قطعا بهشت مراتب و درجات گوناگونی دارد هر چند بعضی از ویژگی های بهشت برای همه بهشتیان یکسان است.
(دَرَجَاتٌ مُتَفَاضِلاتٌ وَ مَنَازِلُ مُتَفَاوِتَاتٌ لا یَنْقَطِعُ نَعِیمُهَا وَ لَا یَظْعَنُ مُقِیمُهَا وَ لا یَهْرَمُ خَالِدُهَا وَ لا یَبْأَسُ سَاکِنُهَا؛[1] در بهشت، درجاتی از یکدیگر برتر، و جایگاه‌هایی گوناگون و متفاوت وجود دارد که نعمت‌هایش پایان ندارد، و ساکنان آن هرگز خارج نگردند، ساکنان بهشت جاوید، هرگز پیر و فرسوده نگردند، و گرفتار شدائد و سختی ها نخواهند شد.)
در سوره الواقعه مردم به سه دسته تقسیم می کند که دو دسته آن ها بهشتی هستند، السابقون و اصحاب یمین و بعد بهشت هر کدام را جداگانه توصیف می کند و نعمت های مختلفی را برای آن ها بیان می کند.
و می توان گفت که عالی ترین مراتب بهشت، بهشت عدن است که جایگاه پیامبر و ائمه (علیهم السلام) است. و بعد از آن جایگاه شیعیان در بهشت است:
حضرت علی (ع) می فرمایند: (وَ مَنْزِلُ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَ ءَالِهِ وَ سلَّمَ مِنَ الْجَنَّةِ فِی جَنَّةِ عَدْنٍ وَ هِیَ وَسَطُ الْجِنَانِ، وَ أَقْرَبُهَا مِن عَرْشِ الرَّحْمَنِ جَلَّ جَلَالُهُ. وَالَّذِینَ یَسْکُنُونُ مَعَهُ فِی الْجَنَّةِ هَؤُلَاءِ الإئِمَّةُ الإثْنَا عَشَرَ؛[2] و منزل و مقام رسول الله محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم در بهشت آنستکه آن حضرت در بهشت عدن هستند، و آن بهشت در میان همه بهشتهاست و از همه آنها به عرش خداوند رحمن جلّ جلالُه نزدیکتر است. و آن کسانیکه با محمّد ص در این بهشت هستند امامان دوازده گانه می باشند).
حضرت علی (ع) می فرمایند: (إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ یَنْظُرُونَ إلَی مَنَازِلِ شِیعَتِنَا کَمَا یَنْظُرُ الإنْسَانُ إلَی الْکَوَاکِبِ؛[3] اهل بهشت به مسکن ها و منزل‌های شیعیان ما نظر می کنند همچنانکه مردم به ستارگان نظر می کنند.)
و شاید پایین ترین درجه بهشت، حظیره باشد که برای شیعیان فاسق ومومنان طایفه جن به آنجا می روند.[4]
و درباره جنه الماوی و جنه النعیم باید گفت که ماوی به معنای جایگاه و نعیم به معنای پر نعمت است:
مَأوی: اسم مکان است از اوی یعنی جایگاهی که در آن مسکن میگیرند.[5]
(نعیم): نعمت وسیع و کثیر.[6]
و هر کدام میتواند اشاره به یک درجه از بهشت داشته باشد:
(قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَمَّا الْجِنَانُ الْمَذْکُورَةُ فِی الْکِتَابِ فَإِنَّهُنَّ جَنَّةُ عَدْنٍ وَ جَنَّةُ الْفِرْدَوْسِ وَ جَنَّةُ نَعِیمٍ وَ جَنَّةُ الْمَأْوَی؛[7] امام باقر (ع) فرمود اما آن بهشتها که در قرآن ذکر شده است: 1- بهشت عدن 2- بهشت فردوس 3- بهشت نعیم 4- بهشت جنة المأوی.)
[1]. خطبه 85 نهج البلاغه.
[2]. إکمال الدّین صدوق، ج 1، ص 300.
[3]. بحار الأنوار ج10، ص 107.
[4]. رک: ترجمه تفسیر المیزان، ج18، ص: 334.
[5]. قاموس قرآن، ج1، ص: 145.
[6]. قاموس قرآن، ج7، ص: 84.
[7]. الکافی، ج8، ص: 100.
