افق
افق به اطراف و کناره‌هاى آسمان می گویند و از آن در باب هاى صلاة و صوم سخن رفته است.
معنویت قرآنی از دیدگاه رهبری چه مدارج و افق هایی دارد؟
معنویت قرآنی در کلام رهبری/ بخش دوم؛ خاطره رهبری از آثار انس و کسب معنویت قرآنی خبرگزاری رسا مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی از نکات حائض اهمیت در اندیشه رهبر معظم انقلاب است که از بیانات و نقل خاطره در کلام ایشان به صراحت می‌توان این نکات را دریافت. در بخش گذشته به استراتژی معنویت دینی در کلام رهبری اشاره شد و عنوان شد که قطارِ معنویت دینی در کشور باید بر ریلِ معنویت قرآنی سوار شده و با محوریت مضامین قرآنی به پیش بتازد. همین طور ابزارها و راه‌کارهای گسترش معنویت اسلامی در اندیشۀ رهبری فهرست‌وار بیان گردید. در این بخش به دو فصل دیگر از معنویت قرآنی در کلام مقام معظم رهبری یعنی(مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی) می‌پردازیم و در باب هر کدام به چند زیر فصل اشاره می‌کنیم. ج) مراتب رشد روحی در معنویت قرآنی: در بیانات رهبر معظم انقلاب کسب معنویت قرآنی دارای مراتب و مدارجی است. این مراتب از به زبان آوردن کلمات و قرائت واژه‌های وحی شروع شده و با اهتمام به تدبر در مفاهیم به مرتبه انس رسیده و آنگاه به باطن و حقایق قرآنی منتهی شده و تا بینهایت ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بالاتر از هر رتبه‌ای، مراتب بالاتر و عمیق‌تری تصویر شده و سالک قرآنی به سمت آن مراتب ترغیب می‌گردد. رهبر انقلاب به مقدمه و ذی المقدمه دقیقا اشاره کرده و درجه بندی هر کدام را بیان کرده‌اند. (4/4/91) 1- قرائت و تلاوت! اولین قدمِ ورود به عالم قرآن و استفاده از تعلیمات معنوی قرآن، آشنایی با ظواهر قرآن است. این اقدام از آنجا که مقدمۀ درک مفاهیم و شروعی برای عمل به قرآن و درک باطن قرآن است، در کلام مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفته است. تلاوت و قرائت قرآن از منظر رهبر معظم انقلاب قدم اول در این مسیر است. (26/7/80) اگر ملتی بخواهد به قرآن عمل کند، قدم اولش آشنایی با همین الفاظ و ظواهر قرآن است. (20/11/68) قدم اوّل برای عمل کامل به قرآن، آشنایی با متن قرآن است.(1/9/77) بنا به گفتۀ رهبری معظم، اگرچه این مرتبه از ارتباط با قرآن دارای فایده است اما مرتبۀ مطلوب و کامل محسوب نمی‌شود. (17/7/84) 2- تدبر، با هدف ژرف‌نگری نه تفسیر! از منظر مقام معظم رهبری بعد از آشنایی با ظاهر قرآن، باید به تدبر در آیات پرداخت؛ چرا که خصوصیت قرآن این است که هر کس تدبر در قرآن را تجربه کند، مفهوم بیشتر را در خواهد یافت. (21/11/85) ایشان تدبر را فراتر از دقت عقلانی دانسته و این مفهوم را به مرز احساس معنوی نزدیک کرده اند. البته تدبری که عرض می‌کنیم فقط دقت عقلانی نیست. انسان باید با یک توجه و حضور و حالی که خدا دارد با او حرف می‌زند، وقتی با این توجه بخواند، چنین احساسی را خواهد داشت.(21/11/85) ایشان هدف تدبر را نه تفسیر، بلکه فهم و ژرف‌نگری بیان کرده‌اند. ایشان گفته‌اند: اصلًا تدبّر برای تفسیر کردن نیست؛ برای فهمیدن مراد است. انسان هر سخن حکیمانه‌ای را دوگونه می‌تواند تلقّی کند: یکی سرسری و با سهل‌انگاری؛ یکی با دقّت و کنجکاوانه. این اصلًا به مرحله تفسیر کردن و تعبیر کردن نمی‌رسد. تدبّری که در قرآن لازم است، پرهیز کردن از سرسری نگریستن در قرآن است؛ یعنی شما هر آیه قرآنی را که می‌خوانید، با تأمّل و ژرف‌نگری باشد و دنبال فهمیدن باشید. این همان تدبّر است و بدون اینکه نیازی به این باشد که انسان، سلایق خودش را به قرآن تحمیل کند که همان تفسیر به رأی است، خواهید دید که بابهایی را از معرفت، به حسب محتوای آیه هر چه که محتوای آیه است باز می‌کند. (18/ 07/1377) 3 تلاوت و تدبر باید به حد انس برسد! این مرتبه از معنویتِ قرآنی در کلمات رهبری معظم به صورت مجزا بیان نشده است، اما از گفته‌های ایشان روشن می‌شود که حالتِ انس، در اثرِ تدبر در قرآن و از پیامدهای تدبر محسوب می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر، انس اگر چه ممکن است همزمان با تدبر اتفاق افتد، اما از نظر رتبی، مؤخر از تدبر است. انس در بیان مقام معظم رهبری دو امتیاز دارد؛ اول این که به معنای تکرار و تکرار است. دوم این که خود یک عمل مجزا محسوب شده که البته اعمال بیرونی را نیز به دنبال خود دارد. فرازهای زیر در بیانات رهبر انقلاب اشاره به این دو ممیزه دارد. انس با قرآن، یعنی قرآن را خواندن و باز خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنی تدبر کردن. (10/1/69) انس با قرآن، معرفت عمومی یک کشور را بالا می‌برد. قرآن، همه چیز ماست؛ نور است. این جوانان ما از وقتی‌که با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلی فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانی را در جبهه‌ها داشتیم که به مجردی که بر زمین می‌نشستند و اندک فراغتی پیدا می‌کردند، قرآنشان را باز می‌کردند و مشغول تلاوت می‌شدند؛ یا مثلًا اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند می‌رفتند، قرآنشان را در می‌آوردند و بنا می‌کردند به خواندن. (3/11/70) در خانه‌ها قرآن بخوانید. حتّی در هنگام بیکاری؛ چنان‌چه مختصر فراغتی پیدا می‌کنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقداری قرآن بخوانید و آن را فرابگیرید. (17/11/70) عزیزان من! اگر ما یاد گرفتیم که با قرآن به صورت تدبّر، انس پیدا کنیم، همه خصوصیاتی که گفتیم حاصل خواهد شد. (14/10/73) (عمل به قرآن) یعنی مفاهیم قرآنی را به صورت سطورِ قطعی و مجسمِ برنامه زندگی در مقابل چشم نگه داشتن.(26/6/83) مقام معظم رهبری در خاطره‌ای چنین انسی را این گونه رواج داده‌اند: در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانی که می‌آمدند، می‌گفتم که هرکدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایی منتظر کاری می‌ایستید و فراغتی پیدا می‌کنید یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادی که این‌طور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس می‌کردم که این‌ها با اینکه غالباً هم عربی نمی‌دانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامی، از دیگران برجسته‌تر بودند و به طور ممتازی با آنها تفاوت داشتند. روشن است که تدبر و انس با قرآن بهترین عامل برای اقدام به عمل قرآنی است. پرداختن به (عمل قرآنی) در کلمات رهبر انقلاب بارها و بارها تکرار شده است. (3/4/1391) د) افق‌های فراروی معنویت قرآنی: انس و ارتباط با قرآن و تحصیل نشاط قرآنی، نوید بخش دست یابی به قله‌های بزرگ معنوی است. بعضی از این قله‌ها مربوط به خانواده و بعضی دیگر مربوط به جامعۀ ایران و پاره‌ای دیگر مربوط به جوامع اسلامی است. مقام معظم رهبری از این افق‌ها صریحا نام برده و برای سطوح مختلف کار قرآنی تعبیراتی مانند جامعه ایران و امت اسلامی را گوشزد کرده‌اند. (4/4/91) 1- تحصیل بیداریِ اسلامی با تمرکز بر آیات عزت‌آور و وحدت آفرین رهبر انقلاب تأکید زیادی بر تحول در جوامع اسلامی دارند و مبنای این تحول را آموزه‌های قرآنی می‌دانند. در نگاه رهبری معظم، مفاهیمی مانند مجاهدت، مبارزه با ستم، کفر ستیزی، وحدت مسلمین که در قرآن مطرح شده، لازم است توسطِ قاریان و سالکان طریق معنویت احیا و تبلیغ گردد و به صورت جدی مورد عمل قرار گیرد. بیداری اسلامی نیز باید بر مبنای معنویت اسلامی مورد توجه قرار گرفته و سهم خود را در فراگیری اسلام ایفا کند. رهبر معظم انقلاب گفته‌اند: بعضی از مفاهیم قرآنی وجود دارد که دست استعمار سعی کرده است ماها را از آنها دور نگه بدارد. ما را از جهاد دور نگه داشتند. ما را از اینکه کفار نباید بر مسلمین مسلط باشند، دور نگه داشتند. ما را از آیاتی که وحدت مسلمین در آنها هست، دور نگه داشتند. همین آیاتی که الآن تلاوت شد (و ما ارسلنا من رسول الّا لیطاع باذن الله) و آیاتی که معنایش حاکمیت عملی اسلام بر زندگی جوامع است، بایستی همه مردم آنها را یاد بگیرند. (16/3/70) ایشان در جای دیگری به تغییر سرنوشت امت اسلامی با استمداد از قرآن اشاره کرده و فرموده‌اند: نکته‌ای که در تلاوت و تحفیظ قرآن خوب است شما به عنوان پیش‌کسوت به جوانان تذکر بدهید، این است که اگر چه همه آیات کریمه قرآن نور است، اما امروز جوانان به بخشی از آیات قرآن خیلی احتیاج دارند و آن، چیزهایی است که عزت اسلام و عزت جامعه اسلامی و توحید عملی جوامع اسلامی در آن‌هاست. جوانان ما در همه جای دنیای اسلام بایستی این‌گونه آیات را روان و حفظ باشند و از آنها درس بگیرند. حتّی من یک وقت به این ائمه جماعتی که در بعضی از کشورهای عربی و اسلامی، آیاتی را در قرائت نماز انتخاب می‌کنند، گفتم آیاتی را انتخاب بکنید که می‌تواند در سرنوشت ملت‌های اسلامی به طور ویژه اثر بگذارد. 