منظور حدیث نبوی از سجده زن بر مرد چیست؟

[کامل از کد85354]
پاسخ این سؤال و تحلیل حدیث نبوی نیازمند توجه به امور زیر است:
روایات مربوط به حقوق زن متعدد است وباید همه آنها یکجا ملاحظه شود تا معلوم شود حق آنها چیست وروایت نقل شده تنها بخشی از حقوق را ذکر نموده است.
الف) درباره حقوق زن و شوهر توصیه های فراوانی در مکتب اسلام مشاهده می شود تا در پرتو آن کانون خانواده همواره پر از صفا و صمیمیت باشد، فضای کدورت یا جدال در نظام خانواده نفوذ ننماید. اسلام از یک سو به مردان سفارش می کند که نسبت به زنان مهر ورزیده و بر خورد کریمانه داشته باشند. در حدیث نبوی آمده است که پیامبر(ص) فرمود: ( برادرم جبرئیل به اندازه ای به ما نسبت به زن سفارش کرد که گمان کردم به او (اف) هم نمی توان گفت.)(مستدرک وسایل الشیعه، قم‌، آل البیت، 1407، ج14 ص252) یا در جای دیگر می فرماید: ( تکریم نمی کند که زنان را مگر کریمان و بزرگان و آنها را حقیر نمی شمارند مگر فرومایگان.)(نهج الفصاحه؛ حدیث152) و از دیگر به زنان توصیه می کند که به جای نوازش، مهر و تحسین که از شوهر می گیرد به او تکریم و حرمت پس دهد. شاید بشود این حقیقت روانی را که در روانشناسی به طور کامل از آن بحث شده تفسیر این سخن پیامبر اسلام دانست که فرمود: اگر سزا می بود سجده برای غیر خدا، به زن می گفتم تا شوهر خویش را به این صورت تکریم کند.
ب) از آن جای که مرد بر اساس توانایی که دارد مدیریت خانواده را برعهده داشته و مسئولین تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی خانواده است، این روایت نشان از زمینه سازی انجام مسئولیت برای مردان است. در واقع پیامبر مکرم اسلام(ص) در صدد هستند روحیه احترام و پذیرش در برابر کسی که مسئولیت خانواده به او سپرده شده است را تقویت کند، زیرا اگر روحیه اطاعت پذیری و احترام در میان نباشد، آن جمعیت و گروه خود آفت خویشتن برمی گردد و بدون بروز عوامل خارجی از درون سست گردیده و رو به نابودی می نهد. همان گونه که ذکر شد در برابر این روایاتی دیگری نیز وجود دارد و مردان را به خدمت نمودن به خانواده، احترام، تکریم و آسایش زن و فرزند برمی انگیزد. بنابراین، حدیث مورد نظر شما به برتری مردان بر زنان نظر ندارد بلکه با ترغیب به احترام، زمینه اطاعت پذیری که لازم تدبیر، مسئولیت و همکاری متقابل است را فراهم می کند.
ج) وظایف مشترک و اختصاصی زن و شوهر
توضیح بیشتر در این زمینه اقتضا دارد که ابتدا به وظایف متقابل زن و شوهر یعنی وظایفی که بر عهده هر دو نفر است می پردازیم بعد به وظایف اختصاصی هر یک اشاره می کنیم. همانگونه که می‌دانید اسلام برای زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبی قرار داده که لازم است
رعایت کنند و مراقب باشند که این دستورات حیات‌بخش را زیر پا نگذارند چرا که این حقوق، پایه‌های اساسی خانواده را تشکیل می‌دهد و خیر و سعادت، لذّت و آرامش و بقای زندگی مشترک را تأمین می‌کند. در ذیل به مهمترین وظایف متقابل زن و شوهر نسبت به هم اشاره می‌شود:
- حفظ حریم و احترام و خوش رفتاری با هم.
- تأمین نیاز جنسی و روحی و روانی یکدیگر.
- اجتناب از سوء ظن‌های بی‌مورد.
- پرهیز از تندخوی، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشروی و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.
- اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر؛ یعنی هیچگاه زن نباید از مرد دیگر در مقابل شوهر تعریف کند و متقابلا مرد نیز نباید از زن دیگری در مقابل همسرش تعریف و تمجید کند.
