اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
(محجور) کسی است که شرعا حقّ تصرّف در اموال خود را نداشته باشد و دیگران امور مالی او را سرپرستی کنند.
عنوان مسئله:
(محجور) کسی است که شرعا حقّ تصرّف در اموال خود را نداشته باشد و دیگران امور مالی او را سرپرستی کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی که خمس اموال خود را نمیدهد، آیا مسئول امور مالی او میتواند بدون اجازه او به طوری که او متوجه نشود، خمس اموال را بپردازد؟
- آیا تصرّف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده، جایز است؟
- وقتی که مجتهد یا وکیل او در دسترس ما نیست و سال خمسی ما فرارسیده و لازم است که در اموال خود تصرّف کنیم، آیا میتوانیم بدون جدا کردن خمس، در بقیه مال تصرّف کنیم؟
- در رساله توضیح المسائل جناب عالی آمده که به ذمّه گرفتن، موجب جواز تصرّف در مالی که متعلّق خمس است، میگردد. معنی به ذمّه گرفتن چیست؟
- مادری که توسط فرزندش سرپرستی میشود و میداند که فرزندش خمس اموالش را نمیپردازد، چه کار باید بکند؟
- آیا پرداخت خمس اموال مجنون برعهده ولیّ اوست و آیا خمس را از اموال خود بپردازد یا اموال مجنون؟
- میّتی خمس اموال خود را نداده است. خمس این اموال، چگونه پرداخت میشود؟
- آیا میتوان از سهمین، مظالم، زکات، زکات فطره، صدقات، نذورات، موقوفات عامّه و اموال مجهول المالک و هر آنچه که تصرّف در آن منوط به اجازه حاکم شرع است، برای کارهای فرهنگی در جهت افزایش دانش دینی، سیاسی، فرهنگی و حقوق فردی و اجتماعی مردم با تشخیص صاحب وجه و یا وکیل او استفاده کرد؟
- آیا میتوان اموال مجهول المالک را به سادات داد؟
- آیا در اموال موقوفه، زکات واجب میشود یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] آیا پرداخت نفقه محجور و زوجهاش و فرد واجب النفقه وی (با توجّه به تمکّن مالی محجور) از ناحیه ولیّ وی واجب است؟
- [آیت الله سبحانی] مالی به ارث رسیده با علم به اینکه از حلال به دست نیامده است آیا وراث می توانند در اموال تصرف کنند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] بعضی از وارثین مکلّف تحت نام سرپرستی صغار میخواهند اموال را حیف و میل کنند، تکلیف چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا عدم پرداخت نفقه محجور و زوجهاش و افراد واجب النفقه وی (با توجّه به تمکّن مالی محجور) از ناحیه ولیّ وی حرام نمیباشد و در صورت عدم پرداخت آیا قابل مطالبه است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است داماد و فرزندانِ شخصِ زنده غیر محجور، اموال و املاک او را بدون وکالت و کسب اجازه از او بفروشند؟
- [آیت الله خامنه ای] تصرف در اموال کسی که وجوهات نمیدهد
- [آیت الله خامنه ای] تصرف پدر در اموال فرزند بالغ خود
- [آیت الله خامنه ای] صلح اموال به شرط داشتن حق تصرف
- [سایر] در نظام ولایت فقیه، آیا مردم در حوزه امور عمومی، «محجور»هستند و هر گونه تصرف آنان، محتاج اجازه قبلی یا تنفیذ بعدی ولیّ فقیه است؟
- [سایر] امام زمان (عج) درباره تصرّف در اموال دیگران چه فرمودند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زن در مالکیّت اموال خویش استقلال دارد، یعنی آنچه شرعا به دست میآورد، مال خود اوست و شوهر بدون رضایت وی حقّ تصرّف در اموال او را ندارد، اگرچه در بسیاری از مصارف احتیاج به اجازه شوهر دارد، بلکه خوب است زن در مقام تصرّف در اموال خویش رضایت شوهر خود را تحصیل نموده و از او اجازه بگیرد.
- در ولایت و سرپرستی پدر و جدّ پدری، عدالت آنان شرط نیست، ولی هرگاه برای حاکم شرع ثابت شود که سرپرستی آنان به ضرر کودک یا سفیه و یا دیوانه میباشد، باید آنان را از تصرّف در اموال کودک یا سفیه و یا دیوانه منع کند و شخص دیگری را که امین باشد منصوب نماید، مگر این که با ضمیمه کردن امین به پدر و جدّ پدری، بتوان سرپرستی آنان را در جهت مصلحت کودک، سفیه یا دیوانه اصلاح نمود.
- انسان مالی را میتواند گرو بگذارد که شرعاً بتواند در آن تصرّف کند و اگر مال کس دیگری را گرو بگذارد، در صورتی صحیح است که صاحب مال بگوید: (به گرو گذاشتن راضی هستم).
- اگر عاریه دهنده به گونهای شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرّف کند مثلاً دیوانه شود عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.
- مخارج خوراک، پوشاک و مسکن شخص ورشکسته و کسانی که تحت سرپرستی او میباشند با مراعات شئون آنان تا هنگام تقسیم، از اموال او برداشته میشود و اگر بمیرد، هزینه کفن و دفن او بر بدهیهای او مقدّم میباشد.
- اقرار شخص ورشکستهای که توسّط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع شده، حتّی نسبت به امور مالی معتبر و نافذ است، مشروط بر این که به ضرر دیگری نباشد، خواه زمان بدهکار شدنِ خود را پیش از حکم به ورشکستگی ذکر کند یا بعد از آن؛ ولی اگر پس از حکم به ورشکستگی اقرار به بدهکاری نماید، طلبکار جدید با سایر طلبکاران در اموال او شریک نمیشود.
- اگر خمس به مالی تعلّق بگیرد، چنانچه کسی که خُمس بدهