احکام
احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص میکنند.
کسی که نمی‌داند حالتی که برایش پیدا شده شک است یا ظن، باید به احکام شک عمل کند.
عنوان مسئله:
کسی که نمی‌داند حالتی که برایش پیدا شده شک است یا ظن، باید به احکام شک عمل کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی در یادگرفتن احکامِ شک، کاهلی کرده باشد و در صورت بروز شک، نماز خود را اعاده نماید، آیا نمازش صحیح است؟
- شکّ، ظنّ و یقین وسواسی تا چه حد معتبر است؟ آیا در صورت یقین به متعارف بودن آن، باز هم بی‌اعتبار است؟
- آیا حرمت وسواس منحصر در احکام عبادی است؟
- مسافری که نمی‌داند مسافرت او به حد شرعی خواهد رسید یا نه، آیا می‌تواند پس از گذشتن از حد ترخص روزه خود را افطار کند؟
- آیا احکام شکیّات، در نمازهای مستحبّی و نوافل هم اجراء می‌شود؟
- حکم شرعی معاملات بانکی که در مؤسّسات مالی و اعتباری و یا صندوق های قرض الحسنه که تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران فعالیت دارند چیست؟
- آیا منوبٌ عنه باید اطمینان پیدا کند که نایب احکام حج را می داند و صحیح انجام می دهد یا خیر؟
- مسافری که شک در رسیدن به حد شرعی یا ترخص دارد، حکم نماز و روزه‌اش چگونه است؟
- اگر شخص مسافر شک کند که مسافرت او به حد شرعی رسیده یا خیر، آیا می‌تواند روزه خود را افطار کند یا باید تا حصول اطمینان از مسافت شرعی به روزه خود ادامه دهد؟
- در رساله‌ی توضیح المسائل خواندم: (کسی که استبراء نکرده یا نمی‌داند استبراء کرده یا نه و رطوبتی ببیند و شک کند پاک است یا نه، اگر به جهتی مانند گذشتِ مدتی از بول کردنش یقین کند بول در مجرا نمانده، پاک می‌باشد و وضو را هم باطل نمی‌کند.) حال بیان فرمائید مدّت مذکور چه مقدار است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] آیا احکام شک در نماز جمعه، مثل احکام شک در سایر نمازها است؟
- [سایر] الف. چرا در احکام عملی (بر خلاف اعتقادی) خبر واحد هم حجّت (تعبّدی) است و نیاز به قطع و اطمینان نیست؟ ب. منظور از (ظنّ خاصّ) چیست؟
- [سایر] شوهر من احکام شرعی را نمی‌داند؛ آیا میتوانم بدون اجازه او به جلسات مذهبی رفته و این مسائل را یاد بگیرم؟
- [آیت الله بهجت] آیا افراد وسواسی باید به ظنّ خود مانند شک عمل کنند یا خیر؟ اگر ظنّ قوی باشد چه طور؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا احکام شک، فقط مربوط به نمازهای یومیه است یا در نمازهای دیگر هم جاری می‌شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر دلایل عقلانی بعضی از احکام الهی برای کسی مشخص نشود (مانند دلیل حرام بودن رقص زن برای زن، اگر هیچ حالتی بین طرفین به وجود نیاید) می تواند با استناد به آن، عمل حرام و... را مرتکب شود؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر مقلّد به حکم شرعی صادر شده از طرف مرجع تقلید خود، ظن یا اطمینان پیدا کرد، آیا برای عمل کردن، کافی و مُجْزی است یا این که باید به فتوای مجتهد، یقین حاصل نماید؟
- [سایر] چه تفاوتی میان ظنّ غیر معتبر و شک در مباحث فقهی وجود دارد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] حکم ظن در عدد اشواط طواف مستحبی حکم شک را دارد یا خیر
- [سایر] احکام و آداب یهودیت در رابطه با احکام زنان، قضاوت، اموات، ارث، احکام ذبح و قربانی را ذکر کنید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- ظن و شک و سهو در نماز عید فطر و قربان حکم ظن و شک و سهو در نمازهای مستحبّی را دارد.
- اگر انسان نداند معاملهای که کرده صحیح است یا باطل، نمیتواند در مالی که گرفته تصرّف نماید ولی چنانچه در موقع معامله، احکام آن را میدانسته و بعد از معامله شک کند، تصرّف او اشکال ندارد و معامله صحیح است.