2- پیش به سوی جامعۀ قرآنی! رهبر انقلاب بارها بر تشکیل جامعه‌ای مملو از معنویت قرآنی و فضای قرآنی پای فشرده‌اند، (4/4/91) که نه تنها افراد، بلکه (باید جامعه‌مان را قرآنی کنیم). (4/7/85) (مسئله تبلیغ و به کارگیری قرآن) صرفاً مایه سرگرمی و هنرنمایی نیست، بلکه وسیله‌ای برای دست یافتن به فضای قرآنی در کلّ جامعه است. (6/8/82) ایشان امیدواری نسبت به تشکیل جامعۀ قرآنی را چنین بیان کرده‌اند: اگر إن شاء اللّه تلاوت قرآن در جامعه ما همگانی شود، همه بتوانند قرآن را صحیح بخوانند و همه خانه‌ها موج شوق به تلاوت قرآن را در خود جای بدهند؛ آن وقت ما امیدمان به اینکه جامعه اسلامی و قرآنیِ به معنای واقعی در این کشور تشکیل بشود، بیشتر خواهد شد.(4/7/85) 3-تربیت بچه‌های قرآنی! مقام معظم رهبری افق‌های بلندی مانند جامعۀ قرآنی و امت قرآنی را در صورتی میسر می‌دانند که از کانون خانواده این حرکت تحول بخش آغاز گردد. یعنی نشر قرآن در فضای خانواده و تشکیل خانوادۀ قرآنی نقطۀ آغازین رسیدن به قله‌های بلندتر است. از این رو ایشان ابتدا تربیت کودکان قرآنی را مدنظر قرار و دعوت کرده‌اند که (بچه‌‌هایتان را قرآنی کنید.) (1/9/77) و خانواده‌ها را توصیه کرده‌اند به کودکان خودشان حفظ قرآن را تشویق کنند، آنها را وادار کنند. (24/4/89) ایشان گفته‌اند: ترتیبی دهید که بشود بچه‌ها را از کوچکی در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند. (01/12/1369) یادآوری: سخنان رهبر معظم انقلاب از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده که به ترتیب تاریخ آورده شده است. استاد و محقق حوزوی معنویت‌های کاذب؛ حجت الاسلام حمزه شریفی دوست
معنویت قرآنی در کلام رهبری/ بخش دوم؛ خاطره رهبری از آثار انس و کسب معنویت قرآنی خبرگزاری رسا مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی از نکات حائض اهمیت در اندیشه رهبر معظم انقلاب است که از بیانات و نقل خاطره در کلام ایشان به صراحت می‌توان این نکات را دریافت. در بخش گذشته به استراتژی معنویت دینی در کلام رهبری اشاره شد و عنوان شد که قطارِ معنویت دینی در کشور باید بر ریلِ معنویت قرآنی سوار شده و با محوریت مضامین قرآنی به پیش بتازد. همین طور ابزارها و راه‌کارهای گسترش معنویت اسلامی در اندیشۀ رهبری فهرست‌وار بیان گردید. در این بخش به دو فصل دیگر از معنویت قرآنی در کلام مقام معظم رهبری یعنی(مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی) می‌پردازیم و در باب هر کدام به چند زیر فصل اشاره می‌کنیم. ج) مراتب رشد روحی در معنویت قرآنی: در بیانات رهبر معظم انقلاب کسب معنویت قرآنی دارای مراتب و مدارجی است. این مراتب از به زبان آوردن کلمات و قرائت واژه‌های وحی شروع شده و با اهتمام به تدبر در مفاهیم به مرتبه انس رسیده و آنگاه به باطن و حقایق قرآنی منتهی شده و تا بینهایت ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بالاتر از هر رتبه‌ای، مراتب بالاتر و عمیق‌تری تصویر شده و سالک قرآنی به سمت آن مراتب ترغیب می‌گردد. رهبر انقلاب به مقدمه و ذی المقدمه دقیقا اشاره کرده و درجه بندی هر کدام را بیان کرده‌اند. (4/4/91) 1- قرائت و تلاوت! اولین قدمِ ورود به عالم قرآن و استفاده از تعلیمات معنوی قرآن، آشنایی با ظواهر قرآن است. این اقدام از آنجا که مقدمۀ درک مفاهیم و شروعی برای عمل به قرآن و درک باطن قرآن است، در کلام مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفته است. تلاوت و قرائت قرآن از منظر رهبر معظم انقلاب قدم اول در این مسیر است. (26/7/80) اگر ملتی بخواهد به قرآن عمل کند، قدم اولش آشنایی با همین الفاظ و ظواهر قرآن است. (20/11/68) قدم اوّل برای عمل کامل به قرآن، آشنایی با متن قرآن است.