مصحف حضرت زهرا
مصحف فاطمه (سلام‌الله علیها)، سرچشمه جوشان معنویت و دانش‌ها که از طریق وحی بر او نازل گشته مانند قبر مطهرش رازی است که در پرده مانده و در اختیار ما خاکیان نیست.
مصحف حضرت زهرا (س) چیست؟
در پاسخ به این سوال از آنجایی که برداشت بعضی ها از شنیدن نام مصحف فاطمه(س) این است که قرآنی است منسوب به آن حضرت، لذا بنده در پاسخ به این سوال شما نکاتی هم در مورد این مصحف عرض می شود: 1. چیستی مصحف کلمه (مُصْحَف)، اکنون بیشتر به معنای (قرآن) به کار می رود اما در لغت به معنای مجموعه برگه هایی است که میان دو جلد، جمع آوری شده است و امروزه (کتاب) خوانده می‌شود.[1] بنابراین، منظور از (مصحف فاطمه) کتاب آن حضرت است که در بعضی از روایات اهل سنت نیز به آن اشاره شده است. راویانی چون روایت (ابی بن کعب) که وجود کتابی نزد حضرت فاطمه علیها السلام را تأیید کرده است.[2] بدین ترتیب سخن کسانی مانند ایجی در مواقف و جرجانی در شرح مواقف و ابو زهره در کتاب امام صادق علیه السلام- که مدعی اند، شیعه به قرآنی منسوب به فاطمه علیها السلام که غیر از قرآن رایج میان مسلمانان است، اعتقاد دارد نادرست است و در عدم رجوع به روایات شیعه و نیز عدم دقّت در معنای مصحف ریشه دارد.[3] درباره ماهیت این مصحف در منابع شیعی، روایات فراوان وجود دارد. در این احادیث، محتوا، حجم، زمان و کیفیت نگارش مصحف بیان شده است. البته در نگاه ابتدایی، اختلافاتی میان این روایات دیده می‌شود ولی با اندکی دقت، قابل توجیه است.[4] بعضی از روایات، مطالب آن را غیر از مطالب قرآن دانسته اند.[5][6][7] بر اساس شماری از احادیث در این کتاب، مطالبی چون وصیت حضرت زهراعلیها السلام[8]، مصیبت‌های فرزندان آن حضرت در طول زمان[9]، پیشگویی حوادث آینده[10] و تمام پادشاهانی که بر زمین حکم خواهند راند[11]، نوشته شده است. دسته ای از روایات نیز از اشتمال این مصحف، بر تمام احکام حلال و حرام، سخن به میان آورده است[12]. بر اساس بعضی از احادیث، امام صادق علیه السلام حوادث تاریخی ای چون ظهور زندیقان را پیشگویی و گفتارش را به مصحف فاطمه، مستند کرده است.[13] این روایات با هم ناسازگار نیست زیرا ممکن است همه مطالب یاد شده در آن مصحف، وجود داشته و هر روایت بخشی از محتوای آن را بیان کرده باشد. 2. کیفیت نگارش مصحف مهمترین مطلب درباره این مصحف، زمان و کیفیت نگارش آن و مسئله ارتباط حضرت زهرا علیها السلام با جبرئیل و دیگر فرشتگان الهی است. در چند روایت، آمده است: پیامبراکرم صلی الله علیه وآله مطالب را املا می کرد و امام علی علیه السلام می نوشت.[14][15] درباره سبب انتساب مصحف به فاطمه علیها السلام، می توان گفت: آن کتاب نزد آن حضرت نگه‌داری می شد و یا او واسطه رسیدن بعضی از مطالب، به دست امام علی علیه السلام بوده است. در بعضی از روایات، مصحف، ره آورد املا و وحی مستقیم خداوند بر حضرت زهرا علیها السلام دانسته شده است[16]. بر اساس روایات دیگر، بعد از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، خداوند فرشته ای را نزد آن حضرت می فرستاد تا در غم پدر، دلداری اش دهد و وی را از مکان و جایگاه رسول خدا در بهشت آگاه سازد و با او درباره مطالب مختلف به گفت و گو بنشیند. حضرت فاطمه علیها السلام سخنان آن فرشته را به امام علی علیه السلام منتقل می کرد و آن حضرت آنها را به نگارش در می‌آورد.[17] روایتی این فرشته را جبرئیل علیه السلام معرفی کرده است.[18] میان این احادیث نیز ناسازگاری وجود ندارد زیرا می توان گفت خداوند به وسیله فرشته ای از فرشتگان خود (جبرئیل)، با آن حضرت سخن گفته است و فاطمه زهرا علیها السلام بخشی از این کتاب را به مطالب دریافتی از پدر بزرگوار خود و بخشی دیگر را به مطالب جبرئیل اختصاص داده بود. 3. امکان نزول جبرئیل اشکال دیگر روایات دسته اخیر، قطع وحی پس از رسول اکرم(ص) است. به عبارت دیگر مسلمانان معتقدند آن حضرت، خاتم پیامبران است و بعد از وفات ایشان، ارتباط میان زمین و آسمان قطع و وحی منقطع گشته است. حال چگونه فرشته بر حضرت زهراعلیها السلام نازل شده و با آن بزرگوار گفت و گو کرده است؟ در پاسخ بدین اشکال، گفتنی است: طبق آیات قرآن، نزول فرشته الهی و ارتباط خداوند با غیر پیامبران، از طریق فرشتگان و وحی امکان‌پذیر است چنان که آیات بسیاری از ارتباط فرشته با حضرت مریم سخن می گوید[19] و خداوند ارتباط خود با مادر حضرت موسی را وحی می خواند.[20] وقتی امکان این ارتباط با زنانی چون مادر موسی و حضرت مریم پذیرفته شد، امکان و وقوع آن درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السلام- که از سوی پیامبر اکرم سرور همه زنان در همه زمان‌ها معرفی شده است به طریق اولی پذیرفتنی می نماید. منظور از انقطاع وحی و قطع ارتباط زمین و آسمان بعد از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله، قطع ارتباط میان خداوند و فردی به عنوان پیامبر و مأمور ابلاغ است نه عدم امکان ارتباط زمینیان با خداوند و فرشتگان. بر اساس روایات شیعه، نوعی ارتباط میان امامان معصوم و خداوند وجود دارد.[21] در روایات اهل سنت نیز بعضی از افراد (مُحَدَّث) معرفی شده اند یعنی، کسانی که با فرشتگان الهی نوعی ارتباط دارند و از آنها حدیث دریافت می کنند.[22] 4. مصحف نزد چه کسی است؟ براساس روایات شیعه، این مصحف در زمان‌های مختلف، نزد امامان معصوم بوده است و از امامی به امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان، کسی بدان دسترسی نداشته است. آنان با استفاده از آن، حوادثی را پیشگویی و احکامی را بیان کرده اند.[23] در پایان گفتنی است: کتاب‌هایی که اخیراً با عنوان صحیفة الزهرا منتشر شده،[24] با مصحف فاطمه تفاوت دارد زیرا در این کتاب‌ها عمدتاً دعاهای منسوب به آن حضرت علیها السلام به چشم می خورد نه آنچه در روایات درباره مصحف فاطمه بیان شده است. [1]. سید محمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 67. [2]. اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام، صص 65- 85. [3]. هاشم معروف الحسنی، سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 1، ص 98 و 99. [4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،) تهران: دارالکتب الاسلامیه (، ج 26، ص 83- 84. [5]. همان [6]. همان، ص 38 و 39. [7]. همان [8]. همان، ص 34. [9]. همان، ص 14. [10]. همان، ص 44. [11]. سیدمحمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 77. [12]. بحارالانوار، ص 73. [13]. بحارالانوار، ص 44. [14]. همان، ص 41 و 42 و 49. [15]. همان. [16]. همان، ص 93. [17]. همان، ص 44 و 84. [18]. همان، ص 24. [19]. آل عمران (3)، آیات 42 و 43 و 54. [20]. قصص (28)، آیه 7. [21]. بحارالانوار، ج 26، ص 66 و 79. [22]. اعیان الشیعه، ج 1، ص 314 و 513. [23]. بحارالانوار، ص 84- 83. [24]. مانند: اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام جواد قیومی اصفهانی، صحیفة الزهرا علیها السلام.
