است که به سبب آن هر انسانی اصول خوبی و بدی را می شناسد. فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (8شمس) سپس بدیها و پرهیزگاریهایش را (به او) الهام کرد. این هدایت جزئی از ذات بشر است و هیچ انسانی فارغ از آن نیست. هر چند با رویه ای که انسان در پیش می گیرد، می تواند آن را تقویت یا تضعیف کند. در پیامبران که مستعد دریافت وحی الهی شده اند، این هدایت درونی در وجودشان منجر به قابلیت دریافت وحی شده است. به گونه ای که اگر هیچ سخنی از خدا به واسطه ادیان قبلی نشنیده باشند، می توانند خدای حقیقی را بیابند. کما اینکه قرآن شرح حال حضرت ابراهیم ع را چنین بیان می کند: فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأی کَوْکَباً قالَ هذا رَبِّی فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلینَ (76(76 انعام) پس هنگامی که (تاریکی) شب او را پوشانید، ستاره ای دید، گفت:(این پروردگار من است) و چون غروب کرد؛ گفت:(غروب کنندگان را دوست ندارم). در واقع انسان می فهمد که به خدا نیاز دارد و می فهمد که موجود ضعیف نمی تواند خدا باشد. بنابراین هدایت فطری برای همگان ثابت است که در دو جنبه نظری و عملی وجود دارد. ثالثا نیاز انسان ها به دین می تواند سطوح متفاوتی داشته باشد. کما اینکه در دوره های مختلف زندگی بشر، شرایع بیان شده با یکدیگر تفاوتهایی داشته اند. دین حق اسلام با شریعت معلوم و مشخص آن، احکام متعددی برای اداره جامعه دارد. از مباحث قضایی و اقتصادی و سیاسی و ... طبیعتا عده ای انسان غار نشین یا جمع کوچک محدودی در دل جنگل های دورافتاده آفریقا نیازی به این احکام ندارند و از این رو بسیار طبیعی است که خدای متعال مکانیزمی برای رساندن شریعت بدانها طراحی نکرده باشد. رابعا اینکه عده ای محدود به دین دست نیابند در هدف خلقت بشر اخلال ایجاد نمی کند، کما اینکه عده ای هیچ گونه تکلیف دینی ندارند. مثل مجانین یا اطفالی که پیش از سن بلوغ از دنیا می روند. و اینکه خدای متعال جهت رعایت عدالت با آنها چه می کند، بحث دیگری است که در روایات به آن پرداخته شده و از جمله مطالب بیان شده، بر پایی بستر امتحان برای آنها در برزخ است.
اولا نسبت به گروهی که از هر گونه تمدنی به دور افتاده اند، هیچ کس اطلاع دقیقی ندارد. در واقع یا هر گونه تعامل و گفت و گو با آنها منتفی است، پس نمی توانیم بدانیم که اتفاقی در این زمینه بین آنها رخ داده یا خیر. یا آنکه امکان تعامل و گفت و گو با آنها وجود دارد، که در این صورت، همان گفت و گو کنندگان وظیفه دارند، پیام الهی را بدان ها برسانند. بنابراین ادعای بدون هدایت بودن آنها یک نوع مصادره به مطلوب و مغالطه است. ثانیا هدایت الهی منحصر به هدایت بیرونی و به واسطه پیامبران نیست. بلکه هدایت درونی نیز در نهاد انسانی قرار داده شده است که به سبب آن هر انسانی اصول خوبی و بدی را می شناسد. فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (8شمس) سپس بدیها و پرهیزگاریهایش را (به او) الهام کرد. این هدایت جزئی از ذات بشر است و هیچ انسانی فارغ از آن نیست. هر چند با رویه ای که انسان در پیش می گیرد، می تواند آن را تقویت یا تضعیف کند. در پیامبران که مستعد دریافت وحی الهی شده اند، این هدایت درونی در وجودشان منجر به قابلیت دریافت وحی شده است. به گونه ای که اگر هیچ سخنی از خدا به واسطه ادیان قبلی نشنیده باشند، می توانند خدای حقیقی را بیابند. کما اینکه قرآن شرح حال حضرت ابراهیم ع را چنین بیان