(1/9/77) بنا به گفتۀ رهبری معظم، اگرچه این مرتبه از ارتباط با قرآن دارای فایده است اما مرتبۀ مطلوب و کامل محسوب نمی‌شود. (17/7/84) 2- تدبر، با هدف ژرف‌نگری نه تفسیر! از منظر مقام معظم رهبری بعد از آشنایی با ظاهر قرآن، باید به تدبر در آیات پرداخت؛ چرا که خصوصیت قرآن این است که هر کس تدبر در قرآن را تجربه کند، مفهوم بیشتر را در خواهد یافت. (21/11/85) ایشان تدبر را فراتر از دقت عقلانی دانسته و این مفهوم را به مرز احساس معنوی نزدیک کرده اند. البته تدبری که عرض می‌کنیم فقط دقت عقلانی نیست. انسان باید با یک توجه و حضور و حالی که خدا دارد با او حرف می‌زند، وقتی با این توجه بخواند، چنین احساسی را خواهد داشت.(21/11/85) ایشان هدف تدبر را نه تفسیر، بلکه فهم و ژرف‌نگری بیان کرده‌اند. ایشان گفته‌اند: اصلًا تدبّر برای تفسیر کردن نیست؛ برای فهمیدن مراد است. انسان هر سخن حکیمانه‌ای را دوگونه می‌تواند تلقّی کند: یکی سرسری و با سهل‌انگاری؛ یکی با دقّت و کنجکاوانه. این اصلًا به مرحله تفسیر کردن و تعبیر کردن نمی‌رسد. تدبّری که در قرآن لازم است، پرهیز کردن از سرسری نگریستن در قرآن است؛ یعنی شما هر آیه قرآنی را که می‌خوانید، با تأمّل و ژرف‌نگری باشد و دنبال فهمیدن باشید. این همان تدبّر است و بدون اینکه نیازی به این باشد که انسان، سلایق خودش را به قرآن تحمیل کند که همان تفسیر به رأی است، خواهید دید که بابهایی را از معرفت، به حسب محتوای آیه هر چه که محتوای آیه است باز می‌کند. (18/ 07/1377) 3 تلاوت و تدبر باید به حد انس برسد! این مرتبه از معنویتِ قرآنی در کلمات رهبری معظم به صورت مجزا بیان نشده است، اما از گفته‌های ایشان روشن می‌شود که حالتِ انس، در اثرِ تدبر در قرآن و از پیامدهای تدبر محسوب می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر، انس اگر چه ممکن است همزمان با تدبر اتفاق افتد، اما از نظر رتبی، مؤخر از تدبر است. انس در بیان مقام معظم رهبری دو امتیاز دارد؛ اول این که به معنای تکرار و تکرار است. دوم این که خود یک عمل مجزا محسوب شده که البته اعمال بیرونی را نیز به دنبال خود دارد. فرازهای زیر در بیانات رهبر انقلاب اشاره به این دو ممیزه دارد. انس با قرآن، یعنی قرآن را خواندن و باز خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنی تدبر کردن. (10/1/69) انس با قرآن، معرفت عمومی یک کشور را بالا می‌برد. قرآن، همه چیز ماست؛ نور است. این جوانان ما از وقتی‌که با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلی فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانی را در جبهه‌ها داشتیم که به مجردی که بر زمین می‌نشستند و اندک فراغتی پیدا می‌کردند، قرآنشان را باز می‌کردند و مشغول تلاوت می‌شدند؛ یا مثلًا اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند می‌رفتند، قرآنشان را در می‌آوردند و بنا می‌کردند به خواندن. (3/11/70) در خانه‌ها قرآن بخوانید. حتّی در هنگام بیکاری؛ چنان‌چه مختصر فراغتی پیدا می‌کنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقداری قرآن بخوانید و آن را فرابگیرید. (17/11/70) عزیزان من! اگر ما یاد گرفتیم که با قرآن به صورت تدبّر، انس پیدا کنیم، همه خصوصیاتی که گفتیم حاصل خواهد شد. (14/10/73) (عمل به قرآن) یعنی مفاهیم قرآنی را به صورت سطورِ قطعی و مجسمِ برنامه زندگی در مقابل چشم نگه داشتن.(26/6/83) مقام معظم رهبری در خاطره‌ای چنین انسی را این گونه رواج داده‌اند: در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانی که می‌آمدند، می‌گفتم که هرکدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایی منتظر کاری می‌ایستید و فراغتی پیدا می‌کنید یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادی که این‌طور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس می‌کردم که این‌ها با اینکه غالباً هم عربی نمی‌دانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامی، از دیگران برجسته‌تر بودند و به طور ممتازی با آنها تفاوت داشتند. روشن است که تدبر و انس با قرآن بهترین عامل برای اقدام به عمل قرآنی است. پرداختن به (عمل قرآنی) در کلمات رهبر انقلاب بارها و بارها تکرار شده است. (3/4/1391) د) افق‌های فراروی معنویت قرآنی: انس و ارتباط با قرآن و تحصیل نشاط قرآنی، نوید بخش دست یابی