در پاسخ به این سوال از آنجایی که برداشت بعضی ها از شنیدن نام مصحف فاطمه(س) این است که قرآنی است منسوب به آن حضرت، لذا بنده در پاسخ به این سوال شما نکاتی هم در مورد این مصحف عرض می شود: 1. چیستی مصحف کلمه (مُصْحَف)، اکنون بیشتر به معنای (قرآن) به کار می رود اما در لغت به معنای مجموعه برگه هایی است که میان دو جلد، جمع آوری شده است و امروزه (کتاب) خوانده می‌شود.[1] بنابراین، منظور از (مصحف فاطمه) کتاب آن حضرت است که در بعضی از روایات اهل سنت نیز به آن اشاره شده است. راویانی چون روایت (ابی بن کعب) که وجود کتابی نزد حضرت فاطمه علیها السلام را تأیید کرده است.[2] بدین ترتیب سخن کسانی مانند ایجی در مواقف و جرجانی در شرح مواقف و ابو زهره در کتاب امام صادق علیه السلام- که مدعی اند، شیعه به قرآنی منسوب به فاطمه علیها السلام که غیر از قرآن رایج میان مسلمانان است، اعتقاد دارد نادرست است و در عدم رجوع به روایات شیعه و نیز عدم دقّت در معنای مصحف ریشه دارد.[3] درباره ماهیت این مصحف در منابع شیعی، روایات فراوان وجود دارد. در این احادیث، محتوا، حجم، زمان و کیفیت نگارش مصحف بیان شده است. البته در نگاه ابتدایی، اختلافاتی میان این روایات دیده می‌شود ولی با اندکی دقت، قابل توجیه است.[4] بعضی از روایات، مطالب آن را غیر از مطالب قرآن دانسته اند.[5][6][7] بر اساس شماری از احادیث در این کتاب، مطالبی چون وصیت حضرت زهراعلیها السلام[8]، مصیبت‌های فرزندان آن حضرت در طول زمان[9]، پیشگویی حوادث آینده[10] و تمام پادشاهانی که بر زمین حکم خواهند راند[11]، نوشته شده است. دسته ای از روایات نیز از اشتمال این مصحف، بر تمام احکام حلال و حرام، سخن به میان آورده است[12]. بر اساس بعضی از احادیث، امام صادق علیه السلام حوادث تاریخی ای چون ظهور زندیقان را پیشگویی و گفتارش را به مصحف فاطمه، مستند کرده است.[13] این روایات با هم ناسازگار نیست زیرا ممکن است همه مطالب یاد شده در آن مصحف، وجود داشته و هر روایت بخشی از محتوای آن را بیان کرده باشد. 2. کیفیت نگارش مصحف مهمترین مطلب درباره این مصحف، زمان و کیفیت نگارش آن و مسئله ارتباط حضرت زهرا علیها السلام با جبرئیل و دیگر فرشتگان الهی است. در چند روایت، آمده است: پیامبراکرم صلی الله علیه وآله مطالب را املا می کرد و امام علی علیه السلام می نوشت.[14][15] درباره سبب انتساب مصحف به فاطمه علیها السلام، می توان گفت: آن کتاب نزد آن حضرت نگه‌داری می شد و یا او واسطه رسیدن بعضی از مطالب، به دست امام علی علیه السلام بوده است. در بعضی از روایات، مصحف، ره آورد املا و وحی مستقیم خداوند بر حضرت زهرا علیها السلام دانسته شده است[16]. بر اساس روایات دیگر، بعد از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، خداوند فرشته ای را نزد آن حضرت می فرستاد تا در غم پدر، دلداری اش دهد و وی را از مکان و جایگاه رسول خدا در بهشت آگاه سازد و با او درباره مطالب مختلف به گفت و گو بنشیند. حضرت فاطمه علیها السلام سخنان آن فرشته را به امام علی علیه السلام منتقل می کرد و آن حضرت آنها را به نگارش در می‌آورد.[17] روایتی این فرشته را جبرئیل علیه السلام معرفی کرده است.