در روایاتی در کتب شیعه و سنی آمده است که: قال رسول اللَّه صلی الله علیه وآله:
(النِّساءُ عَورَةٌ فَاحبِسُوهُنَّ فی الْبُیُوتِ واسْتَعینُوا عَلَیْهِنَّ بِالْعَرْی)؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص 182..
(فان احداهن اذا کثرت ثیابها و احسنت زینتها اعجبها الخروج)؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج 16، ص 372..
برای فهم دقیق معنای این روایات بایستی ضمن بیان واژگان روایت به ارایه تبیینی پرداخت که با اصول و مبانی و احکام مسلّم فقهی و نیز روایات دیگر منافات نداشته باشد.
از احکام الزامی و وظایف شوهر آن است که لباس مناسب و در حدّ شأن برای همسر و فرزندان خویش مهیا کند. این حکمی فقهی است که در رساله های عملیه مراجع تقلید به آن تأکید شده است و بر اساس روایات متعدّدی بنا نهاده شده است. برای مطالعه بیشتر ر.ک: وسائل الشیعه، ج 21، ص 515 به بعد ابواب النفقات. ضرورت تأمین لباس همسران تا آنجاست که در چندین روایت آمده است در صورتی که لباس مناسب توسّط شوهر تأمین نشود حاکم حق طلاق دادن زن را حتّی بدون رضایت شوهر دارد. (رَواهُ الشَیّخُ بِاسنادِهِ عَن أحمَدَ بن مُحمَّدِ بن عیسی عَن مُحَمدِ بن سِنان عَن حَمّادِ بن عُثمانَ وَ خَلفِ بن حَمّاد عَنْ رِبعِیِّ بن عَبدِ اللَّهِ وَالفُضَیلِ بن یَسَار عَنْ عاصِمِ بنِ حُمَیْدٍ عَنْ أبی بَصیر یعنِی المُرادی قالَ سَمِعتُ أبا جعفرعلیه السلام یَقول مَن کانَت عِندَهُ امْرَأةٌ فَلَم یَکْسُهَا مَا یُوارِی عَوْرَتَهَا وَ یُطْعِمْهَا مَا یُقیمُ صُلْبَهَا کانَ حَقّاً عَلی الاِمامِ أنْ یُفرِّقَ بَیْنَهُمَا)؛ (همان، روایات 27714 تا 27726).
(عورة) در لغت یعنی آنچه که محافظت و پوشاندن آن لازم و ضروری است. عرب به خانه ای که حفاظ ندارد و درب و دیوار ایمنی ندارد عورة می گوید.
در قرآن کریم آمده است (إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَةٌ)؛ احزاب (33)، آیه 13..
این عبارت از زبان منافقین در مقام بهانه جویی برای عدم همراهی با پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در جنگ آمده است. یعنی (خانه هایمان بدون حفاظ بوده و نیازمند نگهداری است) لذا نمی توانیم به جنگ برویم. سید حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، واژه (عورة). از این رو به شرمگاه مرد یا زن نیز که پوشش آن ضروری است، (عورة) می گویند.
با این تبیین روشن می شود که منظور از (النساء عورة) یعنی اینکه همه بدن زن نیازمند پوشش از نگاه نامحرمان است. حکمت آن نیز مشخص است چرا که خلقت زن به گونه ای است که تمام بدن او برای مرد جذاب است لذا همه بدن او نیازمند پوشش و حفاظت است.
(فاحبسوهن فی البیوت و استعینوا علیهن بالعری) یعنی آنان را در خانه حبس کنید و برای حبس آنها در خانه به عریان کردن آنها توسّل جویید.
بی شک منظور از حبس و عریان کردن در این عبارت زندانی کردن و لخت کردن زنان نیست چرا که این کار با مسلّمات و اصول و مبانی احکام فقهی و اخلاقی منافات دارد. پس منظور یک معنای کنایی است که از استعمالات عرفی و به قرینه مقابله با ذیل روایت قابل برداشت است.
در استعمال عرفی در زبان محاوره ای خود ما نیز این امر مشهود است. وقتی فرزند یا همسر لباس نو یا مد روز یا جدیدی بخواهند می گوید هیچ لباسی نداریم.
در ذیل روایت آمده است (فان احداهن اذا کثرت ثیابها و احسنت زینتها اعجبها الخروج) یعنی زمانی که لباس هایشان زیاد می شود و زینت هایشان نیکو می گردد بر خروج از خانه حریص می گردد.
این عبارت نشان می دهد که:
اولاً، معنای کنایی از (عری) لحاظ شده است یعنی لباس زیاد و زیبا نداشته باشند نه اینکه عریان باشند.
ثانیاً، حریص به خروج از خانه شدن اشاره به وجود اختیار و آزادی برای خروج از منزل است که معنای مجازی و کنایی زندان و حبس در خانه است.
خلاصه آنکه در روایت به چند حقیقت در مورد زنان اشاره می گردد.
1. تمام بدن زن برای مرد لذت بخش لذا نیازمند حفظ و پوشش است.
2. بهترین پوشش برای زن ماندن در خانه و خانه داری است.
3. لباس و زینت فراوان زمینه تبرّج گرا و روحیه خودنمایی برخی زنان را تحریک می کند و او را تهییج به خروج از منزل می نماید.
4. با کنترل لباس و زینت زنان زمینه خروج از خانه برای تبرّج و خودنمایی گرفته می شود.
از طرفی چند حقیقت دیگر از مقابله با روایات و احکام مسلم فقهی قابل برداشت است:
1. این روایت لباس ها و زیور آلات مورد نیاز و در شأن زن را شامل نمی شود.
2. این روایت در مقام لزوم حبس و عریان نگه داشتن همسران نیست.
3. روایت در مقام بیان تحقیر زن نیست بلکه به طبع اولیه خودآرایی و خودنمایی زنان اشاره دارد که بایستی با هدایت آن رنگ و بوی الهی بگیرد. چه بسیار زنان فرهیخته ای که با خودسازی طبع تبرج گری و زینت دوستی خود را فقط برای همسران خویش آشکار می کنند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله درباره ویژگی های خوب زنان می فرماید: (...عَلَیْهَا أَنْ تَطَیَّبَ بِأَطْیَبِ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَ تَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا)؛ وسائل الشیعة، ج 20، ص 159.؛ (بر زن است که به خوشبوترین عطرها معطر شود و نیکوترین لباس هایش و زیباترین زینت هایش را برای همسرش بپوشد). (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 28/500038)
