آیا مذهب حنبلی از مذاهب فقهی اهل سنت است توضیح دهید؟
مذهب حنبلی، یکی از چهار مذهب اهل سنت است که مؤسس آن امام احمد بن حنبل می باشد ، نام او ابو عبدالله است ، ایشان در بغداد به دنیا آمده و در همان شهر از دنیا رفتند . او فقیهی بود که بسیار سفر می نموده و در طلب علم و حدیث به شام ، حجاز ، یمن ، کوفه و بصره رفت و احادیث بسیاری گردآوری و آنها را در مجموعه ای که ( مسند ابن حنبل) خوانده می شود ، فراهم آورد .
ابن حنبل از تمسک به رای تبری می جست و تنها به کتاب الله و حدیث استدلال می کرد . ابن حنبل از بزرگترین شاگردان شافعی بود ولی از مذهب وی روی برتافت و مذهب مستقلی به نام مذهب حنبلی ایجاد کرد. [1]
امام احمد بن حنبل مذهب خود را بر اصول ذیل بنیاد نهاد :
1- نص قرآن و سنت
2- فتاوی صحابة پیغمبر (ص)
سبب اشتهار احمد بن حنبل ، پافشاری او بر حادث نبودن قرآن است که در زمان مأمون و دو زمامدار عباسی پس از وی یعنی (معتصم و واثق) مورد اختلاف شدید قرار گرفته بود . احمد بن حنبل هر گونه فشاری را در این باره تحمل کرد و از عقیدة خود دست بر نداشت . این امر موجب شهرت احمد بن حنبل و رسمیت یافتن عقاید وی شد.[2]
وی در ضبط و نقل احادیث و اینکه ایمان به همة آنچه در احادیث دربارة صفات خداوند آمده ، تلاش نمود و با استناد به احادیث ، اصول عقاید اسلامی را تدوین کرد . لذا از او به عنوان امام ( اهل حدیث) یاد می شود ، چنانکه گاهی تعبیر ( حنبلیه ) معادل اصطلاح اهل الحدیث به شمار می رود.
عقاید احمد ابن حنبل :
1- از دیدگاه احمد ابن حنبل ایمان به قدر و روایاتی که در این باره وارد شده ، واجب است و هیچ گونه پرسشی در این مورد جایز نیست . توصیه می کند که در این مورد از مناظره اجتناب شود و کسی علم جدال را نیاموزد .
2- در اثبات صفات برای خداوند ، تا مرز تشبیه به صفات مخلوق پیش می رود.
3- وی معتقد بود که قرآن حادث نیست ، بلکه قدیم است.[3] یعنی مانند ذات الله که قدیم می باشد . از بزرگان مذهب حنبلی می توان به ابن تیمیه (بنیانگذار عقاید وهابیت) و ابن قیم اشاره کرد.
سیر تاریخی مذهب حنبلی:
این مذهب بعد از احمد حنبل اندکی گسترش یافت و بار دیگر در قرن هشتم هجری توسط احمد بن تیمیة حرانی دمشقی تبلیغ و ترویج گردید. هرچند می توان گفت وی در حقیقت روش عثمانیه در عهد معاویه و بنی امیه را احیا کرد و عقاید خود را به عنوان مذهب سلفیه که برگرفته از اهل حدیث و حنبلی بود، نام گذاشت و بعدها مذهب حنبلیه به سلفیه معروف و مشهور گردید . بنابراین ، ابن تیمیه با عقاید و آرائی که بوجود آورد زمینة فکری مذهب وهابیت را فراهم ساخت.[4]
وضعیت مذهب حنبلی در حال حاضر:
عقاید و آراء ابن تیمیه قرنها به بوتة فراموشی سپرده شد، تا اینکه در قرن دوازدهم هجری عبدالوهاب ظهور کرده و به ترویج عقاید ابن تیمیه پرداخت . ولی بیش از هر چیز بر همان آرائی که ابن تیمیه ابداع کرده بود ، پای فشرد. عقاید و روش نادرست وهابیت در حال حاضر زیر پوشش ( سلفیت) ترویج می شود .
ویژگی مهم حنبلی ها ، توجه آنان نسبت به قضیه امر به معروف و نهی از منکر است.
مذهب حنبلی در عربستان مذهب نخست است . در منطقه نجد عربستان اهل تسنن بیشتر حنبلی بوده ودر حجاز با مذهب شافعی و در احساء با مذهب مالکی رقابت می کند . مسلمانان شام حنبلی هستند . این مذهب سومین مذهب در فلسطین است و پیروان کمی هم در مصر ، عمان و افغانستان دارد .
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر :
1- شهرستانی، ملل و نحل، تألیف.
2- مشکور، جواد، تاریخ شیعه و فرقه های اسلامی.
3- سبحانی، جعفر، عقاید و فرهنگ فرق اسلامی.
4- ربانی، علیط، فرق و مذاهب کلامی.
پی نوشت ها:
[1] مشکور، محمد جواد، تاریخ شیعه و فرقه های اسلامی، انتشارات اشراقی، چاپ پنجم 1372، ص 101 و 102 و 103 و 104.
[2] ربانی، علی، درآمدی بر علم کلام، انتشارات دارالفکر، چاپ اول، 1378، ص 245.
[3] ربانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، ص 243 و 244، همان.
[4] ربانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، ص 175، همان.
