معرفت
شناخت مجموع حالت‌ها و فرآیندهای روانی مانند تفکر، استدلال، درک و تولید زبان، دریافت حواس پنجگانه، آموزش، آگاهی، احساسات و… می‌باشد.
راه رسیدن به معرفت الهی چیست؟
طریقه بدست آوردن معرفت الهی را به طور کامل می خواهم، البته اگر لطف کنید. علم و معرفتی که نصیبت انسان می‌گردد از دو راه حاصل می‌شود: 1 از راه تحصیل دانش و علم آموزی و مطالعه ی کتاب و طبیعت و استاد دیدن ، که به دانش حاصل از این راه علم و معرفت اکتسابی و حضولی گفته می شود. تحصیل علم و معرفت الهی از این طریق ، به درجات مختلف و بسته به استعداد افراد ، برای هر انسان عادی ممکن ، و این در به روی همه باز است بطوری که حتّی افراد کافر نیز می‌توانند از این راه به معرفت الهی دست یافته حقیقت را بیابند. تحصیل معرفت الهی از این راه دارای سطوح گوناگونی است که در قالب علم مدوّن ، معمولاً به چهار سطح کلّی تقسیم می شود: علم کلام ، حکمت بحثی ، حکمت ذوقی و عرفان نظری. البته هر کدام از این سطوح نیز دارای سطوح گوناگونی می باشند ؛ برای مثال برخی از معارف کلامی چنان ساده اند که حتّی کودکان و افراد کم سواد نیز به راحتی به درک آن نائل می شوند ؛ امّا برخی از مطالب این علم نیازمند تعلیم و تعلّم می باشند. بنا بر این ، اگر کسی بخواهد از این راه به معارف الهی هر چه بیشتر و هر چه عمیقتر دست یابد ، مناسب آن است ابتدا از مطالعه یا تحصیل کتب کلامی (اعتقادی) شروع نماید. برای مثال بسیاری از کتابهای شهید مطهری مناسب برای این مقصود می باشند. لذا جوان حقیقت جو را سزاست که از جلد اوّل مجموعه ی آثار این شهید حقیقت آشنا و حقیقت گستر ، مطالعات خود را شروع نموده و پله به پله به پیش رود ؛ که البته امید است خود شخص پلّه های بعدی را نیز در ضمن مطالعه ی آثار این شهید راه معرفت ، بیابد ؛ چرا که کتب این بزرگوار ، اگرچه با قالبی کلامی ارائه شده اند ولی حاوی معارف بسیاری از سطوح بالاتر نیز می باشند. همچنین سبک آثار ایشان به گونه ای است که خود به خود شخص را به مرحله ی بالاتر رهنمون می شود. 2 راه دوم دست یابی به معارف الهی تطهیر قلب و پاک ساختن درون از آلودگی‌ها و زنگارهای گناه و عصیان و خواستهای محدود نفسانی است. اگر کسی به دنبال حقیقت و روح علم باشد و بخواهد از دریای بیکران معرفت و علم الهی بهره‌مند باشد، باید در کنار مطالعه و تحصیل علم ، جدول وجود و آیینه جانش را هم لایروبی و زنگارزدایی نماید تا آب معرفت به راحتی در جانش روان و نور حقیقت ، به وضوح در آن منعکس گردد. چرا که ( العلمُ نورٌ یَقذِفُه اللهُ فی قلبِ مَن یشاء علم نوری است که خداوند آن را در قلب هر کس که مصلحت بداند و مشیّت او اقتضا کند می اندازد.) امّا راه تطهیر قلب و جان ، داشتن نیّت الهی و اخلاص در مسیر خدا و اطاعت مخلصانه از خدا و پیامبر و اولولامر می باشد. ( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد! و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حایل می‌شود، و همه شما نزد او گردآوری می‌شوید.) (الأنفال:24) در اینجا ناگفته نماند که برخورداری از علم و معرفت الهی محتاج همّت عالی ، کوشش فراوان و تحمّل رنج می‌باشد و امری تدریجی است که معمولاً یکباره برای کسی حاصل نمی‌گردد، بلکه باید قدم به قدم و پله به پله از نردبان علم و معرفت صعود کرد و بالا رفت تا زمینه ی رسیدن به مراحل عالی‌تر آن فراهم گردد و این هدف همانگونه که گفته شد با تحصیل و مطالعه و تفکّر و بندگی خالصانه و اطاعت کامل از خداوند و اولیای او میسر می‌گردد. گاه برخی افراد تصور می کنند