موضوع حکم
موضوع حکم, مجموع چيزهايي است که فعليت حکم مجعول بر آن ها توقف دارد .
براي مثال , در وجوب حج , فعليت اين حکم بر وجود مکلف مستطيع متوقف است ; بنا بر اين مکلف مستطيع , موضوع حکم وجوب حج است .به بيان ديگر, موضوع حکم, مکلفي است که فرض شرايط عامه تکليف و شرايط خاص آن حکم و تکليف خاص را دارا است و بعد از آن , حکم در حق او جعل شده و فعليت يافته ; يعني فرض شده که فعل خارجي را که طلب يا زجر مولا به آن تعلق گرفته است انجام مي دهد و يا ترک مي نمايد; پس , مکلفي که شرايط تکليف , هم چون عقل, بلوغ و غيره را دارا است و طلب فعل يا ترک آن از او خواسته شده, موضوع تکليف به شمار مي آيد .
در مثال بالا که مولا ( حج ) را واجب دانسته , فعل حج که وجوب به آن تعلق گرفته, متعلق تکليف است و کسي را که عاقل و بالغ و مستطيع است و انجام دادن اين کار از او خواسته شده , هر چند هنگام خطاب مولا حاضر نباشد (وجودش مفروض گرفته شده باشد)( موضوع حکم ) مي گويند .