چه عواملی در دیدن امام زمان عج موثر است؟

عوامل مؤثر در راهیابی به دیدار امام عصر ارواحنافداه-قسمت اول
عوامل مؤثر در راهیابی به دیدار امام عصر ارواحنافداه-قسمت اول

امام زمان ارواحنا فداه جانشین و یادگار خداوند و کامل‌ترین تجلی او در روی زمین است. از این رو سرّ دوری و مهجوری ما از آن امام مهربان در دوری از خداوند رحمان نهفته است.

را‌ه‌یابی به قلمرو ایمان و تقوا

بنا بر کلام وحی الهی در نسخه شفابخش‌‌ آسمانی: بقیة اللهِ خیرٌ لکم إن کنتم مؤمنین؛1 بقیة‌ الله (باقی مانده الهی) برای شما از هر چیزی (که تصور شود) برتر و بهتر است، اگر اهل ایمان باشید. ورود به دایره اسلام با ادای شهادتین، یعنی شهادت به وحدانیت خداوند و شهادت به رسالت حضرت خاتم الانبیاء صلوات الله علیه و آله حاصل می‌شود؛ اما راه‌یابی به قلمرو ایمان، یقین و باوری قلبی را می‌طلبد که جز از راه عبودیت (بندگی) و عمل به دستورات شریعت حاصل نمی‌شود: فاعبد ربک حتی یأتیک الیقین؛2 پروردگارت را پرستش کن تا به یقین و باور قلبی نایل آیی.

امام زمان ارواحنا فداه جانشین و یادگار خداوند و کامل‌ترین تجلی او در روی زمین است. از این رو سرّ دوری و مهجوری ما از آن امام مهربان در دوری از خداوند رحمان نهفته است؛ خداوندی که راه وصالش کوتاه و نزدیک است و از روی لطف، هر مانع و حجابی را از خلق خویش بر‌گشوده و تنها اعمال ناشایست بندگان است که بین او و ایشان حجاب و فاصله ایجاد کرده است:3

نزدیک‌تر از قلب منی با من مهجور دوری ز من است وز تو ما را گله‌ای نیست

باری، وجود امام عصر ارواحنافداه کامل‌ترین تجلی خیر محض و مطلق الهی است که هیچ حجاب و محدودیتی در آن راه ندارد. فیوضات و برکات وجودی او در تمام عالم ساری و جاری است وروح عظیم و متصل او در جای‌جایِ عالم، حاضر و ناظر است، چنان‌که در روایتی از امام محمد باقر علیه‌السلام، درتعیین مصداق آیة شریفة (و هو معکم أینما کنتم)4 آمده است: یعنی امام شما در هر جا و هر حالی که باشید، همراه شماست.

آری، در تابش خورشید عالم‌تابِ ولایت و امامت بر قلوب آدمیان هیچ بخل و منعی نیست؛ مگر قلبی که در هزارلای حجاب نفس گرفتار آمده و به نور ایمان و تقوا منور نگشته باشد. بنابراین، در پرده‌انگاریِ آن خورشید فروزان، ثمرة بی‌ایمانی، کور باطنی و تاریکیِ دل‌هاست؛ وگرنه درخشندگی نور امام سلام الله علیه در قلوب اهل ایمان از درخشش خورشید تابان بیش‌تر و فروزنده‌تر است؛5 چنان که امام باقرعلیه‌السلام خطاب به ابوخالد کابلی می‌‌فرماید:
والله ای ابوخالد، نور امام علیه السلام در قلوب اهل ایمان از خورشید تابان در روز نورانی‌تر و درخشنده‌تر است؛ و به خدا سوگند، امامان علیهم‌السلام قلوب اهل ایمان را نورانی می‌کنند و خداوند متعال نور ایشان را از هر که بخواهد منع می‌کند تا دل‌هایشان تاریک گردد.6