- تحقیر نکردن یکدیگر و همین طور خویشان و بستگان همدیگر.
- تندخویی و گاهی بداخلاقی همدیگر را تحمل نمودن.
- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکاری و گذشت.
- با تمام توان از میهمانان یکدیگر پذیرایی کردن و ابراز ناراحتی نکردن از اینکه میهمانان متعلق به همسر هستند.
- به خویشاوندان هم خصوصا خویشاوند نزدیک او احترام فوق العاده بگذارید.
- عیوب یکدیگر را پیش هیچ کس بازگو نکنید و به رخ هم نکشید.
- در حق همدیگر دعا کنید و از خداوند بخواهید که در کارها موفقتان بدارد.
- با مشکلات زندگی به طور منطقی برخورد کردن و کمتر دچار احساسات شدن.
- در تمام مدت زندگی به هم ابراز علاقه و عشق کردن و در مناسبتها برای هم هدیه (هر چند ارزان قیمت) تهیه کردن.
با توجه به این نکات و وظائف مذکور، بعضی از خصوصیات بارز یک مرد هم بدست می‌آید از جمله غیرت و مردانگی، صداقت، راستگوئی و امانت‌داری، داشتن روحیه‌ی فداکاری، گذشت و ایثار، داشتن روحیه محبّت، همکاری و همیاری و...
اما وظایف اختصاصی زن در برابر شوهر عبارتند از:
- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.
- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرود.
- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غیاب او؛ سعی کند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب کند.
- خود را برای شوهر آرایش کردن.
- هنگامی که همسر می‌خواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهی کند.
- هنگام ورود او به خانه سعی کند خود را از قبل آماده و مهیا نموده به استقبال او برود.
- هیچ‌گاه از مردان دیگر نزد او تعریف نکند.
- اگر مشکلی در خانه بوجود آمده در بدو ورود او مطرح نکند.
- سطح توقعات و انتظارات خود را با میزان درآمد شوهر تنظیم کند و از او چیزی که توان تهیه آن را ندارد نخواهد و دائما مردان دیگر را در این زمینه به رخ او نکشد.
برخی از وظایف اختصاصی مرد در قبال همسرش عبارتند از:
در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آیه 19)می فرماید: ((و عاشروهن بالمعروف ; به نیکی با آنان معاشرت و زندگی کنید)).
نیکی به همسر دارای شاخص های ثابت و متغیر است شاخص های ثابت عبارت است از:
- تأمین مسکن و تهیه پوشاک و خوراک در حد شأن شخصی و خانوادگی همسر.
اما شاخص های متغیر به تناسب شرایط زندگی طرفین متفاوت است و هر فردی در طول زندگی با همسر خود و با توجه به شرایط زندگی و روحیات طرف مقابل بهتر می تواند موارد تعادل را شناسایی و اعمال کند, مثلا پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند: خدمت و کمک مرد به زن در امور خانه , نشانه صداقت و علاقه اوست .
علاوه بر آنچه در مورد وظایف زوجین بیان شد، 40 نکته زیر را به عنوان راهکارهای اولیه برای زوج های جوان برایتان ارسال می کنیم و امیدواریم با عمل کردن به آن دستورالعمل ها محبت و عشق و علاقه متقابل بین زن و شوهر ایجاد و گسترش پیدا کند و تنش های موجود یا احتمالی به حداقل کاهش پیدا کند.
1 . با مطالعه کتب مربوط به انتخاب همسر، آیین همسرداری، چگونگی ایجاد ارتباط با دیگران و نیز شرکت در جلسه‌های آموزش خانواده دانش و مهارت خود را در این زمینه افزایش دهید .
2 . با همدلی، همفکری، همکاری و مشورت با یکدیگر درباره مسائل مختلف میان اعضای خانواده روابط سالم پدید آورید .
3 . هر یک از زوجین دیگری را نزدیک‌ترین و محرم‌ترین فرد بداند و او را نیمه تن، حامی و پشتیبان خود تلقی کند .
4 . با یادگیری مهارت‌های ارتباطی نظیر فعالانه به حرف‌های یکدیگر گوش کردن، احترام به نظرها و عقاید یکدیگر و تشریک مساعی و مشورت کردن روابط خود را بهبود بخشید .