که معرفت و عرفان پروردگار را باید از راهی عجیب و غریب و یا اذکاری مخصوص بیابند در حالی که چنین راهی ، برای آنکه مقدّمات علمی و عملی لازم را فراهم نکرده ، نه راه که کج راهه ای است بسیار خطرناک. بلی شکّی نیست که از راه ریاضات ، اذکار و عبادات خاصّی می توان به حقایقی الهی دست یافت ، امّا باید توجّه داشت که این راه ، اوّلاً عمومیّت ندارد و ثانیاً باید تحت نظر طبیبان حقیقی الهی باشد ؛ و به صرف مطالعه ی چند کتاب به ظاهر عرفانی یا به توصیه ی برخی دراویش و صوفیّه ی نادان نمی توان پا در چنین راه خطرناکی گذاشت. به قول جناب حافظ شیرازی: ( طیّ این مرحله بی همرهی خضر مکن ظلمات است بترس از خطر گمراهی.) و به قول جناب مولوی:( هیچ کس بی اوستا چیزی نشد هیچ آهن خنجر تیزی نشد. هر که شغلی گیرد او بی اوستا ریشخندی گردد او به شهر و روستا. ) باید دانست که عمده عامل تطهیر قلب برای تابش انوار معرفت الهی در آن ، همین احکام معروف شریعت است ؛ به شرط آنکه با حفظ شرائط به جا آورده شوند. تصور نکنیم اموری که در دسترس ماست و هر روز با آن سر و کار داریم مثل نماز اوّل وقت و قرائت قرآن با حضور قلب و توسّل به اهل بیت و نعمت وجود ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان و احترام به پدر و مادر ، این توانایی و کشش را ندارند که انسان را به قرب الهی و معرفت پروردگار برسانند، بلکه برعکس هر کدام از اینها، سکوی پروازی هستند که می تواند ما را به اوج بندگی و معرفت برسانند به شرط این که حق آنها را به جا آورده و شرایط آنها را رعایت نماییم.
طریقه بدست آوردن معرفت الهی را به طور کامل می خواهم، البته اگر لطف کنید. علم و معرفتی که نصیبت انسان می‌گردد از دو راه حاصل می‌شود: 1 از راه تحصیل دانش و علم آموزی و مطالعه ی کتاب و طبیعت و استاد دیدن ، که به دانش حاصل از این راه علم و معرفت اکتسابی و حضولی گفته می شود. تحصیل علم و معرفت الهی از این طریق ، به درجات مختلف و بسته به استعداد افراد ، برای هر انسان عادی ممکن ، و این در به روی همه باز است بطوری که حتّی افراد کافر نیز می‌توانند از این راه به معرفت الهی دست یافته حقیقت را بیابند. تحصیل معرفت الهی از این راه دارای سطوح گوناگونی است که در قالب علم مدوّن ، معمولاً به چهار سطح کلّی تقسیم می شود: علم کلام ، حکمت بحثی ، حکمت ذوقی و عرفان نظری. البته هر کدام از این سطوح نیز دارای سطوح گوناگونی می باشند ؛ برای مثال برخی از معارف کلامی چنان ساده اند که حتّی کودکان و افراد کم سواد نیز به راحتی به درک آن نائل می شوند ؛ امّا برخی از مطالب این علم نیازمند تعلیم و تعلّم می باشند. بنا بر این ، اگر کسی بخواهد از این راه به معارف الهی هر چه بیشتر و هر چه عمیقتر دست یابد ، مناسب آن است ابتدا از مطالعه یا تحصیل کتب کلامی (اعتقادی) شروع نماید. برای مثال بسیاری از کتابهای شهید مطهری مناسب برای این مقصود می باشند. لذا جوان حقیقت جو را سزاست که از جلد اوّل مجموعه ی آثار این شهید حقیقت آشنا و حقیقت گستر ، مطالعات خود را شروع نموده و پله به پله به پیش رود ؛ که البته امید است خود شخص پلّه های بعدی را نیز در ضمن مطالعه ی آثار این شهید راه معرفت ، بیابد ؛ چرا که کتب این بزرگوار ، اگرچه با قالبی کلامی ارائه شده اند ولی حاوی معارف بسیاری از سطوح بالاتر نیز می باشند. همچنین سبک آثار ایشان به گونه ای است که خود به خود شخص را به مرحله ی بالاتر رهنمون می شود. 2 راه دوم دست یابی به معارف الهی تطهیر قلب و پاک ساختن درون از آلودگی‌ها و زنگارهای گناه و عصیان