چرا پیامبر(ص) ابوبکر را با خود به غار ثور برد؟
اولا در مورد یار غار پیامبر بین مورخان و مفسران اختلاف شدیدی وجود دارد که اهم آنها دو قول است: یک: آن شخص اصلا غیر از ابوبکر بوده. دو: آن شخص ابوبکر بوده است.
اما قول اول: اینان قائلند که یار غار حضرت پیامبر صلی الله علیه و سلّم ابن بکر عبداللّه بن بکر بن اریقط همان راهنما و دلیل پیامبر صلی الله علیه و سلّم بوده و نه ابوبکر، که این قول حتی از بعضی از بزرگان اهل سنت نقل شده است که از جمله آنها ابن کثیراست (البدایة و النهایة 3: 176(
اینان می گویند: این تشابه و تقارب إسمی سبب شده که آن شخص را اشتباها ابوبکر بدانیم.
دلایل این قول:
1. ابوبکر در هیچ کجا به این فضیلت اعتراف نکرده است، در حالیکه در روز سقیفه به کمتر از آن اشاره کرد: نحن عشیرة رسول اللّه و اوسط العرب أنسابا و لیست قبیلة من قبائل العرب الا و لقریش فیها ولاده (البدایة و النهایة 6: 205 )
2. به گفته عسقلانی، از تابعین کسانی بودند که منکر ارتباط داشتن آیة غار با ابوبکر بودند; همانند ابوجعفر مؤمن طاق (لسان المیزان 5: 115 )
3. عائشه تصریح دارد که هرگز آیه ای در حق ما نازل نشده است: لم ینزل اللّه فینا شیئاً من القرآن. (صحیح بخاری 6: 42 تاریخ ابن الاثیر 3: 199 البدایة و النهایة 8: 96 الاغانی 16: 90 )
4. معروف است که ابوبکر در مدینه به استقبال پیامبر صلی الله علیه و سلّم آمد و این بدان معناست که ابوبکر همراه پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلّم نبوده است.
خا5.وجود حدیث صحیح دال بر اینکه به هنگام هجرت به غار، حضرت تنها بود(البدایة و النهایة 6: 205 )
6. آن قیافه شناس فقط آثار و جای پای پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلّم را دید و هرگز سخن از ابوبکر به میان نیاورد و از یحیی بن معین تشکیک در آن فهمیده می شود.( فتوح البلدان 1: 64 )
7. طبق روایت بخاری و دیگران، ابوبکر جزء اولین گروه از مهاجرین بوده و قبل از پیامبر صلی الله علیه و سلّم وارد مدینه شده و در نماز جماعت گروه اول از مهاجرین شرکت می کرد (صحیح بخاری 1: 128، کتاب الاذان ج 4 ص 240، کتاب الاحکام باب إستقضاء الموالی و استعمالهم، سنن البیهقی 3: 89، فتح الباری 13: 179 ج 7: 261 و 307 )
از جمع بندی این مطالب در می یابیم که اصلا ابوبکر همراه پیامبر نبوده است.
ثانیا بر فرض که قبول کنیم یار غار پیامبر(ص) ابوبکر بوده است در جواب خواهیم گفت دلایل متقنی وجود دارد که پیامبر (ص) او را به اجبار همراه خود به غار برده است تا خروج حضرت از خانه و مسیر آن به عنوان راز باقی بماند و وی آنرا بر ملا نکند.
مرحوم سید بن طاووس در کتاب ( الطرائف ، ص 410) می فرماید :
از دسته روایاتی که دلالت می کند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از ترس این که ابوبکر جای را به کفار نشان ندهد او را با خود به غار بردند روایتی است که شیخ ابوهاشم بن صباغ در کتاب النور و البرهان باب : ما أنزل الله علی نبیه ذیل آیه ( قم فأنذر) و آیه ( فاصدع بما تؤمر) وباب( ما ضمن رسول الله (صلی الله علیه وآله) لمن أجابه وصدقه ) می آورد : حسان می گوید برای انجام حج عمرة به مکه آمدم دیدم مردمی از قریش به اصحاب رسول خدا فحش می دادند.... پس اینگونه می گوید : رسول خدا به علی علیه السلام (درشب لیلة المبیت) امر نمود ( که درجای ایشان بخوابد) علی علیه السلام نیز اجابت نمود ولی از ابن ابی قحافة ( کنیه ابوبکر) ترسید که مبادا جای ایشان را به کسانی که دنبال پیامبر بودند نشان دهد به همین خاطر او را با خود به غار بردند .
نظیر همین مطلب در کتب دیگر اهل سنت که در حال حاضر موجود می باشد یافت می شود .
ابوجعفر اسکافی استاد ابن ابی الحدید در جواب جاحظ که قائل است ابوبکر در راه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم از همه صحابه سختی بیشتری را تحمل کرد می گوید :
تو را چه شده است که داستان خوابیدن علی علیه السلام را در جای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در شب لیلة المبیت ذکر نکرده ای آیا آن را فراموش کرده ای یا خودت را به فراموشی زده ای ؟!
