سکان جمع ساکن و حامان جمع حامل است و مراد از هر دو فرشتگان الهی و مقرب می باشند که مدبران امر خداوند و ماموران اجرای دستورات و فرامین الهی هستند . در سوره مبارکه غافر از حاملان عرش یاد شده و اوصاف و دعاهای آنها بیان شده است . توجه شما را به توضیحی در این باره و شرحی پیرامون عرش جلب می نماییم :
(الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ (7) رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ (8) وَ قِهِمُ السَّیِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّیِّئاتِ یَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ (9) فرشتگانی که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن (طواف می‌کنند) تسبیح و حمد خدا می‌گویند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار می‌نمایند. (عرضه می‌دارند) پروردگارا! آنها را در باغهای جاویدان بهشت که به آنها وعده فرموده‌ای وارد کن، همچنین صالحان از پدران و همسران و فرزندان آنها را که تو توانا و حکیمی.
عرش خدا چیست؟
بارها گفته‌ایم الفاظ ما که برای بیان مشخصات زندگی محدود و ناچیز ما وضع شده نمی‌تواند به درستی بیانگر عظمت خداوند و حتی عظمت مخلوقات بزرگ او باشد، به همین دلیل با استفاده از معانی کنایی این الفاظ شبحی از آن همه عظمت را ترسیم می‌کنیم.
و از جمله الفاظی که این سرنوشت را پیدا کرده است کلمه عرش است که در لغت به معنی سقف یا تخت پایه بلند در مقابل کرسی که به معنی تخت پایه کوتاه است آمده، سپس این کلمه در مورد تخت قدرت خداوند به عنوان عرش پروردگار به کار رفته است.
در اینکه منظور از عرش خدا چیست و این کلمه کنایه از چه معنایی می‌باشد؟مفسران و محدثان و فلاسفه سخن بسیار گفته‌اند.گاهی عرش را به معنی علم بی پایان پروردگار تفسیر کرده‌اند.و گاه به معنی مالکیت و حاکمیت خدا.و گاه به معنی هر یک از صفات کمالیه و جلالیه او، چرا که هر یک از این اوصاف بیانگر عظمت مقام او می‌باشد، همانگونه که تخت سلاطین نشانه عظمت آنها است.
آری خداوند دارای عرش علم، و عرش قدرت، و عرش رحمانیت و عرش رحیمیت است.طبق این تفسیرهای سه‌گانه مفهوم عرش بازگشت به صفات ذات پاک پروردگار می‌کند، نه یک وجود خارجی دیگر.
بعضی از روایاتی که از طرق اهل بیت ع رسیده نیز همین معنی را تایید می‌نماید، مانند حدیثی که حفص بن غیاث از امام صادق ع نقل می‌کند که از امام ع در باره تفسیر (وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ) سؤال کردند، فرمود: منظور علم او است (1).
و در حدیث دیگری از همان امام ع عرش را به معنی علمی که انبیا را بر آن واقف کرده، و کرسی را به معنی علمی که هیچکس را از آن آگاه نکرده است تفسیر فرموده .
در حالی که بعضی دیگر از مفسران با الهام گرفتن از روایات دیگری عرش و کرسی را به دو موجود عظیم از مخلوقات پروردگار تفسیر کرده‌اند.از جمله بعضی گفته‌اند:
منظور از عرش مجموعه عالم هستی است.و گاه گفته‌اند مجموعه این زمین و آسمان در درون کرسی قرار دارد، بلکه آسمان و زمین در برابر کرسی همچون حلقه انگشتری است در یک بیابان پهناور، و کرسی در برابر عرش نیز همچون حلقه انگشتری است در یک بیابان وسیع.و گاه عرش را بر قلب انبیا و اوصیا و مؤمنان کامل اطلاق کرده‌اند، چنان که در حدیث آمده است: (ان قلب المؤمن عرش الرحمن): قلب مؤمن عرش بزرگ خدا است! (3) و نیز در حدیث قدسی نقل شده است:(لم یسعنی سمائی و لا ارضی و وسعنی قلب عبدی المؤمن):آسمان و زمین من وسعت وجود مرا ندارد ولی قلب بنده مؤمن من جایگاه من است! .
اما برای درک حقیقت معنی عرش- البته تا آنجا که قدرت تشخیص انسان اجازه می‌دهد- بهترین راه این است که موارد استعمال آن را در قرآن مجید دقیقا مورد بررسی قرار دهیم:
در آیات زیادی از قرآن این تعبیر به چشم می‌خورد:(ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ )خداوند (بعد از پایان گرفتن خلقت جهان) بر عرش تسلط یافت (1).
و در بعضی از آیات پشت سر این تعبیر جمله یدبر الامر و یا تعبیراتی که حاکی از علم و تدبیر پروردگار است دیده میشود.ودر بعضی دیگر از آیات قرآن توصیفهایی برای عرش دیده میشود مانند توصیف به عظیم آنجا که می‌فرماید:( وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ );(توبه- 129)
گاه سخن از حاملان عرش است مانند آیه مورد بحث.و گاه سخن از ملائکه‌ای است که گرداگرد عرش را گرفته‌اند (وَ تَرَی الْمَلائِکَةَ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ);(زمر- 75).
و گاه می‌گوید عرش خدا روی آب قرار گرفته( وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ).
از مجموع این تعبیرات و تعبیرات دیگری که در روایات اسلامی وارد شده به خوبی می‌توان نتیجه گرفت که عرش بر معانی مختلفی اطلاق شده هر چند ریشه مشترکی دارد.
یکی از معانی عرش همان مقام حکومت و مالکیت و تدبیر عالم هستی است، چرا که حتی در اطلاقات معمولی کلمه عرش به عنوان کنایه از تسلط یک زمامدار بر امور کشور خویش به کار می‌رود، می‌گوئیم: فلان ثل عرشه کنایه از اینکه قدرتش فرو ریخت، و در فارسی نیز می‌گوئیم: پایه‌های تخت او در هم شکست.
دیگر از معانی عرش مجموعه عالم هستی است، چرا که همگی نشانه عظمت او است و گاه عرش به معنی عالم بالا و کرسی به معنی عالم پائین به کار می‌رود.
و گاه عرش به معنی عالم ما وراء طبیعت و کرسی به معنی مجموع عالم ماده اعم از زمین و آسمان استعمال میشود چنان که در آیة الکرسی آمده است( وسع کرسیه السماوات و الارض).
و از آنجا که مخلوقات و معلومات خداوند از ذات پاک او جدا نیستند گاهی عرش بر علم خدا اطلاق شده است.و اگر به قلب پاک بندگان با ایمان عرش الرحمن گفته شده به خاطر این است که جایگاه معرفت ذات پاک او و نشانه‌ای از نشانه‌های عظمت و قدرت او است.بنا بر این در هر مورد باید از قرائن فهمید که منظور از عرش کدامیک از معانی آن است، ولی در هر حال همگی در این امر مشترکند که عرش بیانگر بزرگی و عظمت خداوند است.
در آیه مورد بحث که سخن از حاملان عرش الهی می‌گوید ممکن است منظور از عرش همان حکومت خداوند و تدبیرش در عالم هستی باشد و حاملان عرش اجرا کنندگان حاکمیت و تدبیر او هستند.و نیز ممکن است به معنی مجموعه عالم هستی و یا عالم ما وراء طبیعت باشد و حاملان آن فرشتگانی هستند که پایه‌های تدبیر این جهان به فرمان خدا بر دوش آنها است. سکان عرش همان ملائکه الهی هستند.تفسیر نمونه، ج20، ص: 39 (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 88/100106459)
