وزارت امورخارجه که دستگاه دیپلماسی کشور است جایگاه ویژه ای در نظام دارد و به قول مقام معظم رهبری این وزارتخانه نیمی از دولت است. باتوجه به این امر، حضرت امام خمینی (ره)نیز توجه خاصی به این وزارتخانه داشتند و در این رابطه می فرمودند:(وزارتخارجه تنها وزارتخانه ای است که با اسلامی شدنش بیشتر از سایر وزارتخانه ها می تواند موجودیت اسلامی ما را به خارج نشان دهد وبعکس صدماتی که به این کشور ممکن است وارد آید ودر سابق از ناحیه سفارتخانه های خارجی در اینجا و سفارتخانه های ما در خارج بر کشور وارد شده بیشتر از دیگران است )امام معمولا در دیدار با دست اندرکاران سیاست خارجی آنان را به تقوای الهی، خودسازی، تهذیب نفس و اسلامی ساختن سفارتخانه ها فرا خوانده ومی فرمودند ) وقتی شما در راه مستقیم قرار گرفتید به مقصد می رسید). با توجه به بیانات امام راحل (ره) ابعاد مختلف سیاست خارجی جمهروی اسلامی ایران را می توان در چند بخش مورد ارزیابی قرار داد.
1. اصل صدور انقلاب: صدور انقلاب از موضوعات مورد توجه امام بوده که به معنای صادر کردن تجربه های انقلاب اسلامی به دیگر کشورهای جهان است. از دیدگاه امام خمینی، منظور از صدور انقلاب، همان گسترش اسلام است.
امام در این باره اعتقاد دارد که:ما با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی(ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهان خواران خاتمه می دهیم.از نگاه ایشان برای پیروزی بر مشکلات، باید در برابر همه قدرت ها ایستاد و ارزش های انسانی را از این جا به دیگر نقاط جهان صادر کرد.بررسی تحولات عرصه جهانی نشان می دهد که امروز بسیاری از دولت ها و ملت ها با پذیرش آرمان های انقلاب اسلامی ایران برای تحقق اهداف آزادی خواهانه اشان تلاش می کنند که نمونه بارز آن را در آمریکای لاتین ،قاره آفریقا می توان مشاهده کرد.
2. اصل نفی سبیل: از دیگر اصول سیاست خارجی امام خمینی، نفی سلطه گری و سلطه پذیری است. ایشان برای حیات زیر سلطه غیر، ارزشی قایل نمی شوند، بلکه ارزش حیات را به آزادی و استقلال می دانند و با توجه به آیه شریفه (لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا) که می فرماید خداوند، سلطه ای برای کافران بر مومنان قرار نداده، اذعان می دارند که:ما منطقمان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم می خواهیم نرویم زیر سلطه.
3. دفاع از کیان اسلام و مسلمانان: ایشان برنامه سیاست خارجی ایران را برنامه اسلام ذکر می کنند و می فرمایند:ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است. در این راستا یکی از شعارهای اصلی انقلاب اسلامی شعار معروف ( امروز ایران، فردا فلسطین) بود و این شعار ریشه در تعالیم حضرت امام خمینی (ره) از سالها قبل از پیروزی انقلاب داشت. اوج این مبارزه سیاسی را میتوان در تعیین روز جهانی قدس مشاهده کرد این تصمیم مسئله حمایت از مردم فلسطین را نهادینه کرد و سطح مبارزه با رژیم صهیونیستی را به سراسر جهان منتقل نمود. اکنون ایران به عنوان الگوی مقاومت در برابر دشمنان اسلام مبدل شده بگونه ای که غرب به صراحت اعتراف دارد اتحاد کشورهای اسلامی و انزجار مسلمانان از غرب و سیاست های استعماری انها نتیجه سیاست ها و اندیشه های جمهوری اسلامی ایران است که نتیجه نهایی آن اتحاد جهان اسلام می باشد .
4. اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور یک دیگر: امام در این مورد قایل به این است که اسلام برای همه و دلسوز برای بشر است و ما همه تابع اسلام و دلسوز برای بشر هستیم. به این معنا که (ما با هیچ ملتی بد نیستیم، اسلام آمده بود برای تمام ملل. ما اعلام می کنم که نظر تجاوز به هیچ یک از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نداریم.هرچند که غرب تلاش دارد تا با تهدید نشان دادن ایران اهداف خود را در منطقه اجرایی کند اما تاکید تهران بر اصل همزیستی مسالمت آمیز و تعامل سازند با جهانیان بویژه همسایگان این سناریو را با شکست مواجه ساخته است .
5. اصل نفی ظلم و حمایت از مظلوم: امام خمینی با استناد به سیره انبیا، ملت اسلام را پیرو مکتبی می دانست که برنامه آن در دو کلمه (نه ستم کنید، نه مورد ستم قرار گیرید؛ لا تظلمون و لا تظلمون) خلاصه می شود.امام می خواهد تا با ابرقدرتها و ظالمان مخالفت شود. ایشان سازش با ظالم را ظلم به مظلومان و ظلم به شرع و خلاف رأی انبیا می دانست:ما تحت رهبری پیغمبر اسلام این دو کلمه را می خواهیم اجرا کنیم؛ نه ظالم باشیم و نه مظلوم. در چنین مقوله می توان به دیدگاه حضرت امام (ره) در قبال آمریکا اشاره کرد . حضرت امام خمینی (ره) آمریتا را شیطان بزرگ دانسته و معتقد بودند تا زمانی که آمریکا آدم نشود یعنی روشهای غلط و سلطه جویانه خود در برخورد با دیگران و با جمهوری اسلامی ایران تصحیح کند نمی توان با این کشور رابطه برقرار کرد.
6. اصل نه شرقی نه غربی: این اصل که در واقع یکی از شعارهای اساسی مردم در بحبوحه انقلاب بود و برگرفته از سخنان امام خمینی(ره) که در موارد متعددی به این مسئله اشاره کرده اند:ملت ایران بدون اتکا به غرب و شرق می خواهد روی پای خود بایستد و بر سرمایه های مذهبی و ملی خود استوار باشد.
در نهایت می توان گفت که دیدگاه حضرت امام خمینی (ره ) در زمینه سیاست خارجی برگرفته از تفکری فراگیر و همه جانبه است که محوریت آن را تامین منافع ملی بر اساس عزت جهانی ،اتحاد جهان اسلام و مقابله با سیاست های تفرقه افکنانه دشمنان اسلام بویژه در زمینه فلسطین و تعامل ایران و اعراب و در نهایت حمایت از ملت های مظلوم در برابر ظالمان و زور مداران جهان تشکیل می داد . مجموع این اصول تعالیمی کاربردی و عملی برای دستگاه دیپلماسی کشور است که تامین کنند منافع کشورمان ، کل جهان اسلام و مظلومان جهان خواهد بود . به صراحت می توان گفت که رمز عزت مندی و گرایشات جهانی به گسترش همکاری با ایران نتیجه این اصول است در حالی که قدرت های بزرگ به دلیل وحشت از این اصول به تقابل با کشورمان می پردازند که تا کنون ناموفق بوده اند .
( منبع : دیپلماسی از نگاه امام خمینی (ره) ، پایگاه بصیرت )