- هرگاه در ابتدا گمانش به یک طرف قرار گرفت و بعد حالت شک برایش پیدا شد باید به دستور شک عمل کند ولی اگر حالت شک داشت و بعد حالت گمان برای او پیدا شد باید مطابق گمان عمل کند.
- مسافری که نمی‌داند باید نماز را شکسته بخواند و یا میداند ولی بعضی از خصوصیّات آن را نمی‌داند، مثلاً نمی‌داند که در سفر هشت فرسخی باید شکسته بخواند چنانچه نماز را تمام بخواند نمازش صحیح است، و همچنین اگر به خیال این که سفر او کمتر از هشت فرسخ است نماز را تمام بخواند نمازش صحیح است.
- کسی که در سفر به اختیار دیگری است مانند زندانی و نمی‌داند که چند فرسخ میرود باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر بداند هشت فرسخ یا بیشتر او را میبرند باید نماز را شکسته بخواند.
- نماز جمعه در زمان حضور و در زمان غیبت امامعلیه السلام واجب تخییری است که به جای نماز ظهر خوانده می‌شود و آن دو رکعت است مثل نماز صبح و تمام شرایط عمومی نماز صبح را دارد حتّی حمد و سوره آن باید بلند خوانده شود ولی در آن دو قنوت مستحب است یکی قبل از رکوع رکعت اوّل و دیگری بعد از رکوع رکعت دوّم و نیز مستحب است در رکعت اوّل سوره جمعه و در رکعت دوّم سوره منافقین خوانده شود. و ظن و سهو و شک در آن، حکم ظن و سهو و شک در نماز صبح را دارد. شرایط نماز جمعه:
- کسی که برای پیدا کردن گمشدهای مسافرت میکند و نمی‌داند که چه مقدار باید برود تا آن را پیدا کند، باید نماز را تمام بخواند. ولی در برگشتن چنانچه هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند.
- مسلمان باید به اصول دین اطمینان داشته باشد (1)، و در احکام غیر ضروری یا باید مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که اطمینان پیدا کند تکلیف خود را انجام داده است.
- بر هر کسی واجب است احکام معاملات را به مقداری که مورد احتیاج اوست یاد بگیرد، و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، کسب و کار کند به هلاکت میافتد چنانکه از امام صادقعلیه السلام به این مضمون روایت شده است.
- صاحبِ رحم اجارهای در احکام محرمیّت و ارث و ازدواج و ... ، مادرِ طفل محسوب نمیشود. ولی اگر آن زن پس از تولّد بچّه، شیر داشته باشد و به او شیر کامل بدهد، مادرِ رضاعی طفل می‌شود و همه احکام مادرِ رضاعی برای او صدق میکند. همچنین اگر آن زن به عقد صاحب نطفه درآمده باشد، در بدو تولّد به او محرم است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] احکامی که درباره شک و سهو و ظن در نمازهای واجب روزانه گفته شد، در سایر نمازهای واجب نیز عیناً وجود دارد، مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دورکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است نماز باطل می شود، همچنین سایر احکام شک و سهو و ظن.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که نمی‌داند گمانش به یک طرف بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است باید به دستور شک عمل کند گرچه عمل به شک و ظن نماید بهتر است.
- [آیت الله اردبیلی] شک در تعداد رکعتهای نماز جمعه موجب بطلان آن است و در سایر احکام حکم نماز دو رکعتی را دارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پسر بزرگتر بخواهد قضای نماز پدر را بخواند، باید در اجزا و شرایط نماز و احکام شک و سهو، بر طبق تکلیف خود عمل کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بعد از وضو شک کند چیزی که مانع رسیدن آب است در اعضاء وضو بوده یا نه ، وضو صحیح است . احکام وضو
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه ، نمی تواند افطار کند ولی اگر شک کند که صبح شده یا نه ، پیش از تحقیق هم می تواند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد . احکام روزة قضا
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه به خاطر یک حالت فوق العاده مانند بیماری، غضب یا مصیبت موقتاً گرفتار حالت کثرت شک شود باید به شک خود اعتنا کرده و مطابق احکام آن رفتار کند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر سفر مختصری از هشت فرسخ کمتر باشد؛ یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است یا نه؛ نباید نماز را شکسته بخواند و چنانچه شک کند که سفر او هشت فرسخ است یا نه؛ تحقیق کردن برایش لازم نیست و باید نمازش را تمام بخواند.
- [آیت الله خوئی] اگر سفر مختصری از هشت فرسخ کمتر باشد، یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند و چنانچه شک کند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، در صورتی که تحقیق کردن برایش لازم نیست، باید نمازش را تمام بخواند.
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.