نتایج مخرب حسادت و راه درمان آن چیست؟

نتایج مخرب حسادت و راه درمان آن چیست؟

با سلام و عرض ارادت خدمت شما پرسشگر گرامی؛ از اینکه با ما در ارتباط هستید خرسندیم و امیدواریم این ارتباط تداوم داشته باشد.
از نظر اسلام، حسادت، صفتی ناشایست و بیماری اخلاقی خطرناکی است که باعث فساد و هلاکت روح و جسم آدمی می ‌شود. برخی انسان ها هنگامی که مشاهده می ‌کنند دیگران نعمت یا امکاناتی دارند، که او ندارد، ملول و افسرده می‌شوند. از دیدگاه روان شناسان ریشه حسادت ضعف اعتماد به نفس است؛ یعنی به دلایل روان‌شناختی، افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند، هویت خود را از درون خویش دریافت نمی‌کنند و نیازمند و وابسته به تأیید دیگران هستند. در واقع افراد حسود به دلیل ضعف اعتماد به نفس و احساس نداشتن امنیت در شرایطی که هستند به رقابت‌های ناسالم دست می‌زنند. برای مثال، همه ما دوست داریم در روابط اجتماعی نسبت به هم ردیف‌های خودمان رشد کنیم و برای این رشد و ترقی همواره تلاش می‌کنیم و موفقیت‌های دیگران را علاوه بر تحسین کردن، گاهی به صورت الگوی خود قرار می‌دهیم اما افراد حسود سعی می‌کنند با خراب کردن چهره کسانی که در سطح بالاتری از ‌آنها هستند و در واقع با کاستن ارزش آن اشخاص در نظر دیگران، خود را بالاتر و بهتر جلوه دهند. آنها مدام در تلاشند که موازنه منفی ایجاد کنند و به جای کوشش برای رسیدن به سطوح بالاتر، آنهایی را که در سطح بالا هستند، به پایین می‌کشند تا به اصطلاح با هم در یک ردیف قرار بگیرند. این تلاش ناسالم، انرژی زیادی از آنها می‌گیرد و بسیار آزارشان می‌دهد (در بچه‌ها اغلب حسادت‌ها به علت مورد توجه قرار گرفتن دیگران از سوی والدین است و در بزرگسالان ریشه آن همان نداشتن اعتماد به نفس است).
حسد را علمای اخلاق این گونه تعریف کرده‌اند : حسادت ، تمنای سلب نعمت است از دیگری که به صلاح او باشد؛ یعنی حسود دوست دارد نعمت‌ها از طرف مقابل گرفته شود، خواه آن نعمت به حسود برسد یا نرسد!. حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در این باره می‌فرماید : (منشأ و ریشه رذایل، حسادت است). البته یک حالتی هم نزدیک به حسادت وجود دارد، که پسندیده و مایه ترقّی و پیشرفت است، و آن حالت غبطه است. امام صادق(ع) می‌فرمایند : (به راستی مؤمن غبطه می‌خورد،ولی حسادت نمی‌ورزد اما منافق حسادت می‌ورزد و غبطه نمی‌خورد). راستی می‌دانید نخستین حسدی که از سوی انسان در روی زمین صورت گرفت چه زمانی بود؟ توسط چه کسی بود؟ برای چه بود؟ و نتیجه‌اش چه شد؟ آری، نخستین حسد، حسادت قابیل نسبت به برادرش هابیل بود ، آن هم به جهت اینکه خداوند قربانی هابیل را پذیرفت ولی قربانی قابیل را نپذیرفت، و این موضوع برای قابیل انگیزه‌ای برای کشتن برادرش شد. به این آیه شریفه توجه کنید : (و اتل نبأ ابنی آدم بالحقّ اذا قرّباً قرباناً…) (سوره مبارکه مائده،آیه شریفه 27). در این آیه کریمه داستان حسادت قابیل نسبت به هابیل بیان شده است. در قرآن نمونه‌هایی از این قبیل ذکر شده مانند : داستان برادران یوسف، پسر نوح، هابیل و قابیل و داستان‌های عبرت آموز دیگر. عزیزان، ما نمی‌دانیم چه نعمتی به صلاح هست یا نه ، پس به جای تقویت حسّ حسادت، باید برای جبران کاستی‌ها و بالا بردن توانایی‌های خود تلاش کنیم.

