چراامام رضا(ع)زندگی امام جواد(ع)را پربرکت اعلام کرده؟
پاسخ: با آنکه زندگی همه معصومین(سلام الله علیهم اجمعین) برای مسلمانان و خصوصا شیعیان مایه خیر و برکت بوده است اما در جواب این سوال باید گفت تولد، زندگی و حیات امام جواد(ع) در آن دوره حساس و بعلت حوادث تاریخی که برای آن حضرت و پدر بزرگوارشان رخداد، اهمیت ویژه ای به این مطلب می دهد که از آن حضرت با عنوان مولود پر خیر برکت یاد کرده اند.
برای درک بهتر این موضوع باید در چند بخش به توضیح آن پرداخت:
1. تعریف برکت برکت. برکت یعنی چیزی که بودنش باعث خیر می شود و خوبی های دیگر را به دنبال خودش می آورد[1]. مثلا در عرف عامیانه می گوییم نان برکت سفره است و این به خاطر اهمیت و ارزش بالای این ماده غذایی برای زندگی ما است. به همین دلیل زندگی و وجود برخی انسان ها مایه برکت و نعمت زندگی دیگران است. یعنی اینگونه افراد یا به خاطر استعدادها و نعمت های ذاتی که دارند به زندگی ما ارزش دیگری می دهند، مانند پدر و مادر و یا علاوه بر توانایی های فطری از حمایت و تاییدات الهی برخوردار هستند مانند انبیاء و اولیاء خداوند.
2. ظهور و حضور واقفیه
یکی از گروههایی که در تاریخ تشیع ظهور کرد، فرقه ای با نام (واقفیه) است. این گروه در سال 183 ه. ق. مصادف با شهادت موسی بن جعفر(ع) اعلام موجودیت کرد و خط مشی عقیدتی و سیاسی خویش را بر مبنای انکار مرگ حضرت موسی بن جعفر(ع) و مبارزه با امامت حضرت رضا (ع) قرار داد. این گروه امام کاظم(ع) را به عنوان آخرین فرد در سلسله‌ی امامت پنداشت و قائل به مهدویت امام کاظم(ع) شد[2]. توقف این فرقه بر امامت موسی بن جعفر (ع) سبب شد تا این گروه را واقفیه بنامند[3].
چند دلیل عمده برای ظهور این گروه وجود دارد:
· ضعف شناخت شناسی و عدم شناخت صحیح
· طمع ورزی و دنیا طلبی برخی از وکلاء امام کاظم(ع)
· حاضر نبودن امام رضا(ع) در بغداد در هنگام شهادت حضرت امام موسی کاظم(ع)
· و صاحب فرزند نشدن امام رضا(ع). از این رو تولد حضرت امام جواد(ع) در تاریخ شیعه از حساسیت ویژه ای برخوردار است. این تولد از انحراف شیعیان و گسترش افکار انحرافی به طور جدی جلوگیری نمود.
3. سخنان امام رضا(ع) که نشان می دهد به چه دلیلی آن حضرت وجود امام جواد(ع) را وجودی پر خیر و برکت دانسته اند.
مرحم کلینی در کتاب اصول کافی از فردی به نام یحیی صنعانی نقل کرده است که می گوید: (دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) وَ هُوَ بِمَکَّةَ وَ هُوَ یُقَشِّرُ مَوْزاً وَ یُطْعِمُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هُوَ الْمَوْلُودُ الْمُبَارَکُ؟ قَالَ نَعَمْ یَا یَحْیَی هَذَا الْمَوْلُودُ الَّذِی لَمْ یُولَدْ فِی الْإِسْلَامِ مِثْلُهُ مَوْلُودٌ أَعْظَمُ بَرَکَةً عَلَی شِیعَتِنَا مِنْهُ)(در مکه خدمت حضرت رضا (ع) رسیدم مشغول پوست کندن موز بود که بحضرت جواد (ع) میداد گفتم فدایت شوم همین است آن مولود مبارک؟ فرمود: آری یحیی! این همان مولودی است که در اسلام با برکت‌تر از او برای شیعیان ما متولد نشده است).[4]
در جایی دیگر از همین شخص نقل می کند: (کُنْتُ عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع فَجِی‌ءَ بِابْنِهِ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ صَغِیرٌ فَقَالَ هَذَا الْمَوْلُودُ الَّذِی لَمْ یُولَدْ مَوْلُودٌ أَعْظَمُ بَرَکَةً عَلَی شِیعَتِنَا مِنْه) (خدمت امام رضا (علیه السّلام) بودیم که امام جواد را - در حالی که خردسال بود- آوردند؛ عرض کردیم این همان مولود مبارک است؟ فرمود بله، این مولودی است که در اسلام با برکت‌تر از او متولد نشده است).[5]
همچنین شیخ مفید روایت بالا را به این صورت آورده است که: (قَالَ ابْنُ أَسْبَاطٍ وَ عَبَّادُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ إِنَّا لَعِنْدَ الرِّضَا (ع) بِمِنًی إِذْ جِی‌ءَ بِأَبِی جَعْفَرٍ (ع) قُلْنَا هَذَا الْمَوْلُودُ الْمُبَارَکُ؟ قَالَ نَعَمْ هَذَا الْمَوْلُودُ الَّذِی لَمْ یُولَدْ فِی الْإِسْلَامِ أَعْظَمُ بَرَکَةً مِنْهُ)(ابن اسباط و عبّاد می‌گویند: در منی خدمت امام رضا (علیه السّلام) بودیم که امام جواد را - در حالی که خردسال بود- آوردند؛ عرض کردیم این همان مولود مبارک است؟ فرمود بله، این مولودی است که در اسلام با برکت‌تر از او متولد نشده است.)[6]
از همه این مطالب می توان نتیجه گرفت که شرائط اجتماعی شیعیان در آن دوره و ابتلای آنان به انحرافات گوناگون و اینکه امام رضا(ع) تا سن چهل و هفت سالگی صاحب فرزند نشده بود سبب شد تا در تولد امام جواد (ع) میمنت و برکت خاصی نهفته شود و میلاد آن حضرت پس از سال ها انتظار، مایه دلگرمی و هدایت بسیاری از پیروان و شیعیان آن حضرت به راه حق اهل بیت(ع) گردد.
امام جواد(ع) از هر فرصتی برای جهاد علمی و تربیت شاگردان و اصحاب شایسته استفاده می کرد. آن حضرت، با وجود سن کم، در مناظره ها و بحث های علمی بسیاری شرکت می کرد که بعضی از آنها بسیار جالب توجه و شنیدنی است. حل مشکلات بزرگ علمی و فقهی، سبب اعجاب دانشمندان و عالمان هم دوره آن حضرت می شد.
-------------------------------
[1] فرهنگ معین
[2] حسن بن موسی نوبختی،فرق الشیعه،بیروت،دار الاضواء،1404-1984، 1مجلد،ص 80
[3] عبدالکریم شهرستانی،الملل والنحل،بیروت،دارالمعرفة، 1404، 2 مجلد، ج 1 ص 168
[4] محمّد بن یعقوب بن اسحاق رازی معروف به کُلِینی، اصول کافی،ج6،ص361، باب الموز
[5] همان، ج1،321، باب الإشارة و النص علی أبی جعفر
[6] مُحمّد بن مُحمّد بن نَعمان ملقب به شیخ مُفید، الإرشاد، المفید ،ج2، ص279
