اهل بیت در آیه تطهیر
درباره آیه تطهیر و نزول آن در شأن خمسه طیبه نوشتجات متععدی هست که این حقیقت را در جمله بدیهیات قرار داده است . اما گاهی شبهه پردازان بی اطلاع سخنی میپراکنند و سنگی در چاه می اندازند که تذکر برخی نکات ( هر چند بدیهی ) را لازم میکند .
متن زیر در باب آیه تطهیر ، آنهم با استناد به کتب مخالفین ولایت اهل بیت و طهارت آنها ، تهیه شده است . به عبارت دیگر روایات متن زیر از کتب صحاح و سنن اهل سنت است .
چه کسانی اهل بیت پیامبر (ص ) می باشند ؟
إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا ( احزاب / 34 )
باید دید که اهل بیت ، به چه کسانی گفته می شود و در این آیه مبارکه چه کسانی از آن اراده شده است ؟
از نظر لغت ، اهل بیت به عشیره و اقربای انسان اطلاق می شود، ولی مسلّماً مراد از آیه ، جمیع اقربای پیامبر نیست ؛ زیرا در بین آنان حتی افراد مشرک مثل ابولهب ها وجود داشتند که یقیناً آیه مبارکه شامل آنان نخواهد شد.
پس باید برای شناختن اهل بیت ، یعنی کسانی که در این آیه مبارکه ، مطهر معرّفی شده اند، به روایاتی که در تفسیر آیه وارد شده است مراجعه کرد .
و اینک چند روایت :
((ابن عبدالبرّ شافعی )) می گوید:
وقتی آیه مبارکه تطهیر نازل شد، پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فاطمه ، علی ، حسن و حسین علیهم السّلام را نزد خود خواند و به خدای متعال عرض کرد:
(( اللّهم هؤ لاء اهل بیتی فاذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیراً(1)
خداوندا! اینان اهل بیت منند، پس از آنان رجس را دور و آنان را پاک و مطهر بگردان ))
((حافظ حسکانی حنفی نیشابوری )) در کتاب ((شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ))،(2) بیش از دویست طریق و روایت ذکر می کند که آیه مبارکه فقط شامل وجودمبارک رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السّلام می شودوبس .
((ابن حجر)) در کتاب معروف خود ، ((صواعق )) می گوید:
اکثر مفسرین بر آنند که این آیه در شأن علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السّلام نازل شده است ؛ چون ضمیر ((عنکم )) مذکر است .(3)
مسلم نیشابوری در کتاب صحیح خود ، معروف به صحیح مسلم ، در باب فضایل حسنین علیهماالسّلام از صفیه بنت شیبه از عایشه روایت می کند که گفت :
((خرج النبیُّ صلّی اللّه علیه و آله غداةً و علیه مرط مرحَّل ، من شعر اسود. فجاء الحسن بنُ علی فادخله ثمّ جاء الحُسَیْنُ فدخل معه . ثمّ جاءت فاطمة فادخلها. ثمّ جاء علیُّ فادخله . ثمّ قال : (إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ اءَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا)).(4)
(( یک روز صبح پیامبر صلّی اللّه علیه و آله برخاست ، در حالی که آن حضرت کساء و عبایی بافته شده از پشم سیاه بر دوش مبارک داشت پس حسن بن علی بر آن حضرت وارد شد، حضرت او را به زیر عبا برد، بعد حسین وارد شد و با آن حضرت به زیر عبا رفت ، آنگاه فاطمه بر وی داخل گردید، حضرت او را نیز به زیر عبا برد و سپس علی علیه السّلام آمد، حضرت او را نیز داخل عبا برد و فرمود: خداوند، اراده فرموده است که تنها از شما اهل بیت ، رجس و پلیدی را دور گرداند و شما را پاک و مطهر نماید))
این حدیث را حاکم ، بیهقی و ابن جریر نیز نقل می کنند(5) ، حاکم بعد از نقل حدیث می گوید: این حدیث به شرط بخاری و مسلم صحیح است .(6)
سیوطی در الدر المنثور(7) در ذیل آیه مبارکه تطهیر روایت فوق را ذکر نموده می گوید: ابن ابی شیبه و احمد و ابی حاتم ، نیز این روایت را نقل نموده اند.
ترمذی از عمر بن ابی سلمه ، ربیب رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و به سند دیگر از شهر بن حوشب از ام سلمه نقل می کند که وقتی این آیه نازل شد، پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السّلام را نزد خود خوانده ، آنان را با کسا (عبا) پوشانید. بعد خطاب به خدای متعال عرض کرد:
((اللهم هؤ لاء اهل بیتی و خاصتی اذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا)).(8)
(( پروردگارا! ایشان اهل بیت و خواص من هستند پس رجس را از آنان دور کرده و پاک و مطهرشان بگردان )) .