[18] میان این احادیث نیز ناسازگاری وجود ندارد زیرا می توان گفت خداوند به وسیله فرشته ای از فرشتگان خود (جبرئیل)، با آن حضرت سخن گفته است و فاطمه زهرا علیها السلام بخشی از این کتاب را به مطالب دریافتی از پدر بزرگوار خود و بخشی دیگر را به مطالب جبرئیل اختصاص داده بود. 3. امکان نزول جبرئیل اشکال دیگر روایات دسته اخیر، قطع وحی پس از رسول اکرم(ص) است. به عبارت دیگر مسلمانان معتقدند آن حضرت، خاتم پیامبران است و بعد از وفات ایشان، ارتباط میان زمین و آسمان قطع و وحی منقطع گشته است. حال چگونه فرشته بر حضرت زهراعلیها السلام نازل شده و با آن بزرگوار گفت و گو کرده است؟ در پاسخ بدین اشکال، گفتنی است: طبق آیات قرآن، نزول فرشته الهی و ارتباط خداوند با غیر پیامبران، از طریق فرشتگان و وحی امکان‌پذیر است چنان که آیات بسیاری از ارتباط فرشته با حضرت مریم سخن می گوید[19] و خداوند ارتباط خود با مادر حضرت موسی را وحی می خواند.[20] وقتی امکان این ارتباط با زنانی چون مادر موسی و حضرت مریم پذیرفته شد، امکان و وقوع آن درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السلام- که از سوی پیامبر اکرم سرور همه زنان در همه زمان‌ها معرفی شده است به طریق اولی پذیرفتنی می نماید. منظور از انقطاع وحی و قطع ارتباط زمین و آسمان بعد از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله، قطع ارتباط میان خداوند و فردی به عنوان پیامبر و مأمور ابلاغ است نه عدم امکان ارتباط زمینیان با خداوند و فرشتگان. بر اساس روایات شیعه، نوعی ارتباط میان امامان معصوم و خداوند وجود دارد.[21] در روایات اهل سنت نیز بعضی از افراد (مُحَدَّث) معرفی شده اند یعنی، کسانی که با فرشتگان الهی نوعی ارتباط دارند و از آنها حدیث دریافت می کنند.[22] 4. مصحف نزد چه کسی است؟ براساس روایات شیعه، این مصحف در زمان‌های مختلف، نزد امامان معصوم بوده است و از امامی به امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان، کسی بدان دسترسی نداشته است. آنان با استفاده از آن، حوادثی را پیشگویی و احکامی را بیان کرده اند.[23] در پایان گفتنی است: کتاب‌هایی که اخیراً با عنوان صحیفة الزهرا منتشر شده،[24] با مصحف فاطمه تفاوت دارد زیرا در این کتاب‌ها عمدتاً دعاهای منسوب به آن حضرت علیها السلام به چشم می خورد نه آنچه در روایات درباره مصحف فاطمه بیان شده است. [1]. سید محمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 67. [2]. اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام، صص 65- 85. [3]. هاشم معروف الحسنی، سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 1، ص 98 و 99. [4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،) تهران: دارالکتب الاسلامیه (، ج 26، ص 83- 84. [5]. همان [6]. همان، ص 38 و 39. [7]. همان [8]. همان، ص 34. [9]. همان، ص 14. [10]. همان، ص 44. [11]. سیدمحمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 77. [12]. بحارالانوار، ص 73. [13]. بحارالانوار، ص 44. [14]. همان، ص 41 و 42 و 49. [15]. همان. [16]. همان، ص 93. [17]. همان، ص 44 و 84. [18]. همان، ص 24. [19]. آل عمران (3)، آیات 42 و 43 و 54. [20]. قصص (28)، آیه 7. [21]. بحارالانوار، ج 26، ص 66 و 79. [22]. اعیان الشیعه، ج 1، ص 314 و 513. [23]. بحارالانوار، ص 84- 83. [24]. مانند: اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام جواد قیومی اصفهانی، صحیفة الزهرا علیها السلام.
