اهمیت ازدواج وتشکیل خانواده چیست؟

با سلام خدمت پرسشگر گرامی،
ازدواج و تشکیل خانواده یکی از بزرگترین و مهمترین پدیده در زندگی انسان است و موفقیت یا شکست در آن در سرنوشت هر یک از طرفین، چه زن و چه مرد، اثری ژرف و تعیین کننده بر جای می نهد و چه بسا اصلی ترین و برجسته ترین خطوط سیر زندگانی ایشان را رقم می زند. ازدواج پیوندی ابدی است که دامنه آن تا جهان آخرت گسترده است، به شرطی که براساس دستور خدا و همراه با صداقت و عشق باشد و هر یک از همسران در انجام وظایف خود کوتاهی نکنند. ازدواج نیز مانند بسیاری از تصمیمات انسان، احتیاج به برنامه ریزی دقیق و آگاهانه دارد. یک برنامه دقیق و کامل برای ازدواج باید تمام مراحل و جنبه های زندگی را در نظر بگیرد.
اولین مرحله ای که باید هر پسر و دختر جوان قبل از ازدواج به آن توجه داشته باشند، دارا شدن ویژگی های یک همسر خوب است. یعنی ابتدا باید ببینند آمادگی و بلوغ روانی و اجتماعی تشکیل خانواده را دارند یا نه. متأسفانه بسیاری از خانواده ها در همان ابتدای زندگی به دلیل نداشتن این آمادگی دچار مشکلات زیادی می شوند که گاهی به طلاق و جدایی هم منجر می شود. بنابراین آمادگی برای ازدواج بسیار مهم است. ما قبل از این که بخواهیم فرد مناسبی برای ازدواج پیدا کنیم، اول باید به فکر مناسب بودن خود برای ازدواج باشیم. آمادگی برای ازدواج از دو راه به دست می آید: 1. ْآگاهی و شناخت نسبت به وظایف همسری و این که یک همسر اعم از زن یا شوهر چه وظایف و تکالیفی از نظر اسلام دارد، وظایفی که نسبت به همسرش دارد و آن این که یک شریک خوب و مناسب هم از نظر انسانی و اخلاقی و هم از نظر جنسی برای او باشد، وظایفی که نسبت به فرزندانش دارد، وظایفی که نسبت به خانواده و فامیل خود و نیز خانواده و فامیل همسرش دارد، وظایفی که نسبت به همسایگان محل زندگی اش دارد و در یک کلمه وظایفی که به عنوان یک فرد بزرگسال دارد، زیرا با ازدواج مسؤولیت های زیادی بر دوش انسان می آید و قدم اول این است که از این وظایف و مسؤولیت ها آگاه باشد. 2. به کار بستن و عمل کردن به این وظایف: قدم دوم این است که ببیند چقدر آمادگی و توان برای به عهده گرفتن مسؤولیت زندگی را دارد. آیا می تواند در کنار سلیقه های شخصی خود، سلیقه های دیگران را هم تحمل کند؟ آیا به خود اطمینان دارد که یک فرد مسؤولیت پذیر باشد؟ آیا صفاتی چون صبر، تحمل، گذشت، صداقت، ایثار و فداکاری، تواضع و فروتنی، تدبیر، مدارا، قناعت و در یک کلمه عشق به زندگی و همسر و فرزندان را در حد نصاب دارد؟ چه بسیارند دختران و پسران جوانی که از قدرت روانی بالایی برخوردار نیستند و خود را برای ازدواج و تشکیل زندگی آماده نکرده اند و در نتیجه تحمل کمترین ناملایمات را ندارند و سر کوچکترین مسأله با شریک زندگی خود جنجال و دعوا راه می اندازند و زندگی را به کام خود و همسرشان تلخ می کنند. چه بسیارند همسرانی که راه عشق ورزی به یکدیگر را نمی دانند و به همین جهت زندگی بی روح و خشکی برای خود و اطرافیان درست کرده اند. چه بسیارند مادرانی که در برابر کودک معصوم خود صبر و تحمل کافی ندارند و با بی حوصلگی و تنبیه های مکرر، فرزند خود را فردی عقده ای و عصبی بار می آورند یا به عکس با افراط در محبت و توجه، سبب لوس شدن و عدم رشد شخصیتی و روانی او می شوند. چه بسیارند افرادی که پس از ازدواج نتوانسته اند با خانواده خود یا با خانواده همسرشان کنار بیایند و سبب به وجود آمدن کدورت ها و ناراحتی های زیادی شده اند. خلاصه این که قبل از ازدواج اولین چیزی که باید به آن توجه شود این است که افراد در زمینه هایی چون اخلاق همسرداری، بچه داری، صله رحم، همسایه داری و مانند آن هم از نظر علمی و هم از نظر عملی و رفتاری آمادگی لازم را کسب کنند.
