اقدام
اِقْدام، قاعده‌ای در فقه امامیه که در ابواب گوناگون معاملات جاری است و بر پایه آن، اقدام به معامله فاسد، موجب ضمان می‌گردد.
اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میّت شده، واجب نیست به کارهای میّت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
عنوان مسئله:
اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میّت شده، واجب نیست به کارهای میّت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که در رکعات نماز شک میکند و بعد از مقداری تأمّل، شکّ او تبدیل به گمان میشود و بعد از آن، تبدیل به شکّ دیگری می‌گردد، کدام یک از شکّ اوّل و گمان بعد از آن و شکّ دوّم را باید ملاک عمل خود قرار دهد؟ (مثلاً شک بین سه و چهار میکند و بعد گمان به چهار رکعت پیدا میکند و بعد گمانش تبدیل به شک بین دو و چهار میشود)؟
- شکّ، ظنّ و یقین وسواسی تا چه حد معتبر است؟ آیا در صورت یقین به متعارف بودن آن، باز هم بیاعتبار است؟
- نمازگزار در جایی از نماز شک میکند و در حالی که شک دارد، به امید اینکه بتواند به یقین برسد، نماز خود را ادامه میدهد:
- نمازگزاری که بعد از به جا آوردن دو سجده، بین (دو و چهار) یا بین (سه و چهار) یا بین (دو و سه و چهار) رکعت شک میکند و بعد از شکّ خود، گمان پیدا میکند که چهار رکعت نخوانده است، چه باید بکند؟
- در سجده دوم رکعت آخر نماز چهار رکعتی شک کردم که سجده اول است یا دوم، اما گمانم بیشتر به سجده دوم بود. به همان گمان اکتفا کردم و نماز را تمام نمودم. آیا نماز صحیح است یا حکم خاصی برای این شک موجود می باشد؟
- آیا احتمال ضرر برای روزهدار و خوف از ضرر احتمالی موجب ساقط شدن روزه از انسان میشود یا اینکه حتماً باید یقین کند؟
- اگر انسان در مسجد مشغول نماز باشد و عدّهای نیز در حال نماز یا ذکر باشند و کسی وارد شود و سلام کند:
- شخصی با یقین به اینکه وقت نماز شده است، وارد نماز میشود؛ ولی در بین نماز شک میکند که وقت نماز شده یا نه، در این جا چه وظیفهای دارد؟
- با سلام متاسفانه مدتی است که به بیماری وسواس دچار شده ام. وهر دفعه که به دستشوئی می روم با وجود اینکه خودم را تطهیر میکنم، اما همینکه از دستشوئی بیرون می آیم شک میکنم که تطهیر کرده ام یا نه. از ترس اینکه مبادا نمازهایم صحیح نباشند به تعویض لباس و تطهیر مجدد اقدام می کنم. اما دفعه دوم و گاه دفعات سوم و چهارم و پنجم همین شک برایم پیش میآید. یا گاه شک میکنم که ممکن است به درستی تطهیر نکرده باشم. آیا میتوانم به شک هایم در این موارد که واقعا برایم آزار دهنده شده اعتنا نکنم؟ سپاسگزارم اگر در این مورد مرا راهنمائی کنید.
- اگر کسی گمان کند که سعی را تمام کرده و تقصیر کند و بعد از تقصیر بفهمد که سعی را ناقص انجام داده است، در اینصورت چه وظیفه ای دارد؟ آیا تعداد اشواطی که یقین می کند قبلاً انجام داده است در وظیفه بعدی موثر است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] وظیفه شخصی که اطمینان به این پیدا نکرده است که آیا دیگران مشغول کارهای میت شده اند یا نه، چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر یقین دارد که غسل مسّ میّت بر او واجب شده و به حمّام رفته و بعد از مدّتی شکّ میکند که آیا غسل انجام داد یا خیر وظیفه چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی پسر دوم خود را وصی و پسر اول را که بزرگتر است ناظر در امر وصایت کرده است. چنانچه وصی برای انجام کارهای میت، از قبیل نماز و غیره تعلل و مسامحه کند، تکلیف ناظر چیست؟ آیا می تواند بدون اجازه وصی اقدام در کارهای میت کند، یا آنکه خود وصی باید انجام دهد؟ یا آنکه باید با اجازه حاکم شرع عمل کند.
- [آیت الله بروجردی] هر گاه به یقین یا گمان دخول وقت، به نیّت واجب غسل کرد بعد معلوم شد وقت داخل شده، اعاده غسل لازم است یا خیر؟
- [سایر] اینکه گفته میشود انسان مؤمن باید حداقل ماهی یکبار اقدام به شستن میت کند درست است؟ آیا سفارشی از جانب معصوم(ع) در اینباره شده است؟
- [آیت الله سبحانی] شک داشتم که میت را غسل داده اند یا نه ولی او را مس کردم. آیا غسل مس میّت بر من واجب است؟ 2. اگر در صحت غسل میت شک کردم وظیفه ام چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در رکعات نماز شک میکند و بعد از مقداری تأمّل، شکّ او تبدیل به گمان میشود و بعد از آن تبدیل به شکّ دیگری می‌گردد، کدام یک از شکّ اول و گمان بعد از آن و شکّ دوم را باید ملاک عمل خود قرار دهد (مثلاً شک بین سه و چهار میکند و بعد گمان به چهار رکعت پیدا میکند و بعد گمانش تبدیل به شک بین دو و چهار میشود)؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی وصیّت کرد و شخصی را بعنوان وصیّ معیّن نمود که کارهای میّت تحت نظر او انجام گردد ولی ورثه و یا ناظر بدون اجازه وصیّ اقدام به انجام وصیّت کنند آیا اقدام بدون رضایت وصیّ جایز است و آیا ضمان دارد یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] در حکم به نجاست شیء، یقین لازم است یا گمان غالب و ظاهر نیز کفایت میکند؟
- [آیت الله سبحانی] در صورتیکه موصی نیابت را ذکر نکرده باشد ورثه می توانند چند سال تأخیر بیاندازد؟ با اینکه یقین دارند که ذمّه متوفّی مشغول به حج واجب است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی مشغول کارهای میّت شود بر دیگران واجب نیست اقدام نمایند، ولی اگر او عمل را نیمهکاره بگذارد باید دیگران تمام کنند.