پاسخ:
در پاسخ به این سوال از آنجایی که برداشت بعضی ها از شنیدن نام مصحف فاطمه(س) این است که قرآنی است منسوب به آن حضرت، لذا بنده در پاسخ به این سوال شما نکاتی هم در مورد این مصحف عرض می شود:
1. چیستی مصحف
کلمه (مُصْحَف)، اکنون بیشتر به معنای (قرآن) به کار می رود اما در لغت به معنای مجموعه برگه هایی است که میان دو جلد، جمع آوری شده است و امروزه (کتاب) خوانده می‌شود.[1] بنابراین، منظور از (مصحف فاطمه) کتاب آن حضرت است که در بعضی از روایات اهل سنت نیز به آن اشاره شده است. راویانی چون روایت (ابی بن کعب) که وجود کتابی نزد حضرت فاطمه علیها السلام را تأیید کرده است.[2]
بدین ترتیب سخن کسانی مانند ایجی در مواقف و جرجانی در شرح مواقف و ابو زهره در کتاب امام صادق علیه السلام- که مدعی اند، شیعه به قرآنی منسوب به فاطمه علیها السلام که غیر از قرآن رایج میان مسلمانان است، اعتقاد دارد نادرست است و در عدم رجوع به روایات شیعه و نیز عدم دقّت در معنای مصحف ریشه دارد.[3]
درباره ماهیت این مصحف در منابع شیعی، روایات فراوان وجود دارد. در این احادیث، محتوا، حجم، زمان و کیفیت نگارش مصحف بیان شده است. البته در نگاه ابتدایی، اختلافاتی میان این روایات دیده می‌شود ولی با اندکی دقت، قابل توجیه است.[4] بعضی از روایات، مطالب آن را غیر از مطالب قرآن دانسته اند.[5][6][7] بر اساس شماری از احادیث در این کتاب، مطالبی چون وصیت حضرت زهراعلیها السلام[8]، مصیبت‌های فرزندان آن حضرت در طول زمان[9]، پیشگویی حوادث آینده[10] و تمام پادشاهانی که بر زمین حکم خواهند راند[11]، نوشته شده است.
دسته ای از روایات نیز از اشتمال این مصحف، بر تمام احکام حلال و حرام، سخن به میان آورده است[12]. بر اساس بعضی از احادیث، امام صادق علیه السلام حوادث تاریخی ای چون ظهور زندیقان را پیشگویی و گفتارش را به مصحف فاطمه، مستند کرده است.[13]
این روایات با هم ناسازگار نیست زیرا ممکن است همه مطالب یاد شده در آن مصحف، وجود داشته و هر روایت بخشی از محتوای آن را بیان کرده باشد.
2. کیفیت نگارش مصحف
مهمترین مطلب درباره این مصحف، زمان و کیفیت نگارش آن و مسئله ارتباط حضرت زهرا علیها السلام با جبرئیل و دیگر فرشتگان الهی است. در چند روایت، آمده است: پیامبراکرم صلی الله علیه وآله مطالب را املا می کرد و امام علی علیه السلام می نوشت.[14][15]
درباره سبب انتساب مصحف به فاطمه علیها السلام، می توان گفت: آن کتاب نزد آن حضرت نگه‌داری می شد و یا او واسطه رسیدن بعضی از مطالب، به دست امام علی علیه السلام بوده است.
در بعضی از روایات، مصحف، ره آورد املا و وحی مستقیم خداوند بر حضرت زهرا علیها السلام دانسته شده است[16]. بر اساس روایات دیگر، بعد از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، خداوند فرشته ای را نزد آن حضرت می فرستاد تا در غم پدر، دلداری اش دهد و وی را از مکان و جایگاه رسول خدا در بهشت آگاه سازد و با او درباره مطالب مختلف به گفت و گو بنشیند. حضرت فاطمه علیها السلام سخنان آن فرشته را به امام علی علیه السلام منتقل می کرد و آن حضرت آنها را به نگارش در می‌آورد.[17] روایتی این فرشته را جبرئیل علیه السلام معرفی کرده است.[18]
میان این احادیث نیز ناسازگاری وجود ندارد زیرا می توان گفت خداوند به وسیله فرشته ای از فرشتگان خود (جبرئیل)، با آن حضرت سخن گفته است و فاطمه زهرا علیها السلام بخشی از این کتاب را به مطالب دریافتی از پدر بزرگوار خود و بخشی دیگر را به مطالب جبرئیل اختصاص داده بود.
