مگر حضرت موسی(ع) قتل نفس نکرد؟ آیا این کار او گناه نبود؟

آنچه از حضرت موسی سر زد ترک اولائی بیش نبود، و روشن است که ترک اولی به معنی کاری است که ذاتاً حرام نیست بلکه موجب می‌شود که کار خوبتر ترک گردد بی آنکه خلافی انجام شده باشد. و موسی (ع) با این عمل، خودش را به زحمت انداخت چرا که قتل یک قبطی بتوسط موسی چیزی نبود که فرعونیان به آسانی از آن بگذرند. و اضافه بر آن اینکه حضرت موسی (ع) در دعوای مرد قبطی و مرد بنی اسرائیل قصد کشتن مرد قبطی را نداشت، و این عدم قصد موسی نه به خاطر آنکه آنها مستحق قتل نبودند بلکه به خاطر پی‌آمدهایی که این عمل ممکن بود برای موسی و بنی اسرائیل داشته باشد.

و اینکه حضرت موسی (ع) بعداز کشته شدن مرد قبطی گفت:
(قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِینٌ[قصص/15] این (نزاع شما) از عمل شیطان بود، که او دشمن و گمراه‌ کننده آشکاری است)

منظور این است که در آن شرایط اقدام به چنین کاری مصلحت نبود، و همانطور هم شد، یعنی همین عمل سبب شد که موسی دیگر نتواند در مصر بماند و راه مدین را پیش گرفت. لذا اصل عمل (کشته شدن قبطی) مسأله مهمی نبوده، چرا که جنایتکاران فرعونی مفسدان بی رحمی بودند که هزاران نوزاد بنی اسرائیل را سربریدند و از هیچگونه جنایت بر بنی اسرائیل ابا نداشتند و به این ترتیب افرادی نبودند که خونشان مخصوصاً برای بنی اسرائیل محترم باشد.

تنها مشکلی که برای علمای تفسیر ایجاد شده است این است که چطور حضرت موسی با داشتن مقام عصمت می ‌گوید.

قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ
یا
(رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی[قصص/16] پروردگارا! من به خویشتن ستم کردم مرا ببخش!)

جواب این سؤال نیز در توضیح بالا آمد که منظور از جمله (هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ) که موسی (ع) می ‌گوید وارد این ماجرا شدن و نزاع و جدال مرد بنی اسرائیلی و مرد قبطی که منجر به کشته شدن مرد قبطی می ‌شود و اینکه می ‌گوید رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی مسلماً موسی (ع) گناهی مرتکب نشد بلکه در واقع ترک اولائی از او سرزد و بی احتیاطی کرد و خود را به مشقت و زحمت و درد سر انداخت.

در حدیثی نیز از امام علی بن موسی الرضا (ع) در تفسیر این آیات آمده است که امام فرمود: (منظور از جمله هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ نزاع و جدال آن دو مرد با یکدیگر بوده که عمل شیطانی محسوب می‌شده، نه عمل موسی، و منظور از جمله رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی این است که من خود را در آنجا که نباید بگذارم گذاردم، من نباید وارد این شهر می ‌شدم، و منظور از جمله فَاغْفِرْ لِی) این است که مرا از دشمنانت مستور دار تا بر من دست پیدا نکنند (و یکی از معانی غفران پوشانیدن است)[1]

 بنابراین حضرت موسی (ع) مرتکب گناهی نشد که با مقام عصمت آن حضرت منافات داشته باشد بلکه کشتن مرد قبطی را که در آنجا نیز قصد کشتن نداشت ترک اولی بود و بی احتیاطی از طرف آنحضرت به حساب می‌آید. که برای خودش مشکل ایجاد کرد.

[1]. تفسیر نمونه، جلد 16، صفحه 24، 34، 44، 45.