آیا پیامبر(صلی الله علیه وآله)، برای سجده نماز، از مهر استفاده می کرد؟

آیا پیامبر(صلی الله علیه وآله)، برای سجده نماز، از مهر استفاده می کرد؟

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بر خاک و زمین سجده می کرد و در سجده، چیزی را بین پیشانی و زمین حائل قرار نمی داد[1]. او می فرمود: (جعلت لی الارض مسجد و طهورا[2] ; زمین برای من سجده گاه و پاک کننده، قرار داده شده است). در این باره، علاوه بر سنت پیامبر، از شیوه اصحاب نیز می توان یاد کرد. به این موارد دقت کنید:
1. پیامبر، مسلمانان را نیز بدین کار امر می کرد ; روزی پیامبر یکی از اصحاب خود را دید که بر لایه عمامه اش سجده می کرد ; با دست مبارکش به او اشاره کرد و فرمود: عمامه ات را بردار و به پیشانی اش اشاره نمود[3]. همچنین وقتی دید که بلال حبشی بر گِردیِ عمامه اش سجده کرد تا داغی زمین آزارش ندهد، پیامبر با دست خود عمامه بلال را از زیر پیشانی او بیرون کشید و فرمود: (بلال! پیشانی ات را بر خاک گذار)[4] و به صهیب نیز فرمود: (ترب وجهک یا صهیب ; پیشانی ات را بر خاک گذار)[5] و به رباح نیز چنین فرمود[6].
2. سیره یاران پیامبر هم سجده بر روی زمین بود ; جابر بن عبدالله انصاری می گوید: من نماز ظهر را با پیامبر می گزاردم ; مشتی از سنگریزه در دست گرفته و آنها را دست به دست می کردم تا خنک شوند و به هنگام نماز، بر آنها سجده کنم[7].
بیهقی یکی از دانشمندان اهل سنت، درباره تبیین این حدیث می نویسد: اگر سجده بر لباس متصل به بدن جایز بود، قطعاً این کار آسان تر از خنک کردن سنگریزه ها در کف دست و قرار دادن آنها برای سجده بود[8].
خباب بن ارت می گوید: (به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) از شدت حرارت زمین که پیشانی و دست ها را آزار می داد، شکایت کردیم. او به شکایت ما پاسخ نگفت)[9].
3. خاک باید پاک باشد و از همین روست که شیعیان تکه ای گِلِ خشک شده را برای اطمینان از پاکی آن، با خود برمی دارند و چه بسا که برای تبرک آن را از خاک مبارک کربلا که شهادت گاه امام حسین(علیه السلام) است، بر می گیرند ; همان گونه که بعضی از اصحاب، از سنگ ریزه های مکه بر می داشتند تا در سفر، بر آنها سجده کنند.
4. مهر، موضوعیت ندارد و در زمان پیامبر(صلی الله علیه وآله) تمام زمین مهر بوده است و پیشانی را روی زمین می گذاشتند. از این رو، براساس روایات معصومین، سجده باید بر زمین و روییدنی های زمین  غیر از خوردنی ها و پوشیدنی ها  باشد و از نظر عالمان شیعه نیز برخاک زمین یا سنگ و امثال آن سجده کردن، کافی است. شیعیان بر خاک، زمین، سنگ ریزه، تخته سنگ و دیگر اجزای زمین و روییدنی های آن، مانند حصیر، سجده می کنند و نه بر فرش، پارچه، چیزهای خوردنی و زینتی و این، برگرفته از روایات بسیاری است که در کتاب های شیعه و سنی وارد شده اند.
5. سنگ و خاک، (مسجود علیه) است و نه (مسجود له) ; یعنی (بر) خاک و سنگ سجده می شود و (به) آن سجده نمی شود. دقت در این نکته، پاسخ به کسانی است که شبهه پرستش مهر توسط شیعه را بر زبان جاری می سازند![10]
6. سجده، آخر خضوع و فروتنی است و این با سجده کردن بر سجاده، فرش، پارچه و زینتی های گران قیمت، به دست نمی آید و تنها راه تحققش، این است که ارزشمندترین قسمت بدن را که پیشانی است، بر ارزان ترین چیز که خاک است، بگذاریم.
سجده بر خاک و یا قطعه ای از زمین، نشان از سجده برای خداست و این بر خاک ساییدن پیشانی، به نوعی خضوع در پیشگاه پروردگار تلقی می شود. این نهادن پیشانی بر زمین و سجده کردن بر خاک، مناسب ترین حالت سجده در برابر خداست و بیشترین فروتنی و تواضع در پیشگاه معبود را در خود دارد. این کار، انسان را به یاد ریشه و اصل او، یعنی خاک می اندازد. خدای تعالی می فرماید: (مِنْها خَلَقْناکُمْ وَ فِیها نُعِیدُکُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً أُخْری )[11] ; (از آن[خاک] آفریدیمتان و بدان بازتان می گردانیم و بار دیگر، از آن بیرون می آوریمتان). هشام از امام صادق(علیه السلام) پرسید: مرا آگاه ساز بر چه سجده رواست و بر چه ناروا؟ حضرت فرمود: سجده تنها بر زمین و آن چه می روید، جایز است ; جز آن چه که پوشیدنی و خوردنی است. باز پرسید: فدایت شوم! فلسفه آن چیست؟ وی فرمود: زیرا سجده خضوع در پیشگاه خداوند عزوجل است ; پس نشاید که بر پوشیدنی و خوردنی انجام گیرد ; زیرا دنیاگرایان، بنده خوردنی ها و پوشیدنی هایند و سجده گر در سجده اش، خدای را پرستش گر است و ناچار نشاید که پیشانی خود بر معبود دنیاگرایان  که فریفته فریبایی آنند  بسایند[12].
 
پی نوشت ها
_____________________________
[1]. عایشه: (ما رأیت رسول الله(صلی الله علیه وآله) متقیا وجهه بشیء تعنی فی السجود); کنزالعمال، رقم 22241 .
[2]. صحیح بخاری، ج 1، ص 91 .
[3]. سنن کبری، ج 2، ص 105 .
[4]. الحقیقه ماهیه، ص 21 .
[5]. ر.ک: کنزالعمال، حدیث 19810 .
[6]. همان، حدیث 19777 .
[7]. مسند احمد، ج 3، ص 327 .
[8]. سنن کبری، ج 2، ص 106 .
[9]. سنن بیهقی، ج 2، ص 105 .
[10]. منشور عقاید امامیه، ص 271 ; الحقیقه ماهیه، ص 38 .
[11]. طه (20 )، آیه 55 .
[12]. وسائل الشیعه، ج 3، باب 1 از ابواب مایسجد علیه .