در بعضی از روایات به این مطلب اشاره شده است: (رَوَی الْکَشِّیُعَنِ الْبَاقِرِ ع أَنَّهُ قَالَ ارْتَدَّ النَّاسُ إِلَّا ثَلاثَةَ نَفَرٍ سَلْمَانُ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادُ؛[1] امام باقر(ع) می فرمایند همه مردم مرتد شدند جز سه نفر، سلمان و ابوذر و مقداد) اما نکته ای که باید بدان توجه کرد، این است که معنای لغوی ارتداد با معنای اصطلاحی آن را خلط نکنیم. همین مضمون در روایت دیگری با تعبیر ذهبوا (رفتند) آمده است: از حمران بن اعین که بامام باقر علیه السّلام گفتم: قربانت چه کم هستیم ما، اگر بر سر خوراک گوسفندی فراهم شویم آن را تمامی نخوریم، فرمود: عجبتر از این بتو باز نگویم: همه مهاجر و انصار رفتند جز (و با دست به سه اشاره کرد) من گفتم: قربانت حال عمار چونست؟ فرمود: خدا عمار را ابو یقظان را رحمت کند، بیعت کرد و شهید شد، با خود گفتم: چیزی از شهادت بهتر نیست، بمن نگریست و فرمود: شاید او را چون آن سه دانی، هیهات، هیهات.[2] در قرآن نیز می بینیم که همین کلمه ارتداد برای معنایی در مورد حضرت موسی (ع) آمده است: (قالَ ذلِکَ ما کُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلی آثارِهِما قَصَصاً؛[قصص/64] (موسی) گفت: (آن همان بود که ما می خواستیم!) سپس از همان راه بازگشتند، در حالی که پی جویی می کردند.) بنابراین معنای ارتداد، بازگشتن است. اگر این بازگشتن از اصل دین باشد، همان ارتدادی می شود که امروزه به اذهان متبادر است و احکام خاص خود را دارد، اما این ارتداد محل بحث، بازگشتن از عهد و پیمانی بوده که در غدیر خم و نظیر آن در مورد ولایت حضرت علی (ع) بسته بودند. همه پذیرفته بودند که حضرت علی(ع) جانشین پیامبر(ص) است و او را بر خودشان اولی دانسته بودند، اما در صحنه عمل به پیمان خویش پشت کردند و در این امتحان الهی مردود شدند. [1]. بحار الأنوار ، ج64، ص: 165. [2]. بحار الأنوار ، ج64، ص: 164.
در بعضی از روایات به این مطلب اشاره شده است:
(رَوَی الْکَشِّیُعَنِ الْبَاقِرِ ع أَنَّهُ قَالَ ارْتَدَّ النَّاسُ إِلَّا ثَلاثَةَ نَفَرٍ سَلْمَانُ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادُ؛[1] امام باقر(ع) می فرمایند همه مردم مرتد شدند جز سه نفر، سلمان و ابوذر و مقداد)
اما نکته ای که باید بدان توجه کرد، این است که معنای لغوی ارتداد با معنای اصطلاحی آن را خلط نکنیم. همین مضمون در روایت دیگری با تعبیر ذهبوا (رفتند) آمده است:
از حمران بن اعین که بامام باقر علیه السّلام گفتم: قربانت چه کم هستیم ما، اگر بر سر خوراک گوسفندی فراهم شویم آن را تمامی نخوریم، فرمود: عجبتر از این بتو باز نگویم: همه مهاجر و انصار رفتند جز (و با دست به سه اشاره کرد) من گفتم: قربانت حال عمار چونست؟ فرمود: خدا عمار را ابو یقظان را رحمت کند، بیعت کرد و شهید شد، با خود گفتم: چیزی از شهادت بهتر نیست، بمن نگریست و فرمود: شاید او را چون آن سه دانی، هیهات، هیهات.[2]
در قرآن نیز می بینیم که همین کلمه ارتداد برای معنایی در مورد حضرت موسی (ع) آمده است:
(قالَ ذلِکَ ما کُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلی آثارِهِما قَصَصاً؛[قصص/64] (موسی) گفت: (آن همان بود که ما می خواستیم!) سپس از همان راه بازگشتند، در حالی که پی جویی می کردند.)
بنابراین معنای ارتداد، بازگشتن است. اگر این بازگشتن از اصل دین باشد، همان ارتدادی می شود که امروزه به اذهان متبادر است و احکام خاص خود را دارد، اما این ارتداد محل بحث، بازگشتن از عهد و پیمانی بوده که در غدیر خم و نظیر آن در مورد ولایت حضرت علی (ع) بسته بودند.
همه پذیرفته بودند که حضرت علی(ع) جانشین پیامبر(ص) است و او را بر خودشان اولی دانسته بودند، اما در صحنه عمل به پیمان خویش پشت کردند و در این امتحان الهی مردود شدند.
[1]. بحار الأنوار ، ج64، ص: 165.
[2]. بحار الأنوار ، ج64، ص: 164.