دومین مرحله در تشکیل خانواده انتخاب همسر است. پس از این که از آمادگی لازم برای ازدواج در خودمان مطمئن شدیم، نوبت به انتخاب همسر می رسد. این مرحله نیز بسیار مهم و حساس است. ابتدا باید ملاک های انتخاب همسر برای ما مشخص باشد. معیارها و ملاک هایی که در انتخاب همسر باید در نظر گرفته شود عبارتند از: 1. تدین و دین دار بودن فرد. زیرا انسانی که دین ندارد هیچ ندارد انسان بی دین در حقیقت مرده ی متحرک است و کسی که پای بند به دین (که اصلی ترین مسأله زندگی است) نباشد هیچ تضمینی وجود ندارد که پای بند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان دیندار هرگز نمی تواند با همسر بی دین کنار بیاید و با هم زندگی سعادتمندانه ای داشته باشند. 2. اخلاق نیک داشتن که منظور داشتن صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع است . در واقع اخلاق و دین دو ملاک و معیار اصلی در ازدواج و انتخاب همسر است . 3. شرافت و اصالت خانوادگی که منظور نجابت و پاکی خانواده است زیرا ازدواج دختر و پسر تنها پیوند و ترکیب دو فرد نیست بلکه پیوند دو خانواده است و نمی توان گفت من می خواهم با خود این فرد ازدواج کنم و کاری به خانواده و فامیلش ندارم . زیرا این فرد شاخه ای است از این خانواده و از ریشه های همان درخت خانواده تغذیه کرده است و صفات اخلاقی , روحی و جسمی آن خانواده را از راه وراثت و محیط و عادات به این فرد منتقل گردیده است . 4. تناسب , همتایی و کفو همدیگر بودن که از حساس ترین نکاتی است که باید در انتخاب همسر مورد توجه قرار گیرد همتایی و تناسب از نظر و جنبه های مختلف مثل: الف . تدین و میزان پای بندی به دستورات شرع ب . همتایی و هماهنگی فرهنگی و فکری و سیاسی ج . همتایی اخلاقی و پای بندی به آداب اخلاقی د. کفو همدیگر بودن از نظر تحصیلات علمی ه. تناسب در زیبایی و. تناسب سنی ز. تناسب مالی و سطح اقتصادی و...
البته برای اینکه بتوانید به یک تصمیم صحیح و عاقلانه ای برسید بهتر است با افراد مورد اعتماد خودش، والدین , یا اقوام نزدیک دلسوز و عاقل و دارای تجربه مشورت کرده و با دقت کافی تصمیم مناسی اتخاذ فرمایید.
مرحله سوم: شناخت آداب و رسومات جامعه در ازدواج است. رسومات و آدابی که در ازدواج بین مردم وجود دارد دو نوع است. بخشی جنبه دینی و شرعی دارد و یا حداقل شرع اسلام با آن مخالفتی ندارد و بخشی هم مورد تأیید شرع نیست. این آداب و رسوم مربوط به مواردی از قبیل مهریه و مقدار آن، مراسم عقد و عروسی، دوران نامزدی، تهیه جهیزیه و وسائل ضروری زندگی، خرید برای عروس و داماد، هدایا، پذیرایی و ولیمه دادن و مانند آن. اهمیت این مرحله به خاطر این است که چه بسا عدم آگاهی از آداب و رسوم صحیح با پافشاری بر آداب و رسوم غلط، زندگی را دچار مشکل کند و حتی پیوند ازدواج را سست نماید، چنانچه گاهی در گوشه و کنار شاهد آن بوده ایم. علاوه بر این همان طور که گفتیم در این رسومات لازم است نظر اسلام رعایت شود. مثلا از نظر اسلام، خلوت کردن پسر و دختر در دوران نامزدی بدون اجرای صیغه عقد جایز نیست و حفظ حریم حجاب بین آنها لازم است. همچنین در اجرای مراسم عروسی و مجلس جشن، استفاده از موسیقی های حرام، اختلاط زن و مرد، اسراف و ریخت و پاش های زیاد و مانند آن جایز نیست، اینها با پیمان مقدس ازدواج سازگار نیست. زیرا اسلام اجرای مراسم عروسی و ازدواج را یک عبادت می داند که در سایه آن نیمی از ایمان انسان حفظ می شود و لذا در انجام یک مراسم عبادی نمی توان از کارهای حرام استفاده کرد. همچنین تحمیل کردن هزینه های زیاد بر پسر و دختر چه از جهت مهریه و چه از جهت جهیزیه و یا برگزاری مراسم جشن، کار درستی نیست و نباید پسر و دختر اجازه دهند که خود یا خانواده شان یکدیگر را برای این هزینه ها تحت فشار قرار دهند.