می کند: فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأی کَوْکَباً قالَ هذا رَبِّی فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلینَ (76(76 انعام) پس هنگامی که (تاریکی) شب او را پوشانید، ستاره ای دید، گفت:(این پروردگار من است) و چون غروب کرد؛ گفت:(غروب کنندگان را دوست ندارم). در واقع انسان می فهمد که به خدا نیاز دارد و می فهمد که موجود ضعیف نمی تواند خدا باشد. بنابراین هدایت فطری برای همگان ثابت است که در دو جنبه نظری و عملی وجود دارد. ثالثا نیاز انسان ها به دین می تواند سطوح متفاوتی داشته باشد. کما اینکه در دوره های مختلف زندگی بشر، شرایع بیان شده با یکدیگر تفاوتهایی داشته اند. دین حق اسلام با شریعت معلوم و مشخص آن، احکام متعددی برای اداره جامعه دارد. از مباحث قضایی و اقتصادی و سیاسی و ... طبیعتا عده ای انسان غار نشین یا جمع کوچک محدودی در دل جنگل های دورافتاده آفریقا نیازی به این احکام ندارند و از این رو بسیار طبیعی است که خدای متعال مکانیزمی برای رساندن شریعت بدانها طراحی نکرده باشد. رابعا اینکه عده ای محدود به دین دست نیابند در هدف خلقت بشر اخلال ایجاد نمی کند، کما اینکه عده ای هیچ گونه تکلیف دینی ندارند. مثل مجانین یا اطفالی که پیش از سن بلوغ از دنیا می روند. و اینکه خدای متعال جهت رعایت عدالت با آنها چه می کند، بحث دیگری است که در روایات به آن پرداخته شده و از جمله مطالب بیان شده، بر پایی بستر امتحان برای آنها در برزخ است.
عنوان سوال:
آیا خدا برای مردمانی که دور از هر گونه تمدن انسانی هستند، برنامه ای جهت هدایت گری ندارد؟
پاسخ:
اولا نسبت به گروهی که از هر گونه تمدنی به دور افتاده اند، هیچ کس اطلاع دقیقی ندارد. در واقع یا هر گونه تعامل و گفت و گو با آنها منتفی است، پس نمی توانیم بدانیم که اتفاقی در این زمینه بین آنها رخ داده یا خیر. یا آنکه امکان تعامل و گفت و گو با آنها وجود دارد، که در این صورت، همان گفت و گو کنندگان وظیفه دارند، پیام الهی را بدان ها برسانند. بنابراین ادعای بدون هدایت بودن آنها یک نوع مصادره به مطلوب و مغالطه است.
ثانیا هدایت الهی منحصر به هدایت بیرونی و به واسطه پیامبران نیست. بلکه هدایت درونی نیز در نهاد انسانی قرار داده شده است که به سبب آن هر انسانی اصول خوبی و بدی را می شناسد.
فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (8شمس) سپس بدیها و پرهیزگاریهایش را (به او) الهام کرد. این هدایت جزئی از ذات بشر است و هیچ انسانی فارغ از آن نیست.
هر چند با رویه ای که انسان در پیش می گیرد، می تواند آن را تقویت یا تضعیف کند. در پیامبران که مستعد دریافت وحی الهی شده اند، این هدایت درونی در وجودشان منجر به قابلیت دریافت وحی شده است. به گونه ای که اگر هیچ سخنی از خدا به واسطه ادیان قبلی نشنیده باشند، می توانند خدای حقیقی را بیابند. کما اینکه قرآن شرح حال حضرت ابراهیم ع را چنین بیان می کند:
فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأی کَوْکَباً قالَ هذا رَبِّی فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلینَ (76(76 انعام) پس هنگامی که (تاریکی) شب او را پوشانید، ستاره ای دید، گفت:(این پروردگار من است) و چون غروب کرد؛ گفت:(غروب کنندگان را دوست ندارم).
در واقع انسان می فهمد که به خدا نیاز دارد و می فهمد که موجود ضعیف نمی تواند خدا باشد. بنابراین هدایت فطری برای همگان ثابت است که در دو جنبه نظری و عملی وجود دارد.