و خواستهای محدود نفسانی است. اگر کسی به دنبال حقیقت و روح علم باشد و بخواهد از دریای بیکران معرفت و علم الهی بهره‌مند باشد، باید در کنار مطالعه و تحصیل علم ، جدول وجود و آیینه جانش را هم لایروبی و زنگارزدایی نماید تا آب معرفت به راحتی در جانش روان و نور حقیقت ، به وضوح در آن منعکس گردد. چرا که ( العلمُ نورٌ یَقذِفُه اللهُ فی قلبِ مَن یشاء علم نوری است که خداوند آن را در قلب هر کس که مصلحت بداند و مشیّت او اقتضا کند می اندازد.) امّا راه تطهیر قلب و جان ، داشتن نیّت الهی و اخلاص در مسیر خدا و اطاعت مخلصانه از خدا و پیامبر و اولولامر می باشد. ( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد! و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حایل می‌شود، و همه شما نزد او گردآوری می‌شوید.) (الأنفال:24) در اینجا ناگفته نماند که برخورداری از علم و معرفت الهی محتاج همّت عالی ، کوشش فراوان و تحمّل رنج می‌باشد و امری تدریجی است که معمولاً یکباره برای کسی حاصل نمی‌گردد، بلکه باید قدم به قدم و پله به پله از نردبان علم و معرفت صعود کرد و بالا رفت تا زمینه ی رسیدن به مراحل عالی‌تر آن فراهم گردد و این هدف همانگونه که گفته شد با تحصیل و مطالعه و تفکّر و بندگی خالصانه و اطاعت کامل از خداوند و اولیای او میسر می‌گردد. گاه برخی افراد تصور می کنند که معرفت و عرفان پروردگار را باید از راهی عجیب و غریب و یا اذکاری مخصوص بیابند در حالی که چنین راهی ، برای آنکه مقدّمات علمی و عملی لازم را فراهم نکرده ، نه راه که کج راهه ای است بسیار خطرناک. بلی شکّی نیست که از راه ریاضات ، اذکار و عبادات خاصّی می توان به حقایقی الهی دست یافت ، امّا باید توجّه داشت که این راه ، اوّلاً عمومیّت ندارد و ثانیاً باید تحت نظر طبیبان حقیقی الهی باشد ؛ و به صرف مطالعه ی چند کتاب به ظاهر عرفانی یا به توصیه ی برخی دراویش و صوفیّه ی نادان نمی توان پا در چنین راه خطرناکی گذاشت. به قول جناب حافظ شیرازی: ( طیّ این مرحله بی همرهی خضر مکن ظلمات است بترس از خطر گمراهی.) و به قول جناب مولوی:( هیچ کس بی اوستا چیزی نشد هیچ آهن خنجر تیزی نشد. هر که شغلی گیرد او بی اوستا ریشخندی گردد او به شهر و روستا. ) باید دانست که عمده عامل تطهیر قلب برای تابش انوار معرفت الهی در آن ، همین احکام معروف شریعت است ؛ به شرط آنکه با حفظ شرائط به جا آورده شوند. تصور نکنیم اموری که در دسترس ماست و هر روز با آن سر و کار داریم مثل نماز اوّل وقت و قرائت قرآن با حضور قلب و توسّل به اهل بیت و نعمت وجود ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان و احترام به پدر و مادر ، این توانایی و کشش را ندارند که انسان را به قرب الهی و معرفت پروردگار برسانند، بلکه برعکس هر کدام از اینها، سکوی پروازی هستند که می تواند ما را به اوج بندگی و معرفت برسانند به شرط این که حق آنها را به جا آورده و شرایط آنها را رعایت نماییم.
پاسخ:
طریقه بدست آوردن معرفت الهی را به طور کامل می خواهم، البته اگر لطف کنید.
علم و معرفتی که نصیبت انسان می‌گردد از دو راه حاصل می‌شود:
1 از راه تحصیل دانش و علم آموزی و مطالعه ی کتاب و طبیعت و استاد دیدن ، که به دانش حاصل از این راه علم و معرفت اکتسابی و حضولی گفته می شود. تحصیل علم و معرفت الهی از این طریق ، به درجات مختلف و بسته به استعداد افراد ، برای هر انسان عادی ممکن ، و این در به روی همه باز است بطوری که حتّی افراد کافر نیز می‌توانند از این راه به معرفت الهی دست یافته حقیقت را بیابند.