چو نور مهر تو تابید بر دل‌های مشتاقان زخود آهنگ حق کردند و بربستند محمل‌ها
دل بی‌بهره از مهرت حقیقت را کجا یابد حق از آینة رویت تجلی کرد بر دل‌ها7

از این‌رو باید با دیده‌ای تیزبین در تمام اعمال خود نگریست و روح عبودیت و پرستش خالصانه را در آن دمید. اگر تمام نیات، رفتار و گفتار ما رنگ و بوی خدایی بگیرد، بی‌شک دل‌های ما به ایمانی راسخ و یقینی استوار منوّر گشته و راه سلوک به سوی خدا و اولیای خاص او فراروی ما گشوده می‌گردد: والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا؛8 و آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً‌ به راه‌های خود هدایتشان خواهیم کرد.

بی‌شک،‌ تلاش و مجاهدت خالصانه برای تحصیل ایمان و تقوا،‌ رحمت و نورانیت و طهارتی ویژه را برای آدمی به ارمغان می‌آورد:
یا أیها الذین آمنوا اتّقوا الله وآمنوا برسوله یؤتکم کفلین من رحمته و یجعل لکم نوراً‌ تمشون به و یغفرلکم والله غفورٌ‌ رحیمٌ؛9 ای کسانی که ایمان آورده‌اید،‌ تقوای الهی پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا او دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری که در پرتوش ره بپیمایید، قرار دهد و گناهانتان را ببخشاید؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است.
از سوی دیگر پاک و نورانی شدن، در پرتو ایمان و تقوا موجب تشابه و سنخیت معنوی با امام زمان ارواحنافداه گشته،‌ سیر به سوی آن خورشید درخشان را سرعت می‌بخشد:

خیز تا از درِ طاعات لقایی طلبیم بر درِ دوست نشینیم و مرادی طلبیم
از پیِ‌ آن که مگر قابل وصلش بشویم از ره تقوی و پرهیز، رشادی طلبیم 10

اینک با توجه به تأثیر ایمان و تقوا در ایجاد نورانیت و اتصال قلبی با امام زمان ارواحنافداه‌ روایت معتبری را که احمد بن اسحاق قمی11 اعلی الله مقامه گزارش کرده است مورد دقت قرار می‌دهیم. آن جناب می‌‌‌‌گوید: برای دریافت پاسخ این سؤال که بعد از حضرت امام حسن عسگری علیه‌السلام چه کسی جایگاه امامت او را پر خواهد کرد، به محضر آن حضرت شرفیاب شدم. هنوز به سخن نیامده بودم که امام حسن عسگری سلام الله علیه خطاب به من فرمود:
ای احمد بن اسحاق، خداوندتبارک و تعالی از آن هنگام که آدم را آفریده تا به حال، زمین را از او (حجت خدایی که درباره‌اش سؤال داری) خالی نگذاشته است و تا فرا رسیدن قیامت نیز زمین را از حجت خویش بر خلقش خالی نخواهد گذاشت. خداوند به واسطة فیض وجود حجت خویش بلا را از اهل زمین دفع می‌کند، و به واسطة او باران نازل می‌کند و برکات زمین را خارج می‌سازد. گفتم: ای فرزند رسول خدا، خلیفه و امام بعد از شما کیست؟ امام علیه‌السلام با شتاب از جای خویش برخاست و داخل خانه شد و بعد از اندکی بازگشت، در حالی که پسر بچه‌ای را بر سینه گرفته بود؛ کودکی که صورتش چون ماه تمام می‌درخشید و سه ساله به نظر می‌رسید. امام فرمود:
ای احمد بن اسحاق، اگر تو نزد خدای تعالی و حجت‌های او شخصی گرامی نمی‌بودی،‌ این پسرم را به تو نشان نمی‌دادم. آری، اوست که هم‌نام و کنیه رسول است.کسی که زمین را پر از عدل و قسط خواهد کرد، همان‌گونه که از ستم و جور پر شده است... 12.

