آیا جایز است زنان قبور را زیارت کنند ؟
یکی از مسائلی که وهابیان بر آن تأکید زیادی دارند موضوع حرمت زیارت زنان است بر قبور صالحان، آنان برای این ادعای خود به برخی از روایاتی که از پیامبر – صلی الله علیه وآله – نقل شده استناد می کنند، ازجمله این روایتکه می گوید:
(لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ زَوّاراتِ الْقُبُورِ)(1).
(پیامبر خدا، زنانی را که بسیار به زیارت قبور روند، لعن کرد.)
ولی باید توجه داشت که استدلال با اینگونه احادیث، بر حرمت زیارت برای زنان، از جهاتی صحیح نیست:
1 - بسیاری از علما این نهی را، نهی کراهتی می‌دانند و علت کراهت، شرایط خاصی است که بر آن زمان حاکم بوده است که یکی از شارحان حدیث مانند مؤلف (مفتاح الحاجه) در شرح خود بر صحیح ابن ماجه می‌گوید:
(إخْتَلَفُوا فی الْکَراهَةِ هَلْ هِیَ کِراهَة تَحْرِیمٍ أَوْ تَنزیهٍ ذَهَبَ الْأَکثَرُ اِلی الْجَوازِ اِذا آمنَتْ بِالْفِتْنَةِ.) (2) .
(علما درباره نهی پیامبر، بر دو قولند که آیا نهی تحریمی است یا کراهتی. ولی اکثر علما معتقدند که زن در صورتی که از فتنه مطمئن باشد می‌تواند به زیارت قبر برود.)
2 - در احادیث گذشته (3) خواندیم که عایشه از پیامبر نقل کرده بود که پیامبر زیارت قبور را آزاد اعلام کرد. اگر زنان از این حکم مستثنی بودند لازم بود که یادآور شود این حکم مخصوص مردها است بخصوص که گوینده زن است و طبعاً در میان مخاطب‌های او زن وجود داشته است و هر مخاطبی می‌اندیشد که حکم و تکلیف به او متوجه است.
3 - در برخی از احادیث وارد شده است که پیامبر به عایشه نحوه زیارت قبور را تعلیم‌داد (4) وشخص عایشه پس از پیامبر گرامی به زیارت قبور می‌رفت.
4 - ترمذی نقل می‌کند وقتی برادر عایشه (عبدالرّحمان بن ابی‌بکر) در (الحُبشی) درگذشت، جنازه او را به مکه برده و در آنجا به خاک سپردند، وقتی خواهر وی عایشه از مدینه به مکه آمد، به زیارت قبر برادر رفت و در کنار خاکش دو شعر در سوک او سرود و سخنانی گفت (5).
شارح صحیح ترمذی، (امام حافظ ابن العربی) متولد 435 متوفای سال 543 در تعلیقه‌هایش بر صحیح می‌نویسد: صحیح این است که پیامبر به مردان و زنان اجازه داده به زیارت قبور بروند، اگر برخی زیارت آنان را مکروه می‌شمارد به خاطر بی تابی و کم صبری بر سر قبر، و یا به خاطر نداشتن حجاب کامل بوده است.
5 - بخاری از (انس) نقل می‌کند: پیامبر زنی را دید که بر سر عزیز از دست رفته‌اش گریه می‌کند. فرمود: تقوا را پیشه خود ساز و صبر بنما، آن زن پیامبر را نشناخت، گفت: مرا رها کن، به مصیبتی که من گرفتار شد ه‌ام تو نشده ای. وقتی به او گفتند او پیامبر است، قبر عزیز خود را رها کرد و خانه پیامبر آمد، معذرت خواست که من شما را نشناختم. پیامبر فرمود: صبر در مصیبت مطلوب است(6) .
اگر زیارت قبر برای زنان حرام بود، پیامبر گرامی او را از این کار نهی می‌کرد. در حالی که پیامبر تنها او را به صبر سفارش کرد. و سخن پیامبر پس از بازگشت زن به خانه او، موضوع (صبر و استقامت در مصائب) بود، نه مسأله (زیارت قبر) و گرنه امر می کرد که دیگر به زیارت قبر عزیز خود نرود.
6 - (فاطمه زهرا علیها السلام) دخت پیامبر گرامی در هر جمعه به زیارت قبر عموی خود (حمزه) می‌رفت و در کنار قبر او نماز می‌گزارد و گریه می‌کرد (7).
7 - قرطبی می‌گوید: پیامبر هر زن زائر را لعن نکرد، بلکه زن زائری را لعن کرد، که پیوسته به زیارت قبور برود، به گواه این که می‌گوید: (زوارات القبور) و (زوار) صیغه مبالغه است (8).
و شاید علت لعن این است که: زیارت بیش از حد، مایه تضییع حق زوج و وسیله تبرّج در انظار، و گریه‌های همراه با داد و فریاد است و اگر در زیارت زن اموری از این قبیل نباشد، اشکالی نخواهد داشت؛ زیرا یادآوری مرگ، از اموریست که مردان و زنان هر دو به آن نیازمند می‌باشند.
8 - اگر زیارت قبور، مایه کناره گیری از دنیا و کاهش حرص و آز و یادآوری آخرت در زائر می‌گردد. نفع دیگری است به حال میت؛ کسی که زیر خروارها خاک خفته و دستش از همه چیز کوتاه گردیده است؛ زیرا معمولاً زیارت ها با خواندن فاتحه و اهدای ثواب آن، همراه می باشد و این بهترین هدیه است که زنده می‌تواند به عزیز نهفته در خاک خود تقدیم کند.
ابن ماجه در سنن خود نقل می‌کند که پیامبر فرمود:
(اِقرَؤا یس عَلی مَوْتاکُم)
(بر مردگان خود سوره یس بخوانید.)
در این صورت هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست که یکی ممنوع و دیگری مجاز باشد، مگر این که زنان شرایط خاص داشته باشند که در گذشته بدان اشاره شد.
(1) صحیح ابن ماجه 1: 478
(2) حواشی صحیح ابن ماجه 1 : 114.
(3) به حدیث 7 مراجعه شود.
(4) به حدیث 8 مراجعه شود.
(5) سنن ترمذی 4 :275.
(6) صحیح بخاری، کتاب الجنائز، باب زیارة القبور، ص 100.
(7) مستدرک حاکم 1 : 377.
(8) سنن ابی داوود 2 :196.