به قله‌های بزرگ معنوی است. بعضی از این قله‌ها مربوط به خانواده و بعضی دیگر مربوط به جامعۀ ایران و پاره‌ای دیگر مربوط به جوامع اسلامی است. مقام معظم رهبری از این افق‌ها صریحا نام برده و برای سطوح مختلف کار قرآنی تعبیراتی مانند جامعه ایران و امت اسلامی را گوشزد کرده‌اند. (4/4/91) 1- تحصیل بیداریِ اسلامی با تمرکز بر آیات عزت‌آور و وحدت آفرین رهبر انقلاب تأکید زیادی بر تحول در جوامع اسلامی دارند و مبنای این تحول را آموزه‌های قرآنی می‌دانند. در نگاه رهبری معظم، مفاهیمی مانند مجاهدت، مبارزه با ستم، کفر ستیزی، وحدت مسلمین که در قرآن مطرح شده، لازم است توسطِ قاریان و سالکان طریق معنویت احیا و تبلیغ گردد و به صورت جدی مورد عمل قرار گیرد. بیداری اسلامی نیز باید بر مبنای معنویت اسلامی مورد توجه قرار گرفته و سهم خود را در فراگیری اسلام ایفا کند. رهبر معظم انقلاب گفته‌اند: بعضی از مفاهیم قرآنی وجود دارد که دست استعمار سعی کرده است ماها را از آنها دور نگه بدارد. ما را از جهاد دور نگه داشتند. ما را از اینکه کفار نباید بر مسلمین مسلط باشند، دور نگه داشتند. ما را از آیاتی که وحدت مسلمین در آنها هست، دور نگه داشتند. همین آیاتی که الآن تلاوت شد (و ما ارسلنا من رسول الّا لیطاع باذن الله) و آیاتی که معنایش حاکمیت عملی اسلام بر زندگی جوامع است، بایستی همه مردم آنها را یاد بگیرند. (16/3/70) ایشان در جای دیگری به تغییر سرنوشت امت اسلامی با استمداد از قرآن اشاره کرده و فرموده‌اند: نکته‌ای که در تلاوت و تحفیظ قرآن خوب است شما به عنوان پیش‌کسوت به جوانان تذکر بدهید، این است که اگر چه همه آیات کریمه قرآن نور است، اما امروز جوانان به بخشی از آیات قرآن خیلی احتیاج دارند و آن، چیزهایی است که عزت اسلام و عزت جامعه اسلامی و توحید عملی جوامع اسلامی در آن‌هاست. جوانان ما در همه جای دنیای اسلام بایستی این‌گونه آیات را روان و حفظ باشند و از آنها درس بگیرند. حتّی من یک وقت به این ائمه جماعتی که در بعضی از کشورهای عربی و اسلامی، آیاتی را در قرائت نماز انتخاب می‌کنند، گفتم آیاتی را انتخاب بکنید که می‌تواند در سرنوشت ملت‌های اسلامی به طور ویژه اثر بگذارد. 2- پیش به سوی جامعۀ قرآنی! رهبر انقلاب بارها بر تشکیل جامعه‌ای مملو از معنویت قرآنی و فضای قرآنی پای فشرده‌اند، (4/4/91) که نه تنها افراد، بلکه (باید جامعه‌مان را قرآنی کنیم). (4/7/85) (مسئله تبلیغ و به کارگیری قرآن) صرفاً مایه سرگرمی و هنرنمایی نیست، بلکه وسیله‌ای برای دست یافتن به فضای قرآنی در کلّ جامعه است. (6/8/82) ایشان امیدواری نسبت به تشکیل جامعۀ قرآنی را چنین بیان کرده‌اند: اگر إن شاء اللّه تلاوت قرآن در جامعه ما همگانی شود، همه بتوانند قرآن را صحیح بخوانند و همه خانه‌ها موج شوق به تلاوت قرآن را در خود جای بدهند؛ آن وقت ما امیدمان به اینکه جامعه اسلامی و قرآنیِ به معنای واقعی در این کشور تشکیل بشود، بیشتر خواهد شد.(4/7/85) 3-تربیت بچه‌های قرآنی! مقام معظم رهبری افق‌های بلندی مانند جامعۀ قرآنی و امت قرآنی را در صورتی میسر می‌دانند که از کانون خانواده این حرکت تحول بخش آغاز گردد. یعنی نشر قرآن در فضای خانواده و تشکیل خانوادۀ قرآنی نقطۀ آغازین رسیدن به قله‌های بلندتر است. از این رو ایشان ابتدا تربیت کودکان قرآنی را مدنظر قرار و دعوت کرده‌اند که (بچه‌‌هایتان را قرآنی کنید.) (1/9/77) و خانواده‌ها را توصیه کرده‌اند به کودکان خودشان حفظ قرآن را تشویق کنند، آنها را وادار کنند. (24/4/89) ایشان گفته‌اند: ترتیبی دهید که بشود بچه‌ها را از کوچکی در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند. (01/12/1369) یادآوری: سخنان رهبر معظم انقلاب از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده که به ترتیب تاریخ آورده شده است. استاد و محقق حوزوی معنویت‌های کاذب؛ حجت الاسلام حمزه شریفی دوست
پاسخ:
معنویت قرآنی در کلام رهبری/ بخش دوم؛
خاطره رهبری از آثار انس و کسب معنویت قرآنی خبرگزاری رسا مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی از نکات حائض اهمیت در اندیشه رهبر معظم انقلاب است که از بیانات و نقل خاطره در کلام ایشان به صراحت می‌توان این نکات را دریافت.
