قبل از اینکه به بحث اثرات مخرب موسیقی بپردازیم لازم است که در اول معنائی از کلمة موسیقی و موارد جواز آن ذکر شود و بعد در مورد حُرمت موسیقی از قرآن (آیات) و روایات شواهدی آورده شود و در پایان نظرات دانشمندان در این زمینه یادآوری شود.
تعریف موسیقی: کلمه ای است یونانی که با کمی تغییرات وارد لغت عرب شده است و به فن و ترکیبات صداها به نحوی که به گوش خوشایند باشد. برخی گفته اند: (ان الموسیقی تعنی الغناء) یعنی موسیقی همان غنا است که موسیقی مربوط به آهنگ است و غنا مربوط به خواندن است.[1] به خاطر این تعریف غنا باید تعریف شود تا مطلب روشن شود.[2]
غنا به معنای عام: به صوتی گفته می شود که قوای شهوانی را در انسان تحریک می نماید و زمینه طغیان نفس و وسوسه شیطان را فراهم می آورد به گونه ای که گاهی انسان درآن حال احساس می کند که اگر در کنار آن صدا، شراب و فساد جنسی و... نیز باشد کاملاً مناسب است.
این قسم غنا حرام است و مذمت شده است که ادامه بحث به ضررهای دنیوی و اخروی آن می پردازیم.
غنا به معنای خاص: صدای زیبا و خوشی است که مفسده انگیز نباشد و متناسب با مجالس فسق و فجور نگردد این قسم حلال است خواندن قرآن، مراثی، مداحی، اذان و... از این قسم است. این نوع برخلاف نوع اول موجب آرامش روح، تعادل اعصاب، نشاط، تقویت اراده و... می گردد.
حرمت موسیقی از طریق برخی آیات: در آیه 6 سوره لقمان از لَهو الحدیث تعبیر به غنا کرده اند. و دلیل بر حرمت آن آخر آیه است که می فرماید: (عذاب مهین) یعنی عذابی خوارکننده در انتظار او است. غنا لهوی خود حرام است و کسی که به خاطر این کار مزد و پولی دریافت کند آن مزد و یا پول حرام است.
امام صادق در روایتی فرمودند: چیزی که برای خوانندگی گرفته می شود حرام است البته روایت در مورد زن مغنیه است.[3]
برخی از عواقب دنیوی موسیقی از احادیث:[4]
1. بی تفاوت شدن نسبت به ناموس:
امام صادق فرمودند: زمانی که در خانة کسی به وسیلة موسیقی زنان و مردان گرد هم آیند شیطان نَفَسی شیطانی در او می دمد که بعد از آن غیرت را از دست می دهد.
2. مرگ ناگهانی و قبول نشدن دعا:
امام صادق فرمودند: خانه ای که در آن غنا باشد، از مرگ و معصیت دردناک ایمن نیست و دعا در آن به اجابت نمی رسد و فرشتگان وارد آن نمی شوند.
3. نفاق: امام صادق علیه السلام فرمودند: نواختن موسیقی نفاق را در دل می رویاند همان طوری که آب سبزه را می رویاند.
4. رفتن برکت: حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمودند: فرشتگان به خانه ای که شراب و وسائل موسیقی و قمار در آن باشد وارد نمی شوند. دعای اهل خانه مستجاب نمی گردد خیره برکت هم از آنها می رود.
برخی از عواقب اخروی: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: کسی که اهل غنا و موسیقی است از قبرش بیرون می آید در حالی که نابینا و گنگ و کر خواهد بود.
ضررهای موسیقی از دیدگاه برخی دانشمندان جهان:[5]
1. یکی از دانشمندان اسلامی: علامه محمدتقی جعفری (ره) در تحقیقی که به عمل آورده اند فرموده اند که موسیقی ضررهای زیادی دارد از جمله ایجاد عدم تعادل بین اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک، مرض مانی (نوعی جنون است) کوتاهی عمر، ضعف اعصاب، بیماری فشار خون، عامل فحشاء، هیجان، سلب اراده، سلب غیرت، عامل جنایت، تهییج عشق. شکست عمر و جوانمرگی، افسردگی و خمودگی.
2. یکی از دانشمندان غربی:[6]
دکتر ولف آدلر: موسیقی علاوه بر اینکه سلسله اعصاب ما را در اثر جلب دقت خارج از طبیعی آن سخت خسته می کند. عمل ارتعاش صوتی که در موسیقی انجام می شود تولید تعرض خارج از حد طبیعی در جلد می نماید که بسیار مضر است.
کانت: موسیقی اگر از همه هنرها مطبوعتر باشد، ولی چون به بشر چیزی نمی آموزد از تمام هنرها پست تر است.
دکتر اوریزن اسوت مارون:[7]
هیجان بزرگترین عامل سکته های قلبی است هنرمندان اغلب به علت سکتة قلبی درگذشته اند پس هیجان که محصول موسیقی است چقدر خطرناک است.
منابع کمکی:
1. هشت گفتار پیرامون حقیقت موسیقی غنائی، ایرانی قمی، اکبر، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1370.
2. غنا، موسیقی، مختاری، رضا، نشر مرصاد، بی تا.
3. غنا و موسیقی در فقه اسلامی، حسینیان، روح الله، نشر تهران، 1374.
4. موسیقی از نظر دین و دانش، جوهری زاده، محمدرضا، نشر تهران، مؤسسه مطبوعاتی اسلامی، بی تا.
----------------------------------
[1] . بهشت جوانان، اسدالله محمدی نیا، نشر نصایح، چاپ 1378، ص 349.
[2] . تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ج 17، ص 23، انتشارات 1370، نشر دارالکتب الاسلامیه.
[3] . شیخ عباس قمی، سفینة البحار، نشر دارالاسوه، چاپ دوم، 1416، ج 2، ص 338.
[4] . کلینی، اصول کافی، نشر انتشارات اسوه، چاپ اعتماد،1372، ج 6، ص 432.
[5] . بهشت جوانان، اسدالله محمدی نیا، نشر نصایح، چاپ 1378، ص 356.
[6] . همان، ص 356.
[7] . همان، ص 356.
( اندیشه قم )
