توهین
عنوان اهانت ،در کتب قواعد فقهی تحت عنوان «قاعده حرمت اهانت محترمات» و به مناسبت، در باب هاى مختلف فقهى آمده است.
توهین چیست؟
توهین نسبت دادن سستی و ضعفی در اخلاق یا خلقت به دیگری است. بنابراین توهین بودن یک توهین زمانی روشن می شود که بدانیم چه شخص و چه شخصیتی مد نظر است. به همین خاطر اگر شما به یک بچه الاغ، کره الاغ بگویید، توهینی نکرده اید، در حالی که نسبت دادن این تعبیر به یک انسان توهین محسوب می شود. شاید شخصیت ما با بسیاری از تعابیر، منافاتی نداشته باشد و آن ها برای ما توهین به حساب نیایند، اما نباید تصور کنیم که همان تعابیر نسبت به همگان صحیح بوده و خارج از توهین است. آیا اگر شما در کنار عثمان، طلحه، زبیر و ... قرار می گرفتید، تا از بین شما یکی به عنوان رهبر جامعه ای بزرگ انتخاب شود، به شما توهینی شده بود؟ قطعا نه تنها توهینی به شما نبوده، بلکه شما از آن بسیار خرسند نیز می شدید و افتخار نیز می کردید که در چنین جمعی قرار گرفته اید! اما اگر کسی مانند حضرت علی(ع) در این جمع قرار داده شود، همین کار توهین بزرگ به آن حضرت محسوب می شود! حضرت علی (ع) نسبت به همین مساله موضع گیری کرده و می فرمایند: (عمر خلافت را در گروهی از قرار داد که پنداشت من همسنگ آنان می‌باشم پناه بر خدا از این شورا در کدام زمان در برابر شخص اوّلشان در خلافت مورد تردید بودم، تا امروز با اعضای شورا برابر شوم که هم اکنون مرا همانند آنها پندارند و در صف آنها قرارم دهند)[1] از همین رو بزرگان با معرفت و فهم خویش زمانی که می خواهند مظلومیت بزرگ حضرت علی (ع) را ذکر کنند، به ماجرای حکمیت می پردازند! و این را مصیبتی بسیار سنگین می دانند که کسی مانند ابوموسی اشعری! بخواهد برای امیرالمومنین (ع) تعیین تکلیف کند! مطلبی که با نگاه ساده و بسیط ما، شاید اصلا معنایی نداشته باشد. چون خودمان چنین شانی نداریم تا با انکارش توهین احساس کنیم! شاید برای فهمش مناسب باشد، مثالی عرض کنم: فرض کنید برای یک استاد دانشگاه آزمونی جهت تشخیص میزان علمش برگزار کنند. و این آزمون به طور شفاهی و توسط کسی که در کلاس اول ابتدایی درس می خواند، انجام گیرد. آیا به نظر شما این کار توهین به آن استاد هست یا خیر؟ بنابراین روشن می شود که چرا عده ای توهین ها را توهین نمی دانند! به عنوان نمونه، خواننده هتاک و نادانی که در اشعارش به ائمه توهین کرده، توهین بودن مطالب خود را انکار می کند و می گوید: من باید خیلی انسان ضعیفی بوده باشم که بخواهم توهین کنم. توهین یک چیز مشخص است. مگر من در این شعر به امام نقی گفته‌ام که تو دزدی؟ یا تو قاتلی؟ شخصیت این شخص نهایتا به همین میزان است که دزدی و قتل را زشت بداند و بیشتر از این تصور و فهمی ندارد تا بخواهد توهین بودن آنها را بفهمد! او همه را اندازه خود می داند برای همین اینکه دیگران را مثل خود پایین بیاورد، را توهین نمی داند. [1]. نهج البلاغه خطبه 3 شقشقیه.