تحصیل معرفت الهی از این راه دارای سطوح گوناگونی است که در قالب علم مدوّن ، معمولاً به چهار سطح کلّی تقسیم می شود: علم کلام ، حکمت بحثی ، حکمت ذوقی و عرفان نظری. البته هر کدام از این سطوح نیز دارای سطوح گوناگونی می باشند ؛ برای مثال برخی از معارف کلامی چنان ساده اند که حتّی کودکان و افراد کم سواد نیز به راحتی به درک آن نائل می شوند ؛ امّا برخی از مطالب این علم نیازمند تعلیم و تعلّم می باشند. بنا بر این ، اگر کسی بخواهد از این راه به معارف الهی هر چه بیشتر و هر چه عمیقتر دست یابد ، مناسب آن است ابتدا از مطالعه یا تحصیل کتب کلامی (اعتقادی) شروع نماید. برای مثال بسیاری از کتابهای شهید مطهری مناسب برای این مقصود می باشند. لذا جوان حقیقت جو را سزاست که از جلد اوّل مجموعه ی آثار این شهید حقیقت آشنا و حقیقت گستر ، مطالعات خود را شروع نموده و پله به پله به پیش رود ؛ که البته امید است خود شخص پلّه های بعدی را نیز در ضمن مطالعه ی آثار این شهید راه معرفت ، بیابد ؛ چرا که کتب این بزرگوار ، اگرچه با قالبی کلامی ارائه شده اند ولی حاوی معارف بسیاری از سطوح بالاتر نیز می باشند. همچنین سبک آثار ایشان به گونه ای است که خود به خود شخص را به مرحله ی بالاتر رهنمون می شود.
2 راه دوم دست یابی به معارف الهی تطهیر قلب و پاک ساختن درون از آلودگی‌ها و زنگارهای گناه و عصیان و خواستهای محدود نفسانی است. اگر کسی به دنبال حقیقت و روح علم باشد و بخواهد از دریای بیکران معرفت و علم الهی بهره‌مند باشد، باید در کنار مطالعه و تحصیل علم ، جدول وجود و آیینه جانش را هم لایروبی و زنگارزدایی نماید تا آب معرفت به راحتی در جانش روان و نور حقیقت ، به وضوح در آن منعکس گردد. چرا که ( العلمُ نورٌ یَقذِفُه اللهُ فی قلبِ مَن یشاء علم نوری است که خداوند آن را در قلب هر کس که مصلحت بداند و مشیّت او اقتضا کند می اندازد.)
امّا راه تطهیر قلب و جان ، داشتن نیّت الهی و اخلاص در مسیر خدا و اطاعت مخلصانه از خدا و پیامبر و اولولامر می باشد. ( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد! و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حایل می‌شود، و همه شما نزد او گردآوری می‌شوید.) (الأنفال:24)
در اینجا ناگفته نماند که برخورداری از علم و معرفت الهی محتاج همّت عالی ، کوشش فراوان و تحمّل رنج می‌باشد و امری تدریجی است که معمولاً یکباره برای کسی حاصل نمی‌گردد، بلکه باید قدم به قدم و پله به پله از نردبان علم و معرفت صعود کرد و بالا رفت تا زمینه ی رسیدن به مراحل عالی‌تر آن فراهم گردد و این هدف همانگونه که گفته شد با تحصیل و مطالعه و تفکّر و بندگی خالصانه و اطاعت کامل از خداوند و اولیای او میسر می‌گردد. گاه برخی افراد تصور می کنند که معرفت و عرفان پروردگار را باید از راهی عجیب و غریب و یا اذکاری مخصوص بیابند در حالی که چنین راهی ، برای آنکه مقدّمات علمی و عملی لازم را فراهم نکرده ، نه راه که کج راهه ای است بسیار خطرناک.