آنچه بیش از هر چیز در این روایت و بیان یازدهمین ولیّ و حجت خدا صلوات الله علیه، باید مورد دقت قرار گیرد، این کلام امام علیه‌السلام است که فرموده‌اند: اگر تو نزد خدای‌تعالی و حجت‌های او شخصی گرامی نمی‌بودی، پسرم را به تو نشان نمی‌دادم.

حال با توجه به این که گرامی‌‌ترین انسان‌ها در پیشگاه خداوند، باتقواترین آنهایند: (إنّ أکرمکم عندالله أتقیکم)13 می‌توان نتیجه گرفت که تقوای الهی، آدمی را به کرامت والای انسانی می‌رساند و او را برای درک محضر اولیای خدا لایق می‌گرداند.

پس برای توفیق یافتن به وصال آن یگانه بایستی با تمام توان در راه تحصیل ایمان و تقوا کوشید: فاتقوا الله ما استطعتم؛14 پس تا می‌توانید خدا ترس و پرهیزگار باشید.

----------------------------

1. هود (11)، 86.
2. حجرات (49)، 99.
3. اشاره به فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی: وأَنّ الرّاحِلَ إلَیکَ قَریبُ المَسافَةِ وَ أنَّکَ لا تَحتَجِبُ عَن خَلقِکَ اِلا أَن تَحجُبَهُمُ الاَعمالُ وَالامالُ دُونَکَ؛ هر که آهنگ تو نماید، راهش بسیار نزدیک است و همانا بین تو و بندگانت هیچ حجاب و پرده‌ای نیست، جز اعمال ناشایست و آرزوهایی که به غیر از تو دارند. محدّث قمی، مفاتیح‌الجنان، فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی، از اعمال مشترک شب‌های ماه مبارک رمضان.
4. حدید (57)، 5.
5. موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمة حائری قزوینی، ج 1، ص 361؛ به نقل از کافی، ج 1، ص 194.
6. همان.
7. فیض کاشانی، ملا محسن، شوق مهدی، تصحیح علی دوانی، ص 103.
8. عنکبوت (29)، 69.
9. حدید (57)، 28.
10. فیض کاشانی، ملامحسن، شوق مهدی، تصحیح علی دوانی، عزلیات، ص 142.
11. احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعری قمی رحمة‌الله، از اصحاب حضرت امام حسن عسکری علیه‌السلام و از فقهای بزرگ شیعه و از مشاهیر دانشمندان قم و استاد شیخ صدوق رحمه‌الله بوده است. وی وکیل و نمایندة امام حسن عسکری علیه‌السلام در قم بوده و بعد از شهادت آن حضرت وکالت و نمایندگی مولانا حضرت صاحب العصر والزمان (ع) را در قم عهد‌دار بوده است. در شأن او همین بس که امام عسکری علیه‌السلام او را اهل کرامت در پیشگاه خدا و اهل‌بیت علیهم‌السلام دانسته است. او در راه سفر به عتبات، در سر پل ذهاب، دعوت حق را لبیک گفته و مرقد مطهرش در مسیر کربلای معلّا زیارتگاه محبان اهل بیت علیهم‌السلام گردیده است.
12. قال: یا اَحمَدَ بنَ اِسحاق، لَولا کَرامَتُکَ عَلَی اللهِ وَ عَلی حُجَجِهِ ما عَرَضتَ عَلَیکَ إبنی هذا ...؛ ابی‌الحسن علی بن عیسی بن أبی الفتح الاربلی، کشف الغمّه فی معرفة الائمه، ج 3، ص 323.
13. البته گرامی‌ترین شما (انسان‌ها) نزد خدای‌تعالی با تقواترین شماست؛ حجرات (49)، 13.
14. تغابن (64)، 16.

منبع : سودای روی دوست، ص46تا50، آقاتهرانی