5 . بکوشید، باایجاد کانونی گرم و صمیمی، تمام اعضای خانواده به ویژه زن و شوهر مسؤولیت رسیدن به تفاهم را پذیرا شوند .
تا که از جانب معشوق نباشد کششی کوشش عاشق بیچاره به جایی نرسد
6 . هنگام اختلاف نظر یا سوء تفاهم، به جای سرزنش کردن یکدیگر یا تفسیر نادرست، به شناسایی مساله و یافتن راه حل آن بپردازید و در صورت لزوم کمک و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب کنید .
7 . برای رسیدن به ا منیت روانی وعاطفی در روابط زناشویی داشتن صداقت، پذیرش، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهید .
8 . در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستین فرصت ممکن به حل و فصل آن بپردازید تا به فرآیندی مخرب و پیشرونده تبدیل نشود .
9 . به هر طریق ممکن رفتارهای مطلوب همسرتان را مورد توجه و تایید قرار دهید; به گونه‌ای که همسرتان بفهمد برایش ارزش قائل هستید .
10 . تشویق و تایید و بیان نکات مثبت‌به طور آشکار یا در جمع باشد و تذکر نکات منفی و انتقاد به طور محرمانه و در تنهایی صورت گیرد .
11 . برای خصوصیات و نیازمندی‌های یکدیگر ارزش قائل شوید و در روابط کلامی، عاطفی، اقدام‌ها و تصمیم‌گیری‌ها به افکار و خواسته‌های همسرتان توجه کنید .
12 . اگر رفتار خاصی برای شما مبهم است، ساده‌ترین راه این است که از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسید و با روش مسالمت‌آمیز، صمیمانه و خوش بینانه موضوع را روشن کنید .
13 . خشونت همسرتان را با خشونت پاسخ ندهید . خشونت را با سکوت پاسخ گویید و در موقعیتی مناسب درباره مساله مورد نظر به بحث و گفت و گو بپردازید .
14 . بکوشید در سراسر زندگی، به خصوص در روابط بین خود و همسرتان، به جای هر گونه پیش‌داوری یا مشاهده اشکالات و ضعف‌ها نقاط مثبت و قوت را ببینید; به عبارت دیگر، به جای توجه به نیمه خالی لیوان به نیمه پر آن توجه کنید .
15 . سعی کنید در برنامه ریزی برای فعالیت‌های اجتماعی، اوقات فراغت، دید و بازدیدهای خانوادگی و نظایر آن به مشورت کردن با یکدیگر بپردازید و از یک جانبه نگری بپرهیزید .
16 . در هر فرصتی که پیش می‌آید، با همسر و اعضای خانواده‌تان ارتباط کلامی و عاطفی برقرار کنید . شایان ذکر است زن‌ها از صحبت کردن با همسرشان بیش‌تر لذت می‌برند . بنابراین، مردان باید فعالانه به سخنان همسرانشان گوش کنند و واکنش مناسب نشان دهند .
17 . اگر هر یک از زوجین در شرایط خاصی نمی‌تواند به سخنان همسرش گوش کند، باید صادقانه و صمیمانه این موضوع را به وی انتقال دهد، و تقاضا کند صحبت کردن درباره آن موضوع را به فرصتی دیگر واگذارد .
18 . هر از چند گاهی زوجین در فضایی محرمانه، محبت‌آمیز و صمیمانه به ارزیابی رفتار و روابط یکدیگر بپردازند و از یکدیگر بپرسند، چه باید کرد تا روابطمان بهتر و بانشاطتر شود؟
19 . همیشه، در رویارویی با مسائل و مشکلات خانوادگی، خود را در وضعیت طرف مقابل قرار دهید و با قبول مسؤولیت‌خود و شناخت انتظارات متقابل به حل و فصل اختلافات روی آورید .
20 . در روز یا در هفته زمان مشخصی را برای گفت و گو درباره مسائل و مشکلات و به اصطلاح درد دل کردن با همسرتان اختصاص دهید .
21 . از داشتن نگرش‌های آرمان گرایانه و شاعرانه در مساله ازدواج و روابط زناشویی و نیز انتظارات غیر واقع بینانه اجتناب کنید .
22 . ارتباط زوجین باید از هر گونه سوء ظن و حدس نادرست وغیر واقع بینانه دور باشد . اگر موضوع و مساله‌ای ذهن یکی از زوجین را به خود مشغول کرده است، باید آن را به صراحت و صادقانه مطرح کند و درستی و نادرستی اش را با همسرش مورد بررسی قرار دهد .
