اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر چیزی به طور کامل در تصرّف و اختیار دو نفر باشد، مالکیّت آن به صورت مساوی، برای آن دو نفر محسوب خواهد بود.
عنوان مسئله:
اگر چیزی به طور کامل در تصرّف و اختیار دو نفر باشد، مالکیّت آن به صورت مساوی، برای آن دو نفر محسوب خواهد بود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا وقف حقوق مادی ناشی از مالکیت معنوی مانند: حق تألیف، اختراع و... صحیح میباشد؟
- امروزه یکی از انواع مالکیت اعیان که کاربرد فراوانی در بازار مسکن و غیر آن دارد، مالکیت زمانی (موقت) است؛ بدین صورت که چند شخص مالک عین معین میباشند ولی سهم هر یک از عین، به صورت بخشی از زمان می باشد نه به صورت کسر مشاع از عین. مثلاً فرد (الف) مالک تمام عین در فصل بهار هر سال است و فرد (ب) در فصل تابستان و فرد (ج) در فصل پاییز و فرد (د) در زمستان هر سال. هر یک حق همه گونه تصرف مالکانه در دوره زمانی خاص خود را بدون نیاز به اذن دیگران دارد، جز حق از بین بردن عین مملوک. ضمناً افراد نمی توانند مانع استفاده دیگر ملّاک در دوره مالکیت مختص به آنها گردند. مستدعی است نظر شریف خود را در این باره که (آیا این نوع مملوک می تواند موضوع معاملاتی از قبیل بیع و صلح قرار گیرد) اعلام فرمایید.
- آیا دیه مرد با زن مساوی است؟
- دو نفر وارد بر نماز جماعت میشوند. یکی از آنها به رکعت سوم امام جماعت میرسد و نفر دوم به رکعت چهارم. بعد از اتمام نماز جماعت، نفر اول بقیه نماز خود را میخواند و تمام میکند؛ ولی هنوز یک رکعت از نماز نفر دوم باقی مانده است. آیا در این موقع، نفر اول میتواند نماز دیگر خود را به نفر دوم اقتدا کند که در این صورت نفر دوم در یک نماز هم مأموم باشد و هم امام جماعت؟
- آیا عدول از مرجع تقلید حی به حیّ مساوی جایز است؟
- نظر شما در بقاء یا سقوط مالکیت مالک اعیان نسبت به بناء و اشجار با انهدام بناء یا خشکیدن درختان چیست و مالک شرعی اعیان میتواند به شکل اولیه، تجدید بناء کرده یا غرس نهال تازه بنماید؟
- نظر شما در بقاء یا سقوط مالکیت مالک اعیان نسبت به بناء و اشجار با انهدام بناء یا خشکیدن درختان چیست و مالک شرعی اعیان میتواند به شکل اولیه، تجدید بناء کرده یا غرس نهال تازه بنماید؟
- بعضی از لباسها مانند شلوار کمری مدتی قبل لباس مخصوص به مردان محسوب میشد؛ ولی امروزه بر اثر کاربرد زیاد توسط خانمها، لباس مشترک محسوب میشود. آیا خانمها میتوانند در لباسی که قبلاً لباس مخصوص مردان بوده، ولی حالا لباس مشترک محسوب میشود، نماز بخوانند؟
- آیا تفاوتی بین وضوی جبیرهای کسی که با اختیار خودش بر بدنش جراحت وارد کرده، با کسی که بدون اختیار بر او جراحت وارد شده، وجود دارد؟
- اگر در باب نجاست یا پاکی چیزی، دو نفر شهادت بر پاکی و دو نفر دیگر شهادت بر نجاست دهند، آن چیز پاک است یا نجس؟ و اگر در یک طرف دو نفر و در طرف دیگر سه یا چهار نفر باشند، حکم آن چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] صلح بر زمینی که مالکیت آن محرز نبوده و در تصرف دیگری باشد جایز است یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دینی بر عهده مدیون برای دائن ثابت گردیده، و چون دسترسی به مدیون نبوده با اذن حاکم شرع مالی منقول، که مدّتی در ید و اختیار مدیون بوده و در آن تصرّف به ظاهر مالکانه داشته، برای پرداخت بدهی دائن توقیف می گردد. شخص ثالثی مدّعی مالکیّت مال توقیف شده گردیده، و ادّله شرعی نیز اقامه نموده که قبل از آن که مال در اختیار مدیون قرار گیرد، در مالکیّت وی (شخص ثالث) بوده است. لکن چگونگی انتقال مال به مدیون احراز نگردیده، و او مدّعی است مال به صورت امانت با اذن در تصرّف، یا عاریه به مدیون منتقل گردیده، و دائن مدّعی مالکیّت مدیون نسبت به مال مورد توقیف می باشد. با توجّه به ید مدیون، آیا می توان دائن را منکر محسوب و قسم را متوجّه او دانست؟ در این صورت آیا مورد قسم به عدم انتقال مالکیت تعلّق می گیرد، یا به (عدم اطّلاع از انتقال مالکیّت)؟ یا این که باید معترض را منکر تلقّی، و بالتّبع قسم را متوجّه او دانست؟
- [آیت الله خامنه ای] به مالکیت در آوردن قبرستان عمومی مسلمانان و ساختن ساختمانهای شخصی در آن و ثبت آن بعنوان ملک به نام اشخاص چه حکمی دارد؟ و آیا قبرستان عمومی مسلمانان وقف محسوب می شود؟ و آیا تصرّف شخصی در آن غصب است؟ و آیا تصرّف کنندگان در آن باید اجرت المثل تصرّفات خود را بپردازند؟ و بر فرض ضمان اجرت المثل، آن اموال در چه موردی باید مصرف شوند؟ و ساختمان هایی که در آن ساخته شده اند چه حکمی دارند؟
- [سایر] آیا نعمتهایی که در اختیار انسان است، امانت محسوب می شوند؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که دو محل را برای زندگی اختیار کرده میتواند آنها را وطن خویش محسوب کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مطابق قانون گورستانهای عمومی ملک عمومی محسوب شده و در مالکیّت شهرداری قرار دارد; شهرداری به علّت متروکه شدن گورستان، مقداری از آن را طبق ضوابط قانونی به افراد واجد شرایط واگذار نموده است، با عنایت به این که دلیلی بر وقفیّت زمین گورستان نیست، بفرمایید که اراضی مذکور وقف است، یا مالکیّت شهرداری طبق قانون فوق صحیح است؟
- [سایر] چرا خدا برای امتحان به همه شرایط مساوی نمیدهد؟ مثلا! به یک نفر امتیازات بیشتری میدهد و به یکی کمتر.
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه فرد و یا افرادی روی زمین بایری برای سالیان دراز، بدون معارض کشت و زرع نمودند و ملک مزبور متعلّق به هیچ کسی نبوده، وضعیّت مالکیّت افرادی که تصرّف مالکانه نمودهاند به چه نحو است؟
- [آیت الله خوئی] نظر مبارک را راجع به مالکیت و عدم مالکیت دولت مرقوم فرمائید؟
- [آیت الله خامنه ای] مالکیت دولتها
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر دو نفر ادّعای مالکیّت تمام ملکی را که در تصرّف و اختیار هر دوی آنهاست داشته باشند، هر کدام نسبت به نیمی از آن مدّعی و منکر هستند؛ پس هر کدام باید نسبت به نیمی از آن مدرک و دلیل قطعی بیاورد یا دو شاهد عادل اقامه کند و نسبت به نیم دیگر، گفته او با قَسم قبول میشود و چنانچه هر دو نفر اقامه شاهد نموده و قسم یاد کردند، آن ملک بین آنها تقسیم میگردد.
- آنچه در دست و تصرّف کسی یا در دست وکیل یا امین یا مستأجر او است خواه مال باشد یامنفعت و یا حق و مانند آن در صورتی که تصرّف همراه با ادّعای مالکیّت آن باشد تا زمانی که علم یا مدرک معتبر بر خلاف آن وجود نداشته باشد، ملک آن شخص محسوب میشود.
- اگر به سبب غیر مشروعی مثل غصب، تصرّف یا اختیاری در مال پیدا کند، تصرّف و اختیار او اثر ندارد.
