فرق بین امامت و خلافت را روشن نموده و توضیح دهید که این دو چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ آیا مقابل هم می باشند؟

فرق بین امامت و خلافت را روشن نموده و توضیح دهید که این دو چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ آیا مقابل هم می باشند؟

اگر معنای لغوی (امامت) و (خلافت) را در نظر بگیریم،بین آن دو تقابل نیست و خلیفه،(امام) نیز خوانده می شود؛لیکن اگر محتوای دو جریان و دو گونه رهبری را،ناظر به دو مکتب پدید آمده در جامعه اسلامی در نظر گیریم و آن دو را با معیارهای تعیین شده در نصوص دینی بسنجیم؛به روشنی در می یابیم که حکومت مورد تأیید دین،همان نظام (امامت و ولایت) است.این مطلب دلایل فراوانی دارد؛از جمله:
یکم. دلایل قرآنی مبتنی بر اینکه امامت، عهدی الهی است و تنها به اشخاصی که دارای صلاحیت و شایستگی های ویژه ای باشند، می رسد: (وَ اِذِ ابْتَلی اِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قالَ اِنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ اِماما قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَتی قالَ لایَنالُ عَهْدِی الظالِمینَ)[1]؛ ([به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش ها برآمد؛ خداوند به او فرمود:  من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم؛ ابراهیم عرض کرد: از دودمان من [نیز امامانی قرار بده]، خداوند فرمود: پیمان من، به ستمکاران نمی رسد [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایستؤ این مقام اند]). این آیه نشان می دهد:
1. امامت عهد و پیمانی خدایی است و از سوی خداوند وضع و اعتبار می شود.
2. ستمکاران چه ستم پیشگان عملی و چه اعتقادی شایستگی این منصب الهی را ندارند؛ هر چند از ذریه پیامبر بزرگی چون ابراهیم (علیه السلام) باشند.
دوّم. دلایل روایی مبتنی بر اینکه امامت و رهبری مخصوص امامان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)  است.
این دلایل بسیار و متواتر است. جالب اینکه بیشتر این نصوص، در متون معتبر اهل سنت نیز یافت می شود؛ از جمله:
پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: (لا تزال هذه الامة مستقیما امرها، ظاهرة علی عدوّها، حتی یمضی منهم اثنا عشر خلیفة کلّهم من قریش)[2]؛ (کار این امت بسامان است، تا وقتی که دوازده خلیفه بر آنان حکم رانند، که همگی از قریش اند).
در روایت دیگری آمده است: (کار این امت تا هنگامی که دوازده مرد بر آنان ولایت داشته باشند، در جریان است).[3]
مشابه این روایات در متون شیعه و سنی، بسیار زیاد است. احادیث دیگری نیز در تفسیر این روایات وارد شده است؛ از جمله: امام جوینی (امام الحرمین) از عبداللّه  بن عباس روایت می کند که پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود:
(انا سیدالنبیّین و علی بن ابیطالب سیّد الوصیّین و ان اوصیائی بعدی اثناعشر،  اولهم علی بن ابی طالب و آخرهم المهدی)[4]؛ (من آقا و بزرگ پیامبرانم و علی بن ابی طالب سَرْور اوصیا است. همانا اوصیای پس از من، دوازده نفرند که نخستین آنان علی بن ابی طالب و آخرینشان مهدی(عج) است).[5]
سوّم. دلایل مربوط به ولایت فقیه در عصر غیبت که جداگانه قابل بررسی است.
پی نوشت ها
_________________________________
[1] بقره 2، آیه 124.
[2] منتخب کنزالعمال، ج 5، ص 321؛ تاریخ ابن کثیر، ج 6، ص 249؛ تاریخ الخلفاء سیوطی، ص 10؛ کنزالعمال، ج 13، ص 26؛ الصواعق المحرقة، ص 28.
[3] نَدَوی، شرح صحیح مسلم، ج 12، ص 202؛ الصواعق المحرقة، ص 18؛ تاریخ الخلفاء سیوطی، ص 10.
[4] فرائدالسمطین، ش 1164.
[5] برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک: عسکری، علامه سید مرتضی، امامان این امت دوازده نفرند.