23 . هر یک از زوجین باید زمینه‌های بروز سوء تفاهم‌ها و سوء ظن‌ها را از بین ببرد و از رفتارهایی که موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن می‌شود، خودداری کند .
24 . هر یک از زوجین باید بکوشد با روان‌شناسی همسرش آشنا شود تا بداند زن یا مرد به چه اموری بها می‌دهد و نظام ارزشی‌اش چگونه است; برای مثال معمولا زن به وابسته بودن، کسب امنیت عاطفی و مورد حمایت واقع شدن اهمیت می‌دهد و مردان می‌خواهند مستقل و خود مختار باشند و آزادی عمل را دارای ارزش می‌دانند .
25 . زن و شوهر از مسخره کردن یکدیگر و گفتن سخنان طعنه‌آمیز و دو پهلو جدا پرهیز کنند .
26 . از رفتارهایی نظیر متلک، تحقیر، سرزنش و به رخ کشیدن یکدیگر که موجب افزایش مقاومت‌های روانی در طرف مقابل است، جدا باید پرهیز شود .
27 . در سراسر زندگی، از جمله در زندگی خانوادگی، بکوشید به نقاط مثبت، موهبت و نعمت هایی که در اختیار دارید بیندیشید نه به اموری که در اختیار ندارید .
28 . از خطاهای یکدیگر سریعا بگذرید و خطاهای همدیگر را تحمل کنید .
29 . بایادآوری برخی ایام مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن و دادن هدیه‌هایی هر چند کوچک (مثل یک شاخه گل) به طور نمادین یا سمبلیک عشق و علاقه خود را به همسرتان اعلام کنید .
30 . خود را در برابر همسرتان آراسته و پاکیزه و جالب توجه نگه دارید از پریشانی و وضع نامرتب بپرهیزید .
31 . در انتخاب دوست و برقراری روابط دوستانه و معاشرت‌های خانوادگی با زوج‌های دیگر دقت کنید و این امور را با توافق یکدیگر انجام دهید .
32 . از هر گونه رفتاری که به مرد سالاری یا زن سالاری می‌انجامد، پرهیز کنید .
33 . خطای یکدیگر را در حضور دیگران، فرزندان، آشنایان، والدین یکدیگر و . . . بازگو نکنید .
34 . هرگز همسرتان را با زن یا مرد دیگر مقایسه نکنید .
35 . از رفتارهای مطلوب همسرتان تشکر کرده، او را تشویق کنید و انگیزه تکرار آن رفتار را بیش‌تر سازید .
36 . از تصمیم‌های نادرست و غیر منطقی و کلی‌گویی‌های منفی و شکل‌گیری افکار منفی درباره همسرتان شدیدا پرهیز کنید .
37 . حتی‌المقدور به قول‌هایی که به همسرتان داده‌اید عمل کنید تا به سلب اعتماد و احساس فریب خوردگی نینجامد .
38 . از نسبت دادن القاب و زدن برچسب‌های ناگوار و نامطلوب مانند بدقول، زرنگ، شلخته، کله‌شق، یک دنده، لجباز و خودخواه به یکدیگر پرهیز کنید .
39 . در مواردی که غمگینی و افسردگی و یا عصبانیت زن یا شوهر شدت می‌یابد و احتمال اختلال در کار سیستم عصبی یا غدد درون‌ریز به ویژه غده تیروئید وجود دارد، در نخستین فرصت‌به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از عادی بودن ترشح غدد از جمله غده تیروئید مطمئن شوید .
40 . برای داشتن یک زندگی با نشاط و موفق خوب بیندیشید، وقت‌بگذارید، احساس مسؤولیت کنید، موانع ارتباط سالم را از میان بردارید و به عوامل ایجاد کننده روابط سالم توجه کنید .
برای آگاهی بیشتر ر.ک :
- آیین همسرداری , ابراهیم امینی , انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی
- جوانان و انتخاب همسر, علی اکبر مظاهری , انتشارات پارسایان
- اخلاق در خانواده، نوشته حسین مظاهری
- بهشت خانواده، مصطفوی
[پایان کد انتخابی] (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100105387)