3. امکان نزول جبرئیل
اشکال دیگر روایات دسته اخیر، قطع وحی پس از رسول اکرم(ص) است. به عبارت دیگر مسلمانان معتقدند آن حضرت، خاتم پیامبران است و بعد از وفات ایشان، ارتباط میان زمین و آسمان قطع و وحی منقطع گشته است. حال چگونه فرشته بر حضرت زهراعلیها السلام نازل شده و با آن بزرگوار گفت و گو کرده است؟
در پاسخ بدین اشکال، گفتنی است:
طبق آیات قرآن، نزول فرشته الهی و ارتباط خداوند با غیر پیامبران، از طریق فرشتگان و وحی امکان‌پذیر است چنان که آیات بسیاری از ارتباط فرشته با حضرت مریم سخن می گوید[19] و خداوند ارتباط خود با مادر حضرت موسی را وحی می خواند.[20] وقتی امکان این ارتباط با زنانی چون مادر موسی و حضرت مریم پذیرفته شد، امکان و وقوع آن درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السلام- که از سوی پیامبر اکرم سرور همه زنان در همه زمان‌ها معرفی شده است به طریق اولی پذیرفتنی می نماید. منظور از انقطاع وحی و قطع ارتباط زمین و آسمان بعد از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله، قطع ارتباط میان خداوند و فردی به عنوان پیامبر و مأمور ابلاغ است نه عدم امکان ارتباط زمینیان با خداوند و فرشتگان. بر اساس روایات شیعه، نوعی ارتباط میان امامان معصوم و خداوند وجود دارد.[21] در روایات اهل سنت نیز بعضی از افراد (مُحَدَّث) معرفی شده اند یعنی، کسانی که با فرشتگان الهی نوعی ارتباط دارند و از آنها حدیث دریافت می کنند.[22]
4. مصحف نزد چه کسی است؟
براساس روایات شیعه، این مصحف در زمان‌های مختلف، نزد امامان معصوم بوده است و از امامی به امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان، کسی بدان دسترسی نداشته است. آنان با استفاده از آن، حوادثی را پیشگویی و احکامی را بیان کرده اند.[23]
در پایان گفتنی است: کتاب‌هایی که اخیراً با عنوان صحیفة الزهرا منتشر شده،[24] با مصحف فاطمه تفاوت دارد زیرا در این کتاب‌ها عمدتاً دعاهای منسوب به آن حضرت علیها السلام به چشم می خورد نه آنچه در روایات درباره مصحف فاطمه بیان شده است.
[1]. سید محمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 67.
[2]. اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام، صص 65- 85.
[3]. هاشم معروف الحسنی، سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 1، ص 98 و 99.
[4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،) تهران: دارالکتب الاسلامیه (، ج 26، ص 83- 84.
[5]. همان
[6]. همان، ص 38 و 39.
[7]. همان
[8]. همان، ص 34.
[9]. همان، ص 14.
[10]. همان، ص 44.
[11]. سیدمحمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 77.
[12]. بحارالانوار، ص 73.
[13]. بحارالانوار، ص 44.
[14]. همان، ص 41 و 42 و 49.
[15]. همان.
[16]. همان، ص 93.
[17]. همان، ص 44 و 84.
[18]. همان، ص 24.
[19]. آل عمران (3)، آیات 42 و 43 و 54.
[20]. قصص (28)، آیه 7.
[21]. بحارالانوار، ج 26، ص 66 و 79.
[22]. اعیان الشیعه، ج 1، ص 314 و 513.
[23]. بحارالانوار، ص 84- 83.
[24]. مانند: اسعد عبود، صحیفة الزهرا علیها السلام جواد قیومی اصفهانی، صحیفة الزهرا علیها السلام.
