چگونه می‌توان ثابت کرد پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) همزمان دارای مقام نبوت و امامت بودند؟

ابتداء توضیحی راجع به مقام امامت، نبوت و رسالت داده شود، مقام نبوت: یعنی دریافت وحی از خداوند، بنابراین (نبی) کسی است که وحی بر او نازل می‌شود و آن چه را به وسیله وحی دریافت می‌کند، در اختیار مردم می‌گذارد.
مقام رسالت: یعنی مقام ابلاغ وحی و تبلیغ و نشر احکام خداوند و تربیت نفوس از طریق تعلیم و آگاهی بخشیدن؛ بنابراین (رسول) کسی است که موظف است در حوزه مأموریت خود به تلاش و کوشش برخیزد و از هر وسیله‌ای برای دعوت مردم به سوی خداو ابلاغ فرمان او استفاده کند.
مقام امامت: به معنی تحقق بخشیدن به برنامه‌های دینی اعم از حکومت به معنی وسیع کلمه، اجرای حدود و احکام خداوند، اجرای عدالت اجتماعی و هم چنین تربیت نفوس در ظاهر و باطن. که این تربیت به معنای (ایصال به مطلوب) است نه فقط (ارائه طریق). به معنای تأثیر باطنی و نفوذ روحانی امام و تابش شعاع وجود در قلب انسان‌های آماده این مقام، از مقام (رسالت) و (نبوت) بالاتر است.
زیرا (نبوت) و (رسالت) تنها اخبار از سوی خدا و ابلاغ فرمان او و بشارت و انذار است، امّا در مورد (امامت) همه اینها وجود دارد به اضافه (اجرای احکام و تربیت نفوس از نظر ظاهر و باطن)
حال با توجه به مطالب بالا باید گفت: بعضی از انبیاء الهی تنها وظیفه ارائه طریق را داشته‌اند و ابلاغ وحی، ولی بسیاری دیگر از پیامبران الهی مانند پیامبر اکرم تمام مقامات را داشته‌اند زیرا هم دریافت وحی می‌کردند، هم تبلیغ فرمان های الهی، هم در تشکیل حکومت الهی و اجرای احکام تلاش می‌کردند و هم از طریق باطنی به تربیت نفوس می‌پرداختند.[1]
در نتیجه با توجه به شئون و منزلت نبی اکرم و تعریف امامت و جایگاه آن، می‌توان دریافت که حضرت مقام امامت را که برتر از همه مقام‌هاست را دارا بوده‌اند، چون تمام خصوصیاتی را که در مقام امامت بود بر ایشان صدق می‌کند و در مقام عمل در زندگی ایشان قابل مشاهده است.
امّا این که ایشان دارای مقام امامت نیز بوده‌اند، به چند دلیل دیگر نیز می‌توان استناد کرد:
1. روایات بسیاری داریم که در آنها بیان شده است حضرت، افضل انبیاء و برترین آنهاست، بلکه در بعضی روایات تصریح شده افضل جمیع انسان‌ها و برترین انسان روی زمین می‌باشد.
به طور مثال امام رضا فرمودند: همانا محمد ص عبد خدا، رسول، امین، وصی او، و برگزیده خلق است، اوست سید و آقای و برترین انبیاء و خاتم آنها، و افضل و برترین جمیع عالمین و خلائق، که نبیی بعد او نخواهد بود و ملت و دین او تغییر و تبدّلی نخواهد داشت و شریعت او تغییر نخواهد کرد و جمیع آن چه را که آو آورده است حق مبین است).[2]
حال که نبی اکرم برتر از جمیع انبیاء و ائمه اطهار هستند، لذا باید از حیث کمالات و فضائل و مقامات معنوی از همه آنان برتر و بالاتر باشد، حال می‌توان گفت: اگر پیامبر اکرم دارای مقام امامت نباشد (چون امامت بالاتر از نبوت بود) نمی‌تواند از جمیع انبیاء از جمله حضرت ابراهیم که دارای این مقام بود و هم چنین نمی‌تواند از ائمه اطهار که مصداق بارز (امام) هستند، برتر و بالاتر باشد، در نتیجه به حکم افضلیت و برتری ایشان می‌توان نتیجه گرفت قطعا حضرت دارای مقام امامت نیز بوده و تمام کمالات ممکن برای انسان را دارا بوده است و کامل‌ترین خلق الهی بوده است.
2. چون نبی اکرم ائمه طاهرین را به عنوان جانشین خود معرفی کرد و آنان تابع دین و شریعت حضرت و مفسر و تبیین کننده دین و شریعت پیغمبر اکرم بودند، عقل حکم می‌کند که نبی اکرم از هر حیث برتر و بالاتر از آنان باشد. زیرا عقل نمی‌تواند بپذیرد فاضل تبعیت از مفضول کند، به این معنا که کسی که از هر حیث برتر از دیگران باشد، از شخص دیگری که از لحاظ معنوی و علم و درایت و... از او پایین‌تر است، تبعیت کند، بلکه آن که برتر است باید در رأس قرار گیرد، والا عقل این کار را زشت می‌داند و هرگز خداوند حکیم عمل زشت و قبیح انجام نمی‌دهد؛ لذا این که ائمه اطهار تابعین شریعت حضرت محمد هستند می توان نتیجه گرفت، مقام و منزلت و معنویت پیغمبر اکرم از ائمه اطهار بیشتر و بالاتر بوده است. و چون ائمه اطهار امام بوده و دارای مقام امامت، لذا نبی اکرم می‌بایست به حکم عقل دارای مقام امامت نیز باشد تا بتواند برتر آنان باشد، بلکه باید گفت: کمالات پیغمبر اکرم باید بیشتر از آنان بوده باشد، زیرا عقل تبعیت مساوی از مساوی را نیز نمی‌پذیرد و ترجیح بلا مرجح لازم می‌آید.
در نتیجه پیامبر اعظم ص از همه امامان برتر و دارای مقام امامت بلکه کمالات بیشتری را دارا بوده است.
در نتیجه: عقل به 3 دلیلی که گذشت:
1. دارا بودن تمام فضائل و کمالات انبیاء.
2. افضلیت بر تمام انسان ها و انبیاء.
3. تبعیت ائمه اطهار از شریعت و آیین پیغمبر اکرم حکم می‌کند حضرت باید دارای مقام امامت که برتر از مقام نبوت بود نیز باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 تفسیر موضوعی پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، ناصر، ج9، نبوت خاصه در قرآن.
2 منشور جاوید، جعفر سبحانی، ج5.

پی نوشتها:
[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجاه و چهارم، 1387ش، ج1، ص505 497.
[2]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، انتشارات جهان، 1378ش، ج2، ص122.
منبع: اندیشه قم