- [سایر] اگر قرآن تحریف نشده است پس چرا در تاریخ آمده که پیامبر(ص) هنگام خواندن قرآن بعضی وقتها کلمات را عوض میکرد. حتی در تاریخ آمده که کسی از وحی نویسان به خاطر این کار، مرتد شد و توسط پیامبر(ص) اعدام گردید. آیا این روایات درست است؟
- [سایر] شیعیان همه اهل بیت را که در قرن اوّل بوده اند کافر قرار می دهند! زیرا در روایت ها و منابع مورد اعتمادشان آمده است که بعد از پیامبر (ص) همه مردم مرتد شدند، به جز سه نفر: سلمان و ابوذر و مقداد، و بعضی می گویند فقط هفت بر اسلام باقی ماندند، اما از این هفت نفر هیچ کس از اهل بیت نیست. پس شیعه همه را مرتد و کافر قرار داده اند، پس بقیه اهل بیت مانند فرزندان جعفر و فرزندان علی و ... کجا هستند؟ آیا آنها هم مرتد شدند؟
- [سایر] آیا سرمه کشیدن نماز را باطل میکند؟ آیا درست است که پیامبر(ص) همیشه سرمه در چشم میکردهاند؟
- [سایر] آیا در زمان پیامبر اسلام(ص) هم سه تا سلام آخر نماز را میخواندهاند؛ یعنی پیامبر به خودشان سلام میگفتند؟
- [سایر] چه چیز باعث شد تا پیامبر نگران ارتداد امت شود؟
- [سایر] کتاب التنبیه و الرد، ص 25 می گوید: علمای شیعه معتقدند که قرآن دارای نقص است و بعد از ارتداد اصحاب، قرآن اصلی به آسمان برده شده است؟ آیا این حرف درست است؟
- [سایر] آیا درست است که پیامبر(ص) به طلحه وعده بهشت دادند، با اینکه بعدها طلحه از مسببان جنگ جمل بوده است؟
- [سایر] در حین خطابه پیامبر گرامی اسلام(ص) در محل غدیر خم چند نفر از مسلمانان حضور داشتند؟ آیا آنچه در برخی کتابها آمده مبالغهآمیز نیست؟!
- [سایر] چگونه ممکن است که دهها هزار نفر، شاهد اعلام جانشینی حضرت علی (ع) بوده باشند، اما کس دیگری جانشین پیامبر(ص) شده باشد؟
- [سایر] اگر حضرت علی ع جانشین پیامبر ص میشد، وضعیت امت اسلام پس از پیامبر (ص) چگونه رقم می خورد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مسجدی را وقف کنند، بعد از آن که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می شود.
- [آیت الله بروجردی] اگر مسجدی را وقف کنند، بعد از آن که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست میشود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مسلمانی منکر خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم شود یا حکم ضروری دین یعنی حکمی که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند، مثل واجب بودن نماز و روزه را انکار کند، در صورتی که انکار آن حکم به انکار خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم برگردد و با توجه به این موضع آن را انکار کند، (مرتدّ) است.
- [آیت الله سیستانی] مسلمانی که از اسلام خارج شود و کفر را اختیار کند ، مرتد نامیده میشود ، و مرتد بر دو قسم است : مرتد فطری ، و مرتد ملی ، و مرتد فطری کسی است که پدر و مادر او ، یا یکی از آنها در هنگام بدنیا آمدن او مسلمان باشند و خود او نیز پس از تمیز مسلمان باشد ، و سپس کافر شود ، و مرتد ملی مقابل آن است .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مسجدی را وقف کنند، اگر اجازه نماز خواندن را در او بدهد ویک نفر نماز در آن بخواند، وقف درست میشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] مسلمانی که از اسلام برگردد و کافر شود مرتد نامیده می شود معنی کفر در مساله گذشت و مرتد دو قسم است فطری وملی مرتد فطری کسی است که از پدر و مادری متولد شده باشد که هردو یا یکی از ان دو مسلمان باشند و بعد از بلوغ و کمال عقل با اختیار از اسلام برگردد و مرتد ملی کسی است که از پدر و مادر کافر متولد شده باشد و بعد از مسلمان شدن از اسلام برگردد
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن پیش از آن که شوهرش با او آمیزش کند (مرتدّ) شود، عقد او باطل میگردد، ولی اگر بعد از آمیزش مرتدّ شود، باید به دستوری که در احکام طلاق گفته خواهد شد عدّه نگهدارد، پس اگر در بین عدّه مسلمان شود، عقد باقی است و اگر تا آخر عدّه مرتدّ باقی بماند، عقد باطل است.
- [آیت الله نوری همدانی] مسلمانی که منکر خدا یا معاد یا پیغمبر شود ، یا حکم ضروری دین ، یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام می دانند ، مثل واجب بودن نماز و روزه انکار کند ، در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است و انکار آن ، انکار نبوّت پیغمبر ( صلّی الله علیه وآله ) است ، مرتّد است .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مردی که مسلمانزاده است اگر مرتد شود، زنش بر او حرام میشود، و آن زن باید به مقداری که در احکام طلاق گفته میشود عدّه وفات نگه دارد، و در اصطلاح به چنین شخصی مرتد فطری میگویند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه دو یا چند نفر به اتفاق هم مالی را غصب کنند هر کدام آنان ضامن قسمتی از آن مال است (اگر دو نفر باشند هر کدام نصف و اگر سه نفر باشند هر کدام ثلث آن را ضامن است) خواه به تنهایی می توانسته آن را غصب کند یا نه.