- [سایر] مصحف حضرت فاطمه(س) چگونه کتابی است؟
- [سایر] سند مصحف حضرت فاطمه(س) چیست؟ ممکن است سند آن را بیان فرمایید؟
- [سایر] مصحف حضرت فاطمه (علیها السلام) چیست؟
- [سایر] سند مصحف حضرت فاطمه(س) چیست؟ ممکن است سند آن را بیان فرمایید؟
- [سایر] مصحف حضرت فاطمه سلام الله علیها و ویژگیهای آن چیست؟
- [سایر] چرا حضرت فاطمه(س) فاطمه نامیده شده است؟
- [سایر] مصحف حضرت فاطمه سلام الله علیها و ویژگیهای آن چیست؟
- [سایر] محتوای مصحف حضرت فاطمه سلام الله علیها چیست؟
- [سایر] چرا قبر مطهر حضرت زهرا(س) مخفی است؟ چرا حضرت زهرا(س) وصیت کردند که ایشان را شبانه دفن کنند؟
- [سایر] مصحف حضرت فاطمه چیست؟ و چه مطالبی را در بردارد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شوهر بخواهد خود صیغه طلاق را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد، میگوید: (زَوْجَتِی فاطِمَةُ خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ، هِیَ طالِقٌ) یعنی: (زنم فاطمه را در مقابل آنچه بخشید طلاق خلع دادم، او رهاست).
- [آیت الله بهجت] اگر شوهر بخواهد صیغه طلاق خُلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد میگوید: (زَوْجَتِی فاطِمَةُ خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ هِی طالِق)؛ یعنی: (زنم فاطمه را طلاق خُلع دادم، او رهاست).
- [آیت الله بروجردی] اگر شوهر بخواهد صیغهی طلاق را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد، میگوید:(زَوجَتی فاطِمَةَ خالَعْتُها علی ما بَذَلَتْ هی طالِقٌ). (یعنی زنم فاطمه را طلاق خلع دادم او رها است. )
- [امام خمینی] اگر شوهر بخواهد صیغه طلاق خلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلا فاطمه باشد می گوید: "زوجتی فاطمة خالعتها علی ما بذلت هی طالق" یعنی زنم فاطمه را طلاق خلع دادم او رها است.
- [امام خمینی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلا فاطمه باشد،باید بگوید: "زوجتی فاطمة طالق" زن من فاطمه رها است، و اگر دیگری را وکیل کند،آن وکیل باید بگوید: "زوجة موکلی فاطمة طالق".
- [آیت الله بهجت] اگر شوهر بخواهد صیغه مبارات را بخواند، چنانچه مثلاً اسم زن فاطمه باشد، باید بگوید: (بارَأتُ زَوْجَتِی فاطِمَةَ عَلی مَهرِها فَهِی طالِق)، یعنی: (مبارات کردم زنم فاطمه را در مقابل مهر او، پس او رهاست)، و اگر دیگری را وکیل کند، وکیل باید بگوید: (بارَأْتُ زَوْجَةَ مُوَکِّلی فاطِمَةَ عَلی مَهرِها فَهِی طالِق).
- [آیت الله نوری همدانی] طلاق باید به صیغة عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغة طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد باید بگوید : زَوْجَتی فاطِمَهُ طالِقٌ یعنی زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند که آن وکیل باید بگوید : زَوْجَهُ مُوَکِلی فاطِمَهُ طالِقٌ .
- [آیت الله سبحانی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد، باید بگوید: زَوْجَتِی فاطِمَهُ طالِق یعنی زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند آن وکیل باید بگوید: زَوْجَةُ مَوَکِّلِی فاطِمَةُ طالِق.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح و به کلمه (طالق) خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلا فاطمه باشد باید بگوید: (زَوْجَتی فاطِمَة طالقٌ); یعنی: زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند آن وکیل باید بگوید: (زَوْجَةُ مُوکِّلِی فاطِمَةُ طالِقٌ).
- [آیت الله بروجردی] طلاق باید به صیغهی عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغهی طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد، باید بگوید:(زَوْجَتی فاطِمَةَ طالِقٌ)؛ یعنی:زن من فاطمه رهاست و اگر دیگری را وکیل کند، آن وکیل باید بگوید:(زَوْجَةَ مُوَکِّلِی فاطِمَةَ طالِقٌ).