توهین نسبت دادن سستی و ضعفی در اخلاق یا خلقت به دیگری است. بنابراین توهین بودن یک توهین زمانی روشن می شود که بدانیم چه شخص و چه شخصیتی مد نظر است. به همین خاطر اگر شما به یک بچه الاغ، کره الاغ بگویید، توهینی نکرده اید، در حالی که نسبت دادن این تعبیر به یک انسان توهین محسوب می شود. شاید شخصیت ما با بسیاری از تعابیر، منافاتی نداشته باشد و آن ها برای ما توهین به حساب نیایند، اما نباید تصور کنیم که همان تعابیر نسبت به همگان صحیح بوده و خارج از توهین است. آیا اگر شما در کنار عثمان، طلحه، زبیر و ... قرار می گرفتید، تا از بین شما یکی به عنوان رهبر جامعه ای بزرگ انتخاب شود، به شما توهینی شده بود؟ قطعا نه تنها توهینی به شما نبوده، بلکه شما از آن بسیار خرسند نیز می شدید و افتخار نیز می کردید که در چنین جمعی قرار گرفته اید! اما اگر کسی مانند حضرت علی(ع) در این جمع قرار داده شود، همین کار توهین بزرگ به آن حضرت محسوب می شود! حضرت علی (ع) نسبت به همین مساله موضع گیری کرده و می فرمایند: (عمر خلافت را در گروهی از قرار داد که پنداشت من همسنگ آنان می‌باشم پناه بر خدا از این شورا در کدام زمان در برابر شخص اوّلشان در خلافت مورد تردید بودم، تا امروز با اعضای شورا برابر شوم که هم اکنون مرا همانند آنها پندارند و در صف آنها قرارم دهند)[1] از همین رو بزرگان با معرفت و فهم خویش زمانی که می خواهند مظلومیت بزرگ حضرت علی (ع) را ذکر کنند، به ماجرای حکمیت می پردازند! و این را مصیبتی بسیار سنگین می دانند که کسی مانند ابوموسی اشعری! بخواهد برای امیرالمومنین (ع) تعیین تکلیف کند! مطلبی که با نگاه ساده و بسیط ما، شاید اصلا معنایی نداشته باشد. چون خودمان چنین شانی نداریم تا با انکارش توهین احساس کنیم! شاید برای فهمش مناسب باشد، مثالی عرض کنم: فرض کنید برای یک استاد دانشگاه آزمونی جهت تشخیص میزان علمش برگزار کنند. و این آزمون به طور شفاهی و توسط کسی که در کلاس اول ابتدایی درس می خواند، انجام گیرد. آیا به نظر شما این کار توهین به آن استاد هست یا خیر؟ بنابراین روشن می شود که چرا عده ای توهین ها را توهین نمی دانند! به عنوان نمونه، خواننده هتاک و نادانی که در اشعارش به ائمه توهین کرده، توهین بودن مطالب خود را انکار می کند و می گوید: من باید خیلی انسان ضعیفی بوده باشم که بخواهم توهین کنم. توهین یک چیز مشخص است. مگر من در این شعر به امام نقی گفته‌ام که تو دزدی؟ یا تو قاتلی؟ شخصیت این شخص نهایتا به همین میزان است که دزدی و قتل را زشت بداند و بیشتر از این تصور و فهمی ندارد تا بخواهد توهین بودن آنها را بفهمد! او همه را اندازه خود می داند برای همین اینکه دیگران را مثل خود پایین بیاورد، را توهین نمی داند. [1]. نهج البلاغه خطبه 3 شقشقیه.
عنوان سوال:
توهین چیست؟
پاسخ:
توهین نسبت دادن سستی و ضعفی در اخلاق یا خلقت به دیگری است. بنابراین توهین بودن یک توهین زمانی روشن می شود که بدانیم چه شخص و چه شخصیتی مد نظر است.
به همین خاطر اگر شما به یک بچه الاغ، کره الاغ بگویید، توهینی نکرده اید، در حالی که نسبت دادن این تعبیر به یک انسان توهین محسوب می شود.
شاید شخصیت ما با بسیاری از تعابیر، منافاتی نداشته باشد و آن ها برای ما توهین به حساب نیایند، اما نباید تصور کنیم که همان تعابیر نسبت به همگان صحیح بوده و خارج از توهین است.