در بخش گذشته به استراتژی معنویت دینی در کلام رهبری اشاره شد و عنوان شد که قطارِ معنویت دینی در کشور باید بر ریلِ معنویت قرآنی سوار شده و با محوریت مضامین قرآنی به پیش بتازد. همین طور ابزارها و راه‌کارهای گسترش معنویت اسلامی در اندیشۀ رهبری فهرست‌وار بیان گردید.
در این بخش به دو فصل دیگر از معنویت قرآنی در کلام مقام معظم رهبری یعنی(مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی) می‌پردازیم و در باب هر کدام به چند زیر فصل اشاره می‌کنیم.
ج) مراتب رشد روحی در معنویت قرآنی:
در بیانات رهبر معظم انقلاب کسب معنویت قرآنی دارای مراتب و مدارجی است. این مراتب از به زبان آوردن کلمات و قرائت واژه‌های وحی شروع شده و با اهتمام به تدبر در مفاهیم به مرتبه انس رسیده و آنگاه به باطن و حقایق قرآنی منتهی شده و تا بینهایت ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بالاتر از هر رتبه‌ای، مراتب بالاتر و عمیق‌تری تصویر شده و سالک قرآنی به سمت آن مراتب ترغیب می‌گردد. رهبر انقلاب به مقدمه و ذی المقدمه دقیقا اشاره کرده و درجه بندی هر کدام را بیان کرده‌اند. (4/4/91)
1- قرائت و تلاوت!
اولین قدمِ ورود به عالم قرآن و استفاده از تعلیمات معنوی قرآن، آشنایی با ظواهر قرآن است. این اقدام از آنجا که مقدمۀ درک مفاهیم و شروعی برای عمل به قرآن و درک باطن قرآن است، در کلام مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفته است. تلاوت و قرائت قرآن از منظر رهبر معظم انقلاب قدم اول در این مسیر است. (26/7/80)
اگر ملتی بخواهد به قرآن عمل کند، قدم اولش آشنایی با همین الفاظ و ظواهر قرآن است. (20/11/68) قدم اوّل برای عمل کامل به قرآن، آشنایی با متن قرآن است.(1/9/77) بنا به گفتۀ رهبری معظم، اگرچه این مرتبه از ارتباط با قرآن دارای فایده است اما مرتبۀ مطلوب و کامل محسوب نمی‌شود. (17/7/84)
2- تدبر، با هدف ژرف‌نگری نه تفسیر!
از منظر مقام معظم رهبری بعد از آشنایی با ظاهر قرآن، باید به تدبر در آیات پرداخت؛ چرا که خصوصیت قرآن این است که هر کس تدبر در قرآن را تجربه کند، مفهوم بیشتر را در خواهد یافت. (21/11/85) ایشان تدبر را فراتر از دقت عقلانی دانسته و این مفهوم را به مرز احساس معنوی نزدیک کرده اند. البته تدبری که عرض می‌کنیم فقط دقت عقلانی نیست. انسان باید با یک توجه و حضور و حالی که خدا دارد با او حرف می‌زند، وقتی با این توجه بخواند، چنین احساسی را خواهد داشت.(21/11/85)
ایشان هدف تدبر را نه تفسیر، بلکه فهم و ژرف‌نگری بیان کرده‌اند. ایشان گفته‌اند: اصلًا تدبّر برای تفسیر کردن نیست؛ برای فهمیدن مراد است. انسان هر سخن حکیمانه‌ای را دوگونه می‌تواند تلقّی کند: یکی سرسری و با سهل‌انگاری؛ یکی با دقّت و کنجکاوانه. این اصلًا به مرحله تفسیر کردن و تعبیر کردن نمی‌رسد. تدبّری که در قرآن لازم است، پرهیز کردن از سرسری نگریستن در قرآن است؛ یعنی شما هر آیه قرآنی را که می‌خوانید، با تأمّل و ژرف‌نگری باشد و دنبال فهمیدن باشید. این همان تدبّر است و بدون اینکه نیازی به این باشد که انسان، سلایق خودش را به قرآن تحمیل کند که همان تفسیر به رأی است، خواهید دید که بابهایی را از معرفت، به حسب محتوای آیه هر چه که محتوای آیه است باز می‌کند. (18/ 07/1377)
3 تلاوت و تدبر باید به حد انس برسد!
این مرتبه از معنویتِ قرآنی در کلمات رهبری معظم به صورت مجزا بیان نشده است، اما از گفته‌های ایشان روشن می‌شود که حالتِ انس، در اثرِ تدبر در قرآن و از پیامدهای تدبر محسوب می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر، انس اگر چه ممکن است همزمان با تدبر اتفاق افتد، اما از نظر رتبی، مؤخر از تدبر است. انس در بیان مقام معظم رهبری دو امتیاز دارد؛ اول این که به معنای تکرار و تکرار است. دوم این که خود یک عمل مجزا محسوب شده که البته اعمال بیرونی را نیز به دنبال خود دارد. فرازهای زیر در بیانات رهبر انقلاب اشاره به این دو ممیزه دارد.