*** آثار حسد
هر عملی که از انسان سر می زند خوب باشد یا بد، عبادت باشد یا معصیت، نتیجه مناسب خود را به همراه دارد. حسادت نیز از اعمال بدی است که سرچشمه و منشاء بسیاری از مفاسد فردی و اجتماعی است که در زیر به برخی از آنها اشاره می نمائیم :
الف) آثار اجتماعی حسد :
1. نابسامانی‌های اجتماعی؛ حسود تمام یا بیشتر نیرو و انرژی بدنی و فکری خود را صرف حسادت می‌کند، لذا این کار منشأ نابسامانی‌های اجتماعی است. قرآن مجید می‌فرماید : و کسانی که بعد از آنها آمدند، می‌گویند : پروردگارا ما و برادرانمان را که در ایمان به ما پیشی گرفتند بیامرز و در دلهایمان کینه و حسدی نسبت به مؤمنان قرار مده… (سوره مبارکه حشر،آیه شریفه 10).
2. قتلها و جنایت‌ها ؛ یک نمونه آن را در داستان هابیل و قابیل ملاحظه کردید.
3. از بین رفتن دوستی‌ها ؛ حسد، طناب های محکم دوستی را به راحتی می تواند پاره کند.
4. عقب ماندگی اجتماعی ؛ اشخاص حسود و تنگ نظر می‌کوشند دیگران را به عقب بکشند.
5. هرج و مرج ؛ پیامبر اکرم(ص) حسد را به بیماری بزرگ امت‌ها تشبیه کرده و می‌فرمایند : (… در اثر اختلاف و نفاق و حسد نسبت به یکدیگر، سرانجام به ظلم و ستم و سپس به هرج و مرج مبتلا می‌شوند).
ب) آثار معنوی حسد :
1. نابود کننده ایمان؛ 2. آفت دین؛ 3. نابود کننده نیکی‌ها، 4. رسیدن به کفر و تفکرات کفر آمیز؛ 5. غیبت؛ 6. حجاب ضخیمی در برابر شناخت حقایق می‌افکند؛ 7.مانع رشد و تعالی روحی و فکری می‌گردد.
ج) آثار جسمانی حسد :
افراد حسود معمولاً افرادی رنجور، حساس، عصبی، پرخاشگر و افسرده می‌باشند. دستگاه‌های مختلف بدن تحت تأثیر این حالت روحی دچار بیماری می‌گردد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند : (شگفتا که حسودان از سلامتی خود غافل مانده‌اند). همچنین امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند : (صحّه الجسد من قلّه الحسد. سلامتی بدن از کمی حسد (رشک) بردن است).
علامّه شیخ محمد تقی شوشتری پس از نقل این حدیث امیر مؤمنان علی علیه السلام می‌نویسد : شش کس همیشه ناراحت‌اند که یکی از آنها حسود است. آنگاه از قول اصمعی نقل می‌کند که گفت : (رایت اعرابیا قد اتت له مائه و عشرون سنه فقلت له ما اطول عمرک فقال: ترکت الحسد فبقیت؛ عرب صحرا نشینی را دیدم که صد و بیست سال از عمر او گذشته بود. پرسیدم چه چیز سبب شد که عمر تو این قدر طولانی شود؟ گفت به خاطر اینکه حسد نورزیدم)؛ و نیز حضرت علی علیه السلام در جای دیگر فرمودند : (العجب لغفلة الحسّاد عن سلامه الاجساد؛ جای شگفتی است که حسودان از سلامت جسم خود غفلت دارند)
د) آثار اخروی حسد :
1.بدون حساب به جهنم می‌رود؛ 2.بدبختی و شقاوت در دنیا و آخرت

*** راه حل های عملی برای ریشه کنی حسادت
باید برخلاف اقتضای حسادت، خود را موظف به خیرخواهی و احسان به فرد محسود کرد؛ مثلاً اگر به خاطر حسادت بر کسی تکبر ورزیده ایم باید خود را وادار به تواضع در برابر او نموده و اگر از او بدگویی و یا غیبت او را کرده ایم باید در برابر مردم و در مجالس از خوبی و امتیازات او بگوییم و زبان به مدح و ثنا و تعریف و تمجید او بگشاییم و اگر از دیدن او مکدر و ناراحت شده ایم و به او جسارتی کرده و یا زخم زبانی زده ایم باید خود را به شکفته رویی و خوش برخوردی و گفتار خوش با او وادار نماییم و اگر حسادت مانع احسان و هدیه دادن به او شده با عطا و بخشش و دادن هدایایی او را خرسند نماییم.
تکیه و اصرار و مداومت بر این اعمال باعث می شود که این کارها ملکه انسان گردد و حسد از درون انسان ریشه کن شود و علاوه بر این، دل محسود را با انسان صاف و مهربان می کند و محبت حاسد را در قلبش جا می دهد و کدورت تبدیل به دوستی و صفا می گردد.
نویسنده : تقی پور