آیا اگر شما در کنار عثمان، طلحه، زبیر و ... قرار می گرفتید، تا از بین شما یکی به عنوان رهبر جامعه ای بزرگ انتخاب شود، به شما توهینی شده بود؟ قطعا نه تنها توهینی به شما نبوده، بلکه شما از آن بسیار خرسند نیز می شدید و افتخار نیز می کردید که در چنین جمعی قرار گرفته اید! اما اگر کسی مانند حضرت علی(ع) در این جمع قرار داده شود، همین کار توهین بزرگ به آن حضرت محسوب می شود!
حضرت علی (ع) نسبت به همین مساله موضع گیری کرده و می فرمایند: (عمر خلافت را در گروهی از قرار داد که پنداشت من همسنگ آنان می‌باشم پناه بر خدا از این شورا در کدام زمان در برابر شخص اوّلشان در خلافت مورد تردید بودم، تا امروز با اعضای شورا برابر شوم که هم اکنون مرا همانند آنها پندارند و در صف آنها قرارم دهند)[1]
از همین رو بزرگان با معرفت و فهم خویش زمانی که می خواهند مظلومیت بزرگ حضرت علی (ع) را ذکر کنند، به ماجرای حکمیت می پردازند! و این را مصیبتی بسیار سنگین می دانند که کسی مانند ابوموسی اشعری! بخواهد برای امیرالمومنین (ع) تعیین تکلیف کند! مطلبی که با نگاه ساده و بسیط ما، شاید اصلا معنایی نداشته باشد. چون خودمان چنین شانی نداریم تا با انکارش توهین احساس کنیم!
شاید برای فهمش مناسب باشد، مثالی عرض کنم: فرض کنید برای یک استاد دانشگاه آزمونی جهت تشخیص میزان علمش برگزار کنند. و این آزمون به طور شفاهی و توسط کسی که در کلاس اول ابتدایی درس می خواند، انجام گیرد. آیا به نظر شما این کار توهین به آن استاد هست یا خیر؟
بنابراین روشن می شود که چرا عده ای توهین ها را توهین نمی دانند! به عنوان نمونه، خواننده هتاک و نادانی که در اشعارش به ائمه توهین کرده، توهین بودن مطالب خود را انکار می کند و می گوید: من باید خیلی انسان ضعیفی بوده باشم که بخواهم توهین کنم. توهین یک چیز مشخص است. مگر من در این شعر به امام نقی گفته‌ام که تو دزدی؟ یا تو قاتلی؟
شخصیت این شخص نهایتا به همین میزان است که دزدی و قتل را زشت بداند و بیشتر از این تصور و فهمی ندارد تا بخواهد توهین بودن آنها را بفهمد! او همه را اندازه خود می داند برای همین اینکه دیگران را مثل خود پایین بیاورد، را توهین نمی داند.
[1]. نهج البلاغه خطبه 3 شقشقیه.
- [سایر] توهین به حضرت فاطمه (س) چه حکمی دارد و آیا کشتن چنین کسی که توهین کرده ثواب دارد؟
- [سایر] توهین به حضرت فاطمه (س) چه حکمی دارد و آیا کشتن چنین کسی که توهین کرده ثواب دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر دو نفر به یکدیگر توهین کنند، فرد اول که ابتدائاً دیگری را مورد توهین قرار داده مجرم است و یا فرد دوم نیز که در پاسخ به فرد اول توهین نموده نیز مجرم و قابل تعزیر است؟
- [سایر] آیا قرآن به کفار توهین کرده است؟
- [سایر] برخی معتقدند چون برخورد با توهین کنندگان به مقدسات، منجر به اشاعه ی توهین می شود، خودْ اشاعه ی فحشاست. آیا این مطلب صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] آیا توهین و فحاشی به مقدسات مانند قرآن و معصومین "العیاذ باللّه " باعث ارتداد می شود؟ تکلیف کسانی که می بینند مکرّر شخصی توهین می کند چیست؟
- [سایر] روش برخورد با توهین و تحقیر چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا با توهین و فحاشی به قرآن (العیاذ بالله) مسلمان مرتد می شود و تکلیف کسانی که می بینند او مکرّر توهین می کند چیست؟
- [سایر] آیا نجس دانستن کفار توهین به آنها نیست؟
- [آیت الله سبحانی] حکم کسی که به مذهب توهین کند چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . دادن قرآن به کافر اگر هتک و توهین شمرده شود و یا در معرض هتک باشد حرام و گرفتن قرآن از او واجب است.
