زیدیه از نظر فقهی با سایر مکاتب چه فرقی دارند؟

زیدیه از نظر فقهی با سایر مکاتب چه فرقی دارند؟

زید فرزند امام زین العابدین علیه السلام بعد از امام محمد باقر علیه السلام از دیگر برادران خود بهتر و از همگی افضل بود و عابد و پرهیزکار و فقیه و شجاع بود، امر به معروف و نهی از منکر کرد و طلب خون امام حسین علیه السلام نمود وی در زمان حکومت هشام بن عبدالملک قیام کرد و مردم کوفه اول با او بیعت کردند ولی پس از جنگ بی وفائی کوفیان شروع شد و از اطراف زید پراکنده شدند، زید با جماعتی کم جنگید و به شهادت رسید، سرش را بریدند و بدنش مدتها بر دار آویخته بود تا این که بدن مبارکش را سوزاندند شیخ مفید فرمود که چون خبر شهادت زید به امام صادق علیه السلام رسید، سخت غمگین و محزون گشت به حدی که آثار حزن در آن حضرت ظاهر شد و هزار دینار در میان بازماندگان افرادی که با وی شهید شده بودند تقسیم نمودند. زید در روز دوم صفر سال 120 ه . ق در سن چهل و دو سالگی[1] و بنا بر قولی دیگر در سال 121 یا 122 ه . ق به شهادت رسید.[2]
هر چند زید در زمان خودش ادعای امامت نکرد ولی زیدیه یعنی پیروان او قائل شدند که پس از امام زین العابدین علیه السلام ، امامت به زید منتقل شد و امام کسی است که از فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها با شمشیر قیام کند.[3]
مکتب فقهی زیدیه بنابر عواملی به سوی اهل سنت و مذهب حنفی گرایش پیدا کرده است. شیخ محمد بخیت در تقریظی بر مسند منسوب به زید بن علی علیه السلام آورده است مسائل فقهی و احکام شرعی که من در این کتاب خواندم، موافق مذهب امام بزرگ ابن حنیفه النعمان (رئیس مذهب حنفی اهل سنت) می باشد.[4]
مازندرانی نیز در شرح اصول کافی گوید: زیدیه غالبا در فقهشان حنفی مذهبند.[5]
با توجه به حنفی بودن فقه زیدیه می توان گفت در تمام احکامی که حنفیه با شیعه متفاوت است زیدیه نیز مخالفند و در این نوشتار به چند نمونه از تفاوت های زیدیه با شیعه اثنی عشری اشاره می شود؛
1. ازدواج موقت: زیدیه در مسندی که ادعا می کنند از زید فرزند امام زین العابدین علیه السلام است، روایتی از زید آورده اند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در سالی که جنگ خیبر رخ داده ازدواج موقت را ممنوع کرد. و باز نقل کرده اند که زید روایت کرده متعه همانند گوشت مردار، خون و گوشت خنزیر است. و باز آمده که زید گفته: ازدواج موقت، اول حلال بود ولی پس از نزول آیات عده و میراث، حرام شد.[6]
2. تقیه: یکی از مسائلی که در مکتب اهل بیت علیهم السلام به آن تأکید شده، تقیه می باشد. ولی در فقه زیدیه، تقیه کردن حرام است و همه موظفند در هر برهه ای امر به معروف و نهی از منکر را با هر شرایطی که باشد انجام دهند و دست به قیام مسلحانه با حکومت باطل زنند.[7]
3. وضو: در مکتب شیعه در وضو باید پاها را مسح کرد و اهل تسنن گفته اند که باید شسته شود و برخی هم چون حسن بصری می گوید بین شستن و مسح مخیر است ولی ناصر الحق از پیشوایان زیدیه گفته است: در وضو هم شستن پاها و هم مسح کردنش واجب است.[8] که این فتوای زید با سایر مذاهب فقهی اختلاف دارد.
ازدواج متعدد: در تفسیر های آیات الاحکام و منهج الصادقین و برخی از کتاب های شیعه آمده است که زیدیه آیه 3 سوره نساء را که می گوید: مرد ها می توانند 2 و 3 و 4 زن بگیرند چنین استدلال می کنند که مجموع این اعداد به 9 می رسد بنابر این گرفتن 9 زن دائمی جایز است، اما در کتاب های خود زیدیه این فتوی مردود شمرده شده و آن ها قائل به حرام بودن ازدواج دائمی با بیش از چهار زن هستند چنان چه احمد مرتضی از علمای زیدیه گفته این سخن با اجماع مسلمین و نص قرآن مخالف است و لذا باطل می باشد. و روایتی که به قاسم از پیشوایان زیدیه مبنی بر جواز نُه زن دائمی نسبت داده شده بهتان است.[9]
بنابر این زیدیه در فقه حنفی هستند و در تمام احکامی که حنفیه با شیعه و دیگر مذاهب مخالف است این ها نیز مخالفند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. الرد علی الزیدیه یا مسائل الزیدیه؛ شیخ مفید.
2. اختلاف اصول المذاهب، قاضی نعمان مغربی.
3. المسائل الجارودیه، شیخ مفید.
[1]. شیخ عباس قمی، منتهی الامال، تهران، نخل دانش، 1378ش، ج2، ص 66.
[2]. شیخ مفید، المسائل الجارودیه، بیروت، دار المفید، چاپ دوم، 1414 ق، ص 3.
[3]. شیخ مفید؛ المقنعه، قم، جامعه مدرسین، 1410ق، ص 655.
[4]. مسند زید بن علی، تحقیق یکی از علمای زیدیه، بیروت، دار الاحیاء، ص 37.
[5]. مازندرانی، محمد صالح؛ شرح اصول کافی، بی جا، بی نا، بی تا، ج 2، ص 257.
[6]. مسند زید بن علی، ص304.
[7]. شرح اصول کافی، همان، ج 9، ص 135.
[8]. ر.ک: احمد المرتضی، شرح الازهار فی فقه الزیدیه، صنعا، غمضان، 1400ق، ج2، ص210؛ یحیی بن حسین؛ الاحکام، فی الحلال و الحرام، بی جا، بی نا، بی تا، ج1، ص 339.
[9]. ر.ک: شرح الازهار فی فقه الزیدیه، همان؛ الاحکام، فی الحلال و الحرام، همان.