انس با قرآن، یعنی قرآن را خواندن و باز خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنی تدبر کردن. (10/1/69) انس با قرآن، معرفت عمومی یک کشور را بالا می‌برد. قرآن، همه چیز ماست؛ نور است. این جوانان ما از وقتی‌که با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلی فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانی را در جبهه‌ها داشتیم که به مجردی که بر زمین می‌نشستند و اندک فراغتی پیدا می‌کردند، قرآنشان را باز می‌کردند و مشغول تلاوت می‌شدند؛ یا مثلًا اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند می‌رفتند، قرآنشان را در می‌آوردند و بنا می‌کردند به خواندن. (3/11/70)
در خانه‌ها قرآن بخوانید. حتّی در هنگام بیکاری؛ چنان‌چه مختصر فراغتی پیدا می‌کنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقداری قرآن بخوانید و آن را فرابگیرید. (17/11/70) عزیزان من! اگر ما یاد گرفتیم که با قرآن به صورت تدبّر، انس پیدا کنیم، همه خصوصیاتی که گفتیم حاصل خواهد شد. (14/10/73) (عمل به قرآن) یعنی مفاهیم قرآنی را به صورت سطورِ قطعی و مجسمِ برنامه زندگی در مقابل چشم نگه داشتن.(26/6/83)
مقام معظم رهبری در خاطره‌ای چنین انسی را این گونه رواج داده‌اند: در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانی که می‌آمدند، می‌گفتم که هرکدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایی منتظر کاری می‌ایستید و فراغتی پیدا می‌کنید یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادی که این‌طور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس می‌کردم که این‌ها با اینکه غالباً هم عربی نمی‌دانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامی، از دیگران برجسته‌تر بودند و به طور ممتازی با آنها تفاوت داشتند.
روشن است که تدبر و انس با قرآن بهترین عامل برای اقدام به عمل قرآنی است. پرداختن به (عمل قرآنی) در کلمات رهبر انقلاب بارها و بارها تکرار شده است. (3/4/1391)
د) افق‌های فراروی معنویت قرآنی:
انس و ارتباط با قرآن و تحصیل نشاط قرآنی، نوید بخش دست یابی به قله‌های بزرگ معنوی است. بعضی از این قله‌ها مربوط به خانواده و بعضی دیگر مربوط به جامعۀ ایران و پاره‌ای دیگر مربوط به جوامع اسلامی است. مقام معظم رهبری از این افق‌ها صریحا نام برده و برای سطوح مختلف کار قرآنی تعبیراتی مانند جامعه ایران و امت اسلامی را گوشزد کرده‌اند. (4/4/91)
1- تحصیل بیداریِ اسلامی با تمرکز بر آیات عزت‌آور و وحدت آفرین
رهبر انقلاب تأکید زیادی بر تحول در جوامع اسلامی دارند و مبنای این تحول را آموزه‌های قرآنی می‌دانند. در نگاه رهبری معظم، مفاهیمی مانند مجاهدت، مبارزه با ستم، کفر ستیزی، وحدت مسلمین که در قرآن مطرح شده، لازم است توسطِ قاریان و سالکان طریق معنویت احیا و تبلیغ گردد و به صورت جدی مورد عمل قرار گیرد. بیداری اسلامی نیز باید بر مبنای معنویت اسلامی مورد توجه قرار گرفته و سهم خود را در فراگیری اسلام ایفا کند.
رهبر معظم انقلاب گفته‌اند: بعضی از مفاهیم قرآنی وجود دارد که دست استعمار سعی کرده است ماها را از آنها دور نگه بدارد. ما را از جهاد دور نگه داشتند. ما را از اینکه کفار نباید بر مسلمین مسلط باشند، دور نگه داشتند. ما را از آیاتی که وحدت مسلمین در آنها هست، دور نگه داشتند. همین آیاتی که الآن تلاوت شد (و ما ارسلنا من رسول الّا لیطاع باذن الله) و آیاتی که معنایش حاکمیت عملی اسلام بر زندگی جوامع است، بایستی همه مردم آنها را یاد بگیرند. (16/3/70)
ایشان در جای دیگری به تغییر سرنوشت امت اسلامی با استمداد از قرآن اشاره کرده و فرموده‌اند:
نکته‌ای که در تلاوت و تحفیظ قرآن خوب است شما به عنوان پیش‌کسوت به جوانان تذکر بدهید، این است که اگر چه همه آیات کریمه قرآن نور است، اما امروز جوانان به بخشی از آیات قرآن خیلی احتیاج دارند و آن، چیزهایی است که عزت اسلام و عزت جامعه اسلامی و توحید عملی جوامع اسلامی در آن‌هاست. جوانان ما در همه جای دنیای اسلام بایستی این‌گونه آیات را روان و حفظ باشند و از آنها درس بگیرند. حتّی من یک وقت به این ائمه جماعتی که در بعضی از کشورهای عربی و اسلامی، آیاتی را در قرائت نماز انتخاب می‌کنند، گفتم آیاتی را انتخاب بکنید که می‌تواند در سرنوشت ملت‌های اسلامی به طور ویژه اثر بگذارد.