پس بدرستیکه این کار تحمل سختی و پایداری بزرگی است که هر زمان شخصی خود را به جای وی گذارد و فکرش را متوجه آن کند می بیند در آن فضیلت های بسیار ومنقبتهای مختلفی موجود است .
وقضیه از این قرار است که وقتی به مشرکین خبر رسید که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم قصد خروج برای هجرت به سوی غیر ایشان ( اهل مدینه) دارند خواستند برای اینکار چاره ای اندیشیند ، پس پیمان بستند که شب هنگام در کنار بستر وی جمع شوند واو را با شمشیر های بسیار بزنند ، در دست افرادی از قبیله های مختلف قریش شمشیری از آن شمشیر ها باشد تا خون وی بین گروههای مختلف تقسیم شود وبنی هاشم نتوانند خون وی را از قبیله ای خاص طلب کنند . و برای آن شب قسم خوردند و در آن شب با هم جمع شدند .
پس وقتی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از این ماجرا با خبر شدند ، کسی را فرا خواندند که از همه بیشتربه وی اطمینان داشتند (علی علیه السلام) و کسی که خود را بیشتر ازهمه برای رسول خدا صلی الله علیه وآله در معرض خطر می گذاشت و کسی را که از همه بیشتر در راه خدا فداکاری می کرد وکسی که سریعتر از همه از وی اطاعت می کرد . پس به وی گفت که قریشیان هم پیمان شده اند که امشب بر سر من بریزند . پس به خوابگاه من برو و در جای من بخواب و روپوش من را بر روی خود بینداز تا ایشان گمان کنند من بیرون نرفته ام ، و من با اذن خدا بیرون خواهم رفت .
پس اولا علی را ازاینکه حیله ای به کار برد تا جانش را حفظ کند منع کرد ( چون باید به حالت عادی درجای رسول خدا می خوابید) واو را مجبور کرد که جان خود را در معرض ضربات شمشیر های صاحبان کینه و خشم قرار دهد . پس او این مطلب را پذیرفت در حالیکه رضای خاطر به آن داشت و در جای رسول خدا خوابید در حالیکه به خاطر خدا صبر می کرد و با دادن جان خود جان رسول خدا را حفظ می نمود و انتظار کشته شدن را می کشید. ما برتر از مقام بذل جان مقامی نمی شناسیم که آرزوی آن را بکنیم . (و بذل جان بالاترین بخشش هاست) .
و اگر رسول خدا نمی دانست و علم نداشت که وی صلاحیت این کار را دارد وی را انتخاب نمی کرد و اگر در او اندکی کمبود صبر یا شجاعت یا خیر خواهی برای رسول خدا وجود داشت و با این وجود برای این کار انتخاب می شد رسول خدا کسی را انتخاب کرده بودند که انتخاب درستی نبود ، و حق گفتن چنین مطلبی را هیچ فردی از امت ندارد و همه اجماع دارند که رسول خدا صلی الله علیه و آله عمل درست را انجام داده اند .
اگر کسی در این مطلب نظر کند چند جهت برتری برای علی (نسبت به ابو بکر) می بیند :
زیرا ابو بکر حتی اگر ( ازجهت ظاهری) مورد اطمینان رسول خدا بود اما پیامبراکرم به رازداری وی اطمینان نداشتند چون ممکن بود ابوبکر راز هجرت رسول خدا را در آن شب فاش کند و دشمنان به حضرت دست پیدا کنند در نتیجه تمام نقشه های رسول خدا نقش بر آب می شد .
حتی اگر ابو بکر نزد رسول خدا از جهت رازداری مورد اطمینان بود اما رسول خدا از نترسیدن وی در هنگام مقابله با سختی اطمینان نداشتند پس شاید از خوابگاه رسول خدا فرار نموده متوجه محل نقشه رسول خدا شده دنبال رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم برود ؛ پس کفار ایشان را پیدا کنند.
حتی اگر ابوبکر حافظ سر رسول خدا بود وشجاع اما شاید توانایی خوابیدن در جایگاه رسول خدا را نداشت . چون تحمل آن حالت جدای از بحث شجاعت است . زیرا باید شجاع را در حالت دست بسته ممنوع از مقابله قرار دهی(یعنی شجاع جرات دفاع از خود را دارد اما در اینجا نمی توانداز خود دفاع کند) .بلکه این امر سخت تر از شخص دست بسته است . زیرا شخص دست بسته می داند که راه فراری ندارد اما این شخص هم می تواند فرار کند و هم می تواند از خود دفاع نماید(اما چنین کاری نمی نماید).
حتی اگر او شخص رازدار وشجاعی بود و می توانست در جای رسول خدا بخوابد و فرار هم نکند اما رسول خدا از بعد آن اطمینان نداشتند که اگر وی را زنده گرفته وشکنجه کنند اقرار به آنچه که می داند نکند و مسیر رسول خدا را به کفار نشان ندهد پس ایشان به دنبال رسول خدا رفته ایشان را پیدا کنند.
به همین دلیل است که علمای مسلمین گفته اند کسی را نمی شناسیم که به فضیلت علی در آن شب رسیده باشد .(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 13، ص 258؛العثمانیه، جاحظ، ص 321)
