در اسلام حقوق متعددی برای حیوانات بیان شده است. و یکی از موارد محاسبه الهی در روز قیامت، حقوق حیوانات می باشد.[1] تا آنجا که از جهنمی شدن انسانی به خاطر بستن حیوان و ممانعت از آب خوردن آن تا حد مرگ، سخن گفته شده است.[2]
دستورات اسلام درباره حیوانات طیف وسیعی دارد از مواردی چون:
نهی از قطع اعضاء حیوانات[3] نهی از جنگ انداختن حیوانات[4] نهی از زدن به صورت حیوان[5] نهی از ذبح حیوان در پیش چشم حیوان دیگر[6] حتی نهی از نشستن در پشت حیوان در حال سخن گفتن و عدم حرکت[7] و نهی از دشنام دادن و لعن حیوان[8]
تا لازم بودن آب و غذای حیوانات به گونه ای که طبق مسلمات فقهی، اگر آب به اندازه وضوء یا رفع عطش سگی باشد، باید آب را به حیوان داد و حتی گفته شده، آب بینی گوسفند هم پاک شود[9] (شاید به خاطر راحت شدن تنفس حیوان)
اما انسان همیشه باید مرز بین افراط و تفریط را بیابد. که حرکت بر مدار افراط یا تفریط، عمل جاهلان است. [10]حیوانات اگر چه شعور دارند، و حقوق بسیاری برای آنها ثابت شده است، اما نه شعور آنها در حد شعور انسان است و نه آنکه حقوق شان به اندازه حقوق انسان می باشد. و نه آنکه نیازهایشان به مثابه نیازهای انسان است.
لذا اجازه داده شده است که برای جلوگیری از آزار دیدن توسط حیوانات موذی، آنها را از بین ببریم. و همچنین برای رفع نیازهای ضروری بدن، بعضی از حیوانات را با شیوه منطقی، ذبح کرده و از گوشت آنها استفاده کنیم. اما اگر حیوانی بی آزار است، از کشتن و آزار او نهی شده ایم. [11] و حتی شکاری که بدون نیاز و از روی تفریح باشد، نیز حرام اعلام شده است.
بنابراین نه شیوه افراطی در مقابل حیوانات صحیح است که بعضی حیوان را مثل یکی از اعضای خانواده خود حساب کرده و حتی آن را در رختخواب خود می خوابانند! و فکر می کنند حیوان نیز به مثابه و هم شکل انسان نیازهای عاطفی دارد. یا از خوردن گوشت آن هم اجتناب می کنند. و نه شیوه تفریطی صحیح است که بدون دلیل منطقی و موجه، آسیبی به حیوانی رسانده شود. [12]
به هر حال دنیا دار تزاحمات است. حیوانات از گیاهان و حیوان های دیگر تغذیه می کنند. و چرخه غذایی بین حیوانات که از خوردن حشرات شروع می شود، تا به خورده شدن توسط حشرات امتداد می یابد. و چیزی برای باقی ماندن در دنیا، ایجاد نشده است. دنیا محلی برای آزمایش است و انسان باید در همین مسیر قرار گرفته و آنچه متناسب با این امتحان است را رعایت نماید.
[1] - نهج البلاغه، خطبه 167
[2] - بحارالانوار، ج 64، ص 268
[3] - المجازات النبویة، ص: 365
[4] - من لا یحضره الفقیه، ج4، ص: 60
[5] - تفسیر العیاشی، ج2، ص: 294
[6] - الکافی ج6، ص: 230
[7] - الکافی، ج6، ص: 537
[8] - هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة علیهم السلام، ج-5، ص: 122
[9] - الکافی ، ج13، ص: 284
[10] - نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 70
[11] - الکافی ، ج6، ص: 224
[12] - برای مطالعه بیشتر: http://marifat.nashriyat.ir/node/2627