- [آیت الله اردبیلی] آزار رساندن به مؤمن، به هر شکل که باشد و نیز توهین و تضعیف و هتک حُرمت او حرام است و در بعضی از روایات حرمت (مؤمن) از حرمت (کعبه) بالاتر شمرده شده و اذیّت و آزار او در ردیف محاربه با خداوند قرار گرفته است(1)؛ بنابر این بر همگان لازم است که حرمت یکدیگر را نگاه داشته از توهین و هتک و تمسخر و ستم به دیگران شدیدا بپرهیزند.
- [آیت الله مظاهری] شوخیهایی که گاهی در آن الفاظ توهینآمیز به کار میرود حرام است، ولی اگر توهین باشد، گرچه حرام نیست، ولی مسلمان باید مؤدّب باشد و رکاکت در زبان و اعمال خود نداشته باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . پوشیدن لباسی که پارچه یا رنگ یا دوخت آن برای کسی که می خواهد آن را بپوشد معمول نیست و موجب توهین یا شهرت او می شود حرام است، ولی اگر با آن لباس نماز بخواند اشکال ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] نمایشهای متداول چنانچه مستلزم نظر و لمس نامحرم یا موجب اشاعه فساد و تهییج شهوت و یا توهین به مقدّسات مذهب و اولیای دین و دروغ و باطل نباشد، اشکال ندارد. همچنین بازیهای مختلف اگر در آنها آلات قمار و برد و باخت و ضرر جسمی یا روحی و یا اِتلاف و اِسراف مال در بین نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان غیبت مسلمانی را کند، احتیاط واجب آن است که اگر مفسدهای پیدا نشود، از آن مسلمان خواهش کند که او را حلال نماید و چنانچه ممکن نباشد، باید برای او از خدا طلب آمرزش کند و اگر به واسطه غیبتی که کرده توهینی از آن مسلمان شده، در صورتی که ممکن است باید آن توهین را بر طرف نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان غیبت مسلمانی را کند؛ باید توبه کند و لازم نیست از آن مسلمان خواهش کند که او را حلال نماید و بنا بر احتیاط برای او از خدا طلب آمرزش کند و اگر به واسطه غیبتی که کرده توهینی از آن مسلمان شده؛ در صورتی که ممکن است باید آن توهین را بر طرف نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر انسان غیبت مسلمانی را کند، احتیاط واجب آن است که اگر مفسدهای پیدا نشود، از آن مسلمان خواهش کند که او را حلال نماید و چنانچه ممکن نباشد باید برای او از خدا طلب آمرزش کند و اگر به واسطهی غیبتی که کرده، توهینی از آن مسلمان شده، در صورتی که ممکن است باید آن توهین را برطرف نماید.
- [آیت الله خوئی] اگ- ر ان- سان غیبت مسلمانی را کند، احتیاط مستحب آن است که اگر مفسدهای پیدا نشود، از آن مسلمان خواهش کند که او را حلال نماید. و چنانچه ممکن نباشد، باید برای او از خدا طلب آمرزش کند و اگر بواسط غیبتی که کرده توهینی به آن مسلمان شده، در صورتی که ممکن است باید آن توهین را بر طرف نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کفن میت به نجاست خود او ، یا به نجاست دیگر نجس شود ، چنانچه کفن ضایع نمی شود ، باید مقدار نجس را بشویند یا ببرند ، ولی اگر در قبر گذاشته باشند بهتر است که ببرند بلکه اگر بیرون آوردن میت توهین به او باشد بریدن واجب می شود و اگر شستن با بریدن آن ممکن نیست ، در صورتی که عوض کردن آن ممکن باشد ، باید عوض نمایند .