ثالثا نیاز انسان ها به دین می تواند سطوح متفاوتی داشته باشد. کما اینکه در دوره های مختلف زندگی بشر، شرایع بیان شده با یکدیگر تفاوتهایی داشته اند. دین حق اسلام با شریعت معلوم و مشخص آن، احکام متعددی برای اداره جامعه دارد. از مباحث قضایی و اقتصادی و سیاسی و ... طبیعتا عده ای انسان غار نشین یا جمع کوچک محدودی در دل جنگل های دورافتاده آفریقا نیازی به این احکام ندارند و از این رو بسیار طبیعی است که خدای متعال مکانیزمی برای رساندن شریعت بدانها طراحی نکرده باشد.
رابعا اینکه عده ای محدود به دین دست نیابند در هدف خلقت بشر اخلال ایجاد نمی کند، کما اینکه عده ای هیچ گونه تکلیف دینی ندارند. مثل مجانین یا اطفالی که پیش از سن بلوغ از دنیا می روند. و اینکه خدای متعال جهت رعایت عدالت با آنها چه می کند، بحث دیگری است که در روایات به آن پرداخته شده و از جمله مطالب بیان شده، بر پایی بستر امتحان برای آنها در برزخ است.
- [سایر] آیا موضوع غیبت با وظیفه هدایت گری امام علیه السلام سازگاری دارد؟
- [سایر] هدایت چند گونه است؟ شرح دهید.
- [سایر] آیا انسان های به دور از تمدّن مانند مردمان متمدّن در روز قیامت، به بهشت یا دوزخ می روند؟
- [سایر] آیا هدایت قرآن برای متقین است و در این صورت آیا اشکال دور وارد نیست؟
- [سایر] پیامبران آمدند برای هدایت مردم و اتمام حجت خدا بر بندگان. تا اینکه فردای قیامت، بندگان در پیشگاه خداوند عزوجل عذری نداشته باشند. در حالی که چند وقت پیش قبایلی را پیدا نموده اند که هنوز به صورت نیمه وحشی و کاملا به دور از تمدن و حتی کاملا لخت و عریان (چه زن و چه مرد) می زیسته اند. این خبر را ایران هم پخش کرده است. در این زمان که رسالت پیامبران به اتمام رسیده، چگونه حجت خدا بر آنها اتمام می شود؟
- [سایر] چرا خداوند فاسقان را هدایت نمیکند؟
- [سایر] با امکان هدایت بشر از راه دعوت اخلاقی و تربیت انسانی ، چرا امام زمان علیه السلام از شمشیر استفاده می کنند؟
- [سایر] چرا خداوند فاسقان را هدایت نمی کند؟
- [سایر] خداوند انسان را چگونه به راه راست هدایت می کند؟
- [سایر] خداوند متعال چه اسبابی برای هدایت بشر فراهم کرده است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بر مسلمانان واجب است در صورتی که در مدارس و دانشگاه ها و دانشکده های علوم و صنایع مورد احتیاج عموم، طبق آداب و سنن و رعایت احکام اسلام به تعداد کافی نباشد، خودشان مستقیماً به تأسیس این گونه مدارس و دانشگاه ها بر اساس تعالیم مقدسه اسلام و اجرای برنامه های دینی، اقدام نمایند و مهما امکن طوری ترتیب بدهند که از تمام طبقات هر کس استعدادش بیشتر است بتواند به تحصیل ادامه دهد.