2- پیش به سوی جامعۀ قرآنی!
رهبر انقلاب بارها بر تشکیل جامعه‌ای مملو از معنویت قرآنی و فضای قرآنی پای فشرده‌اند، (4/4/91) که نه تنها افراد، بلکه (باید جامعه‌مان را قرآنی کنیم). (4/7/85) (مسئله تبلیغ و به کارگیری قرآن) صرفاً مایه سرگرمی و هنرنمایی نیست، بلکه وسیله‌ای برای دست یافتن به فضای قرآنی در کلّ جامعه است. (6/8/82)
ایشان امیدواری نسبت به تشکیل جامعۀ قرآنی را چنین بیان کرده‌اند: اگر إن شاء اللّه تلاوت قرآن در جامعه ما همگانی شود، همه بتوانند قرآن را صحیح بخوانند و همه خانه‌ها موج شوق به تلاوت قرآن را در خود جای بدهند؛ آن وقت ما امیدمان به اینکه جامعه اسلامی و قرآنیِ به معنای واقعی در این کشور تشکیل بشود، بیشتر خواهد شد.(4/7/85)
3-تربیت بچه‌های قرآنی!
مقام معظم رهبری افق‌های بلندی مانند جامعۀ قرآنی و امت قرآنی را در صورتی میسر می‌دانند که از کانون خانواده این حرکت تحول بخش آغاز گردد. یعنی نشر قرآن در فضای خانواده و تشکیل خانوادۀ قرآنی نقطۀ آغازین رسیدن به قله‌های بلندتر است. از این رو ایشان ابتدا تربیت کودکان قرآنی را مدنظر قرار و دعوت کرده‌اند که (بچه‌‌هایتان را قرآنی کنید.) (1/9/77) و خانواده‌ها را توصیه کرده‌اند به کودکان خودشان حفظ قرآن را تشویق کنند، آنها را وادار کنند. (24/4/89)
ایشان گفته‌اند: ترتیبی دهید که بشود بچه‌ها را از کوچکی در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند. (01/12/1369)
یادآوری: سخنان رهبر معظم انقلاب از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده که به ترتیب تاریخ آورده شده است.
استاد و محقق حوزوی معنویت‌های کاذب؛
حجت الاسلام حمزه شریفی دوست
- [سایر] از دیدگاه مقام معظم رهبری معنویت در خانواده چه نقشی دارد؟
- [سایر] ملاک معنویت توحیدی در کلام مقام معظم رهبری چیست؟
- [سایر] شاخص های معنویت با توجه به سخنان مقام معظم رهبری چیست؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن، هدف از مثالهای قرآنی چیست؟
- [سایر] شرایط رهبری از دیدگاه امام راحل(ره)؟
- [سایر] مؤلفه های فرهنگ سیاسی در دیدگاه مقام معظم رهبری؟
- [سایر] مبانی و اصول مردم سالاری دینی از دیدگاه رهبری چیست؟
- [سایر] از دیدگاه مقام معظم رهبری راه سلوک چیست؟
- [سایر] مبانی فقهی جهاد ابتدایی از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟
- [سایر] داشتن بصیرت از دیدگاه مقام معظم رهبری چه ضرورتی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر که به آن نزدیک است کفایت می کند و همچنین شهرهای دور دستی که افق آنها با هم متحد است و همچنین اگر ماه در بلاد شرقی مانند مشهد دیده شود برای کسانی که در بلاد غربی هستند، کفایت می کند. ولی رؤیت در بلاد غربی برای کسانی که در قسمت شرقی آن هستند کفایت نمی کند، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنهایکی است.
- [آیت الله سبحانی] وقت اذان صبح برای نماز و روزه در شب های مهتابی و غیر مهتابی یکسان است و معیار ظاهر شدن نور شفق در افق است هرچند بر اثر مهتاب یا عوامل دیگر نمایان نباشد و وقت نماز صبح از اول طلوع فجر صادق تا طلوع آفتاب است، و فجر صادق سپیده صبح است. که در افق پهن می شود. نمازهایی که باید به ترتیب خوانده شود
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقت اذان صبح (برای نماز و روزه) در شبهای مهتابی و غیر مهتابی یکسان است و معیار، ظاهر شدن نور شفق در افق است، هرچند بر اثر تابش مهتاب نمایان نباشد، و وقت نماز صبح از اوّل طلوع فجر صادق است تا طلوع آفتاب و فجر صادق سپیده صبح است که در افق پهن می شود و بهتر است نماز صبح را قبل از روشن شدن هوا در همان تاریکی اوّل صبح به جا آورد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اوّل ماه به تلگراف ثابت نمی‌شود، مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کرده‌اند، نزدیک یا هم افق باشند وانسان بداند که تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن که آن دو شهر به هم نزدیک باشند یا انسان بداند که افق آنها یکی است.
- [آیت الله بروجردی] اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است.
- [آیت الله بروجردی] اوّل ماه به تلگراف ثابت نمی‌شود، مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کرده‌اند، نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند که تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
- [امام خمینی] اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است.
- [امام خمینی] اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کرده اند نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فائده ندارد، مگر آن که دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است.