ترمذی به سند خودش از انس بن مالک نقل می کند که حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله شش ماه متصل وقتی برای نماز صبح از منزل بیرون می آمد، به در خانه فاطمه علیها السّلام که می رسید، می فرمود: ((الصلاة یا اهل البیت انّما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً))(9)
(( ای اهل بیت ! موقع نماز است ، خداوند اراده فرموده است که شما را از رجس و پلیدی پاک و مطهر بگرداند . ))
حاکم به سندش از ام سلمه زوجه پیامبر صلّی اللّه علیه و آله روایت می کند که گفت : این آیه در خانه من نازل شد، پس پیامبر صلّی اللّه علیه و آله کسی را فرستاد دنبال علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السّلام وقتی همه جمع شدند، خطاب به خداوند عرض کرد: ((خدایا! اینها اهل بیت من هستند))، ام سلمه می گوید: عرض کردم ، آیا من از اهل بیت نیستم ، پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: تو انسان خوبی هستی و عاقبت تو نیکوست ، اما ایشان اهل بیت من هستند(10)
حاکم بعد از نقل این حدیث می گوید: این حدیث به شرط بخاری صحیح است .
سیوطی در الدرالمنثور(11) در ذیل آیه مبارکه ، از ام سلمه روایت می کند که گفت : این آیه در خانه من نازل شد، و در خانه هفت نفر بودند، جبرئیل ، میکائیل ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السّلام و من نزدیک درب خانه بودم ، عرض کردم : یا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله ! من از اهل بیت شما نیستم ، فرمود تو عاقبت نیکو داری و از همسران نبی هستی .
هیثمی از ابی برزه نقل می کند که گفت : هفده ماه با پیامبر صلّی اللّه علیه و آله نماز خواندم ، هروقت که آن حضرت صلّی اللّه علیه و آله از منزل خارج می شد، می آمد پشت در منزل فاطمه علیها السّلام ومی فرمود: ((الصلاة علیکم انّما یرید اللّه لیذهب ...))(12) (13)
پی نوشت ها
1- الاستیعاب بهامش الاصابه ، ج 3، ص 37 .
2- همان ، ج 2، ص 18 - 140 .
3- الصواعق المحرقة ، ط مصر، ص 141 .
4- صحیح مسلم ، شرح نووی ، ج 15، ص 194 .
5- مستدرک الصحیحین ، ج 3، ص 147. سنن ، ج 2، ص 149. تفسیر ابن جریر، ج 22، ص 5 .
6- یعنی مطابق نقل بخاری و مسلم و از طریق آن دو نفر صحیح است .
7- الدر المنثور، ج 5، ص 198 .
8- ترمذی ، صحیح ، ج 5، ص 30، 328 و360، ش 3258، 3875 و3963 .
9- ترمذی ، صحیح ، ج 5، ص 31، ش 3259 .
10- مستدرک الصحیحین ، ج 2، ص 416 .
11- ج 5، ص 198 .
12- مجمع الزواید، ج 9، ص 119 . ضمناً در صفحات 121، 206 و 207 هم مطالبی که دال بر مدعای ماست نقل می کند .
13- از جمله محدثین و مؤ لفینی که این احادیث را نقل کرده اند، می توان احمد بن حنبل در مسند، ج 1، ص 544، ش 3052 وج 5، ص 79، ش 16540 و ج 7، ص 415، ش 25969. نسائی در خصایص ، ص 3 و خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، ج 10، ص 278.ابن عساکر شافعی در تاریخ دمشق در ترجمه علی علیه السّلام ، ج 1، ص 250، ح 320. ابن صباغ مالکی در الفصول المهمة ، ص 26. ذهبی در میزان الاعتدال ، ج 2 ص 381، ش 4154، و غیر ایشان را نام برد.
چنانچه اختصاص این آیه مبارکه به پنج تن آل عبا یعنی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین ، در کتابهای الریاض النضرة ، ج 2، ص 248. مسند ابی داوود طیالسی ، ج 8، ص 274. اسدالغابة ، ج 4، ص 29 و ج 3، ص 413. مشکل الا ثار، ج 1، ص 332، 333، 336 و 338. شواهد التنزیل ، ج 2، ص 33. ینابیع المودة ، ص 229. فرائد السمطین ، ج 2، ص 22، ح 364. مناقب خوارزمی ، ص 61 و غیر اینها از کتب دیگر ذکر شده است