- [آیت الله اردبیلی] کعبه معظّمه اوّلین خانه و قبله مردمان و مایه برکت و هدایت جهانیان و پناهگاه واردان و نشانهای از ابراهیم خلیلالرّحمان علیه‌السلام است. مردمان به دعوت عامّ ابراهیم علیه‌السلام به اشتیاق چون پرندگانی که به آشیانه خویش برمیگردند، برای ابراز فروتنی در مقابل عظمت و بزرگی خداوند و گواهی به عزّت او، در جایگاه پیامبران به گونه فرشتگان عرش بر دورش طواف می‌کنند. خداوند سبحان آن خانه را عَلَم اسلام و حجّ آن را واجب و احترامش را لازم دانست(1). کعبه وسیله قوام و قیام مردم است(2) و مظهر وحدت و مشهد منفعت و وعدهگاه اخلاص و دوری از مظاهر دنیوی و توکّل بر خداوند است؛ امام صادق علیه‌السلام فرمودهاند: (خداوند در تشریع فریضه حج مردم را به چیزی امر کرد که علاوه بر تعبّد و اطاعت دینی، مشتمل بر مصالح و منافع دنیوی نیز هست.)(3) پس بر آنان که توانایی دارند، واجب است خالصانه متوجّه ذات حق گردند و آن چنانکه خداوند فرموده است، حج و عمره را بجا آورند که انجام دادن آن، برکت و ترک آن، هلاکت و تباهی همگان است.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان بزرگ در اسلام، تعرّب پس از هجرت است، و معنای آن این است که انسان جایی رود که نتواند دین خود را حفظ کند؛ نظیر اینکه جایی رود که از معنویات و مسائل اسلامی دور بماند و نتواند او و وابستگان به او برخوردار از آشنائی با اسلام و مسائل دینی و معنویات انسانی شوند، و نظیر اینکه جایی رود که میداند خود او یا وابستگان به او فاسد میشوند، و اگر در چنین جاهایی باشد، خروج از آنجا را قرآن شریف واجب مؤکّد میداند.
- [آیت الله بروجردی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است.از حضرت امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام روایت شده است که فرمودند:شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می‌کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آشامیدن شراب حرام و از گناهان کبیره است، بلکه در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که متوجه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله) می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: (شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد، احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند، روح ایمان و خداشناسی از او بیرون می رود، و روح خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند، خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است!)
- [آیت الله علوی گرگانی] آشامیدن شراب حرام است و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است، از حضرت امام جعفر صادق7 روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها ومنشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچکس را نگه نمیدارد وحقّ خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می‌کنند وتا چهل روز نماز او قبول نمیشود و در روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او بسینهاش میریزد وفریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بسْم الله الرحْمن الرحیم: به نام خداوند بخشنده بخشایشگر الْحمْد لله رب الْعالمین: ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است. الرحْمن الرحیم: بخشنده و بخشایشگر است. مالک یوْم الدین: (خداوندی که) صاحب روز جزا است. ایاک نعْبد و ایاک نسْتعین: (پروردگارا) تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری می جوییم. اهْدنا الصراط الْمسْتقیم: ما را به راه راست هدایت فرما! صراط الذین انْعمْت علیْهمْ: راه کسانی که آنان را مشمول نعمت خود ساختی، غیْر الْمغْضوب علیْهمْ و لا الضآلین: نه راه کسانی که بر آنان غضب کردی و نه گمراهان!
- [آیت الله خوئی] آشامیدن شراب، حرام است و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است، و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است. از حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرمودند: شراب ریش بدیها، و منشأ گناهان است، و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد، و احترام هیچکس را نگه نمیدارد، و حق خویشان نزدیک را رعایت نمیکند، و از زشتیهای آشکار، رو نمیگرداند، و روح ایمان و خداشناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است، در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین، او را لعنت می‌کنند، و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود، و روز قیامت روی او سیاه است، و زبان از دهانش بیرون میآید، و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله اردبیلی] بر صاحبان وسایل ارتباط جمعی، هنرمندان و نویسندگان لازم است علم، هنر و ابزار خود را در جهت ترویج معروف و نهی از منکر و پیشگیری از اخلاق ناپسند اجتماعی بکار گیرند و هنر، علم و ابزار نوین ارتباط جمعی را در جهت القاء شبهه و گمراهی و یا اشاعه اخلاق ناپسند بکار نگیرند، در غیر این صورت بر همگان لازم است آنان را طرد و با رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر به پیروی معروف هدایت و الزام نمایند و از ابزار وسایل ارتباط جمعی که به اشاعه فحشاء و اندیشههای ناپسند اقدام مینماید استفاده نکنند، بلکه خرید و فروش و نگهداری این گونه وسایل در این صورت اشکال دارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آشامیدن شراب، حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که ملتفت باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد، عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون می رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین، او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون می آید و آب دهان او به سینه اش می ریزد و فریاد تشنگی او بلند است.