- ظنّ و گمان در نمازهای واجب و مستحب حکم یقین را دارد و باید بر طبق گمان عمل کند چه در رکعات نماز باشد و چه در اجزای نماز، مثلاً اگر شک کند که یک رکعت خوانده است یا دو رکعت، و گمان او بر دو رکعت است باید بنا را بر دو بگذارد، چه در نمازهای دو رکعتی باشد و چه در نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی، و نیز اگر شک کند رکوع کرده یا نه و گمان دارد که رکوع کرده است باید سجده رود.
- اگر کسی بداند غسل یا کفن یا نماز یا دفن میّت را باطل انجام دادهاند باید دوباره انجام دهد ولی اگر گمان دارد که باطل بوده یا شک دارد که درست بوده یا نه، لازم نیست اقدام نماید.
- هرگاه در ابتدا گمانش به یک طرف قرار گرفت و بعد حالت شک برایش پیدا شد باید به دستور شک عمل کند ولی اگر حالت شک داشت و بعد حالت گمان برای او پیدا شد باید مطابق گمان عمل کند.
- اگر انسان مرضی دارد که بول او قطره قطره میریزد یا نمیتواند از بیرون آمدن باد یا غائط خودداری کند چنانچه یقین دارد که از اوّل وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا میکند باید نماز را در وقتی که مهلت پیدا میکند بخواند و اگر مهلت او به مقدار کارهای واجب نماز است، باید در وقتی که مهلت دارد فقط کارهای واجب نماز را به جا آورد و کارهای مستحب آن مانند اذان و اقامه را ترک نماید.
- برای رفع این رذیله چارهای نیست جز بیاعتنایی به شک بلکه به یقین، و عمل کردن به آنچه بر نفع اوست و به آنچه متعارف میان مردم است. مثلاً وسواسی در طهارت و نجاست اگر شک کرد بلکه یقین کرد که از زمین متنجّس یا از عین نجس به او ترشّح شده است، اعتنا نکند، و وسواسی در نماز اگر شک یا یقین کرد کلمهای را غلط گفته و یا چیزی را کم یا زیاد کرده است، اعتنا نکند، و وسواسی در حقّالنّاس اگر شک کرد که مدیون کسی است یا دین خود را ادا نکرده است، اعتنا نکند و وسواسی در کارهای اجتماعی اگر نمیتواند تصمیم بگیرد، فوراً یک طرف را انتخاب کند و به شکّ خود، بلکه به یقین خود عمل نکند.
- اگر شک کند نماز احتیاطی را که بر او واجب بوده به جا آورده یا نه، در صورتی که مشغول کار دیگری نشده باشد باید نماز احتیاط را بخواند و اگر مشغول کار دیگری شده است به شک خود اعتنا نکند.
- حدودی که عامّه برای عرفات و مشعر و منی و مسلخ و مانند اینها تعیین کردهاند کفایت میکند و لازم نیست شیعیان در این امور تحقیق کنند و نباید به شک یا گمان خود اعتنا نمایند بلکه اگر بر فرض نادر یقین به خلاف کنند همان حدود نیز کفایت میکند.
- کسی که در کارهای وضو و شرایط آن مثل پاک بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شک میکند باید به شک خود اعتنا نکند.
- اگر شک کند که تکبیرة الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده به شک خود اعتنانکند، و اگر چیزی نخوانده باید تکبیر را بگوید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان یقین کند أه دیگری مشغول کارهای میت شده ، واجب نیست به کارهای میت اقدام کند ولی اگر شک یا گمان دارد ، باید اقدام نحاید .
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میّت شده، واجب نیست به کارهای میّت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان داشته باشد، باید اقدام نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده؛ واجب نیست به کارهای میت اقدام کند؛ ولی اگر شک یا گمان دارد؛ باید اقدام نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده، واجب نیست به کارهای میت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان دارد باید اقدام نماید.
- [امام خمینی] اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده، واجب نیست به کارهای میت اقدام کند. ولی اگر شک یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
- [آیت الله خوئی] اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده، واجب نیست بهکارهای میت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگرانسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده، واجب نیست به کارهای میت اقدام کند، ولی اگر شک یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان یقین کند یا حجت شرعیه داشته باشد که دیگری مشغول کارهای میت شده واجب نیست به کارهای میت اقدام کند ولی اگر شک یا گمان دارد باید اقدام نماید
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان اطمینان کند که دیگری مشغول کارهای میّت شده ، واجب نیست به کارهای میّت اقدام کند ، ولی اگر شک یا گمان دارد باید اقدام نماید .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان اطمینان کند که دیگری مشغول کارهای میت شده، واجب نیست به کارهای میت اقدام کند ولی اگر شک یا گمان غیراطمینانی دارد، باید اقدام نماید.