و اما در باره وظایف ما در قبال خانواده، گفتنی است اسلام برای زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبی قرار داده که لازم است رعایت کنند و مراقب باشند که این دستورات حیات‌بخش را زیر پا نگذارند چرا که این حقوق، پایه‌های اساسی خانواده را تشکیل می‌دهد و خیر و سعادت، محبت، لذّت و آرامش و بقای زندگی مشترک را تأمین می‌کند. در ذیل به مهمترین وظایف متقابل زن و شوهر نسبت به هم اشاره می‌شود:
- حفظ حریم و احترام و خوش رفتاری با هم.
- تأمین نیاز جنسی و روحی و روانی یکدیگر.
- اجتناب از سوء ظن‌های بی‌مورد.
- پرهیز از تندخوی، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشروی و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.
- اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر؛ یعنی هیچگاه زن نباید از مرد دیگر در مقابل شوهر تعریف کند و متقابلا مرد نیز نباید از زن دیگری در مقابل همسرش تعریف و تمجید کند.
- تحقیر نکردن یکدیگر و همین طور خویشان و بستگان همدیگر.
- تندخویی و گاهی بداخلاقی همدیگر را تحمل نمودن.
- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکاری و گذشت.
- با تمام توان از میهمانان یکدیگر پذیرایی کردن و ابراز ناراحتی نکردن از اینکه میهمانان متعلق به همسر هستند.
- به خویشاوندان هم خصوصا خویشاوند نزدیک او احترام فوق العاده بگذارید.
- عیوب یکدیگر را پیش هیچ کس بازگو نکنید و به رخ هم نکشید.
- در حق همدیگر دعا کنید و از خداوند بخواهید که در کارها موفقتان بدارد.
- با مشکلات زندگی به طور منطقی برخورد کردن و کمتر دچار احساسات شدن.
- در تمام مدت زندگی به هم ابراز علاقه و عشق کردن و در مناسبتها برای هم هدیه (هر چند ارزان قیمت) تهیه کردن.
با توجه به این نکات و وظائف مذکور، بعضی از خصوصیات بارز یک مرد هم بدست می‌آید از جمله غیرت و مردانگی، صداقت، راستگوئی و امانت‌داری، داشتن روحیه‌ی فداکاری، گذشت و ایثار، داشتن روحیه محبّت، همکاری و همیاری و...

اما وظایف اختصاصی زن در برابر شوهر عبارتند از:
- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.
- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرود.
- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غیاب او؛ سعی کند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب کند.
- خود را برای شوهر آرایش کردن.
- هنگامی که همسر می‌خواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهی کند.
- هنگام ورود او به خانه سعی کند خود را از قبل آماده و مهیا نموده به استقبال او برود.
- هیچ‌گاه از مردان دیگر نزد او تعریف نکند.
- اگر مشکلی در خانه بوجود آمده در بدو ورود او مطرح نکند.
- سطح توقعات و انتظارات خود را با میزان درآمد شوهر تنظیم کند و از او چیزی که توان تهیه آن را ندارد نخواهد و دائما مردان دیگر را در این زمینه به رخ او نکشد.

برخی از وظایف اختصاصی مرد در قبال همسرش عبارتند از:
در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آیه 19)می فرماید: ((و عاشروهن بالمعروف ; به نیکی با آنان معاشرت و زندگی کنید)).
نیکی به همسر دارای شاخص های ثابت و متغیر است شاخص های ثابت عبارت است از:
- تأمین مسکن و تهیه پوشاک و خوراک در حد شأن شخصی و خانوادگی همسر.
اما شاخص های متغیر به تناسب شرایط زندگی طرفین متفاوت است و هر فردی در طول زندگی با همسر خود و با توجه به شرایط زندگی و روحیات طرف مقابل بهتر می تواند موارد تعادل را شناسایی و اعمال کند, مثلا پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند: خدمت و کمک مرد به زن در امور خانه , نشانه صداقت و علاقه اوست .

در پایان چند کتاب برای مطالعه و آگاهی بیشتر شما در زمینه ازدواج معرفی می کنیم:
- جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری
- انتخاب همسر، آیت الله ابراهیم امینی
- آیین همسرداری، آیت الله ابراهیم امینی
- زندگی موفق زناشویی و جنسی با همسر خود، داگمار اوکونور، ترجمه قدیر گلکاریان، نشر طلایه