- زن در مالکیّت اموال خویش استقلال دارد، یعنی آنچه شرعا به دست میآورد، مال خود اوست و شوهر بدون رضایت وی حقّ تصرّف در اموال او را ندارد، اگرچه در بسیاری از مصارف احتیاج به اجازه شوهر دارد، بلکه خوب است زن در مقام تصرّف در اموال خویش رضایت شوهر خود را تحصیل نموده و از او اجازه بگیرد.
- اختیار مال کسی که غایب است و به او دسترسی نیست و برای خود نماینده یا وکیلی قرار نداده، با حاکم شرع جامعالشرایط است تا مطابق مصلحت در آن تصرّف نماید.
- در طرفین قرارداد مضاربه، بلوغ، عقل و اختیار شرط است و علاوه بر این، سرمایهگذار باید حقّ تصرّف در دارایی خود را داشته باشد و عامل بتواند با آن سرمایه کار نماید.
- اگر وکیل در نگهداری مالی که در اختیار اوست کوتاهی نکند و غیر از تصرّفی که به او اجازه دادهاند، تصرّف دیگری در آن ننماید و اتّفاقاً آن مال از بین برود، ضامن نیست.
- کسانی که به واسطه عقد شرکت با هم شریک میشوند، باید مکلّف و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار شرکت کنند و نیز باید بتوانند درمال خود تصرّف کنند؛ پس شرکت با آدم سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند صحیح نیست، اگرچه حاکم شرع هم او را از تصرّف در اموالش منع نکرده باشد و عقد شرکت از جانب ورشکسته، چنانچه حاکم شرع او را از تصرّف در اموالش منع کرده باشد، صحیح نیست.
- (اَنفال) یعنی اموال عمومی که برای اداره جامعه در اختیار امام معصوم علیهالسلام قرار دارد و در زمان غیبت برای تصرّف در آن بنابر احتیاط واجب باید از حاکم شرعی (یعنی مجتهد جامع الشرایط) اجازه گرفت.
- وقف کننده باید مکلّف و عاقل بوده و قصد و اختیار داشته باشد و شرعا بتواند در مال خود تصرّف کند؛ بنابر این اگر سفیه چیزی را وقف کند، صحیح نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] جاعل باید رشید باشد و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرّف نماید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که هبه میدهد باید رشید و هبه او با اختیار باشد و نیز بتواند در مال خود تصرّف کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .لازم نیست سهم سادات را به صورت مساوی میان سادات یتیم، مسکین و در سفرمانده آنان تقسیم کرد , بلکه اختیار کیفیّت توزیع آن , با فقیه جامع الشرایط است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن یکی از چند نفر مشخّص است ولی نتواند وی را بشناسد، باید آن مقدار را به طور مساوی بین آن چند نفر قسمت کند و اگر مقدار حرام معلوم نباشد، مقدار قطعی حرام و نصف مقدار مشکوک را به طور مساوی بین آن چند نفر قسمت میکند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آنچه مرد برای زن خریده وبه او هدیه نموده ملک زن شده و جزءاموال میت محسوب نمیشود ولی آنچه خریده و در اختیار زن قرار داده مثل اکثر وسائل منزل جزءاموال او محسوب شده و بین ورثه تقسیم می شود.
- [آیت الله سبحانی] وقف کننده باید مکلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند، بنابر این چون سفیه، حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف کند صحیح نیست.
- [آیت الله بهجت] وقفکننده باید بالغ، عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند، بنابراین سفیه چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید، اگر چیزی را وقف کند صحیح نیست.
- [آیت الله سبحانی] وقف کننده باید مکلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند، بنابر این چون سفیه، حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف کند صحیح نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وقف کننده باید مکلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند بنابر این سفیه (یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند) و کسی که مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگیری کرده چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف کند، صحیح نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر وکیل در نگهداری اموالی که در اختیار اوست کوتاهی کند، یا غیر از آن تصرفی که به او اجازه داده شده تصرف دیگری بنماید و آن مال از بین برود یا ناقص شود، ضامن است، ولی اگر بعد از آن تصرف، مال باقی باشد و در آن تصرفاتی را که اجازه داده بکند آن تصرف صحیح است.