بلی شکّی نیست که از راه ریاضات ، اذکار و عبادات خاصّی می توان به حقایقی الهی دست یافت ، امّا باید توجّه داشت که این راه ، اوّلاً عمومیّت ندارد و ثانیاً باید تحت نظر طبیبان حقیقی الهی باشد ؛ و به صرف مطالعه ی چند کتاب به ظاهر عرفانی یا به توصیه ی برخی دراویش و صوفیّه ی نادان نمی توان پا در چنین راه خطرناکی گذاشت. به قول جناب حافظ شیرازی: ( طیّ این مرحله بی همرهی خضر مکن ظلمات است بترس از خطر گمراهی.)
و به قول جناب مولوی:( هیچ کس بی اوستا چیزی نشد هیچ آهن خنجر تیزی نشد. هر که شغلی گیرد او بی اوستا ریشخندی گردد او به شهر و روستا. )
باید دانست که عمده عامل تطهیر قلب برای تابش انوار معرفت الهی در آن ، همین احکام معروف شریعت است ؛ به شرط آنکه با حفظ شرائط به جا آورده شوند. تصور نکنیم اموری که در دسترس ماست و هر روز با آن سر و کار داریم مثل نماز اوّل وقت و قرائت قرآن با حضور قلب و توسّل به اهل بیت و نعمت وجود ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان و احترام به پدر و مادر ، این توانایی و کشش را ندارند که انسان را به قرب الهی و معرفت پروردگار برسانند، بلکه برعکس هر کدام از اینها، سکوی پروازی هستند که می تواند ما را به اوج بندگی و معرفت برسانند به شرط این که حق آنها را به جا آورده و شرایط آنها را رعایت نماییم.
- [سایر] راه رسیدن به معرفت النفس و معرفت الله چیست؟
- [سایر] روش به دست آوردن معرفت الهی چیست؟
- [سایر] بهترین راه رسیدن به معرفت خدا چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ائمّه اطهار(علیهم السلام) از لحاظ معرفت به خدا، از پیامبران الهی(علیهم السلام) به جز پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بالاتر هستند؟
- [سایر] آیا برای رسیدن به یک هدف مقدس الهی می توان از هر وسیله ای استفاده کرد؟
- [سایر] معرفت خدا از راه معرفت نفس پیدا می شود، منظور از معرفت نفس چیست و چگونه به دست می آید؟
- [سایر] شبهه: معرفت دینی همان معرفتی بشری است لذا معرفت دینی خالص نخواهد بود.
- [سایر] آیا حصول معرفت فقط باعقل امکان پذیر است؟چرا؟ فرق تقیه بامصلحت؟ فرق معرفت بادرک؟
- [سایر] به نظر شما دین، ایمان و تعهد به ارزش ها چه نقشی در معرفت دارد؟ معرفت به معنای کلی؟
- [سایر] معرفت شناسی فمنیستی چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] جنسی را که سلف خریده اند نمی توانند پیش از فرا رسیدن مدت به دیگری بفروشند، ولی بعد از رسیدن مدت هرچند آن را تحویل نگرفته باشد فروختن آن بی مانع است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شرط دوازدهم آن است که مانعی از رسیدن آب نباشد و هرگاه می داند چیزی به اعضای وضو چسبیده، ولی شک دارد که آیا مانع رسیدن آب هست یا نه باید آن را برطرف کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] لازم نیست در موقع نیت معین کند که تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، همین اندازه که قصد اطاعت امر الهی را دارد کافی است، حتی اگر یکی را به جای دیگری نیت کند اما قصد او اطاعت امر واقعی الهی باشد صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردّد شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود یا مردّد شود باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله جوادی آملی] .ذکر رکوع باید پس از رسیدن به حدّ رکوع باشد و ذکر پیش از رسیدن به حدّ رکوع کافی نیست و اگر عمداً به همان اکتفا شود, نماز باطل است.
- [آیت الله بهجت] چیزی را که مانع رسیدن آب به بدن است، باید برطرف کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بعد از فرا رسیدن مدت، مشتری نتواند پول را بپردازد باید او را مهلت داد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان لازم نیست کفاره را فوراً ادا کند، ولی نباید آن را به قدری به تأخیر بیندازد که بگویند در انجام دستور الهی، کوتاهی و مسامحه کرده است.
- [آیت الله مظاهری] اجرای حدود الهی وظیفه حاکم شرع است و دیگران حقّ دخالت ندارند. و در باب حدود به اندک شبهه، باید از اجرای حدّ خودداری شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] لازم نیست نیت وضو را به زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند بلکه اگر تمام افعال وضو را به داعی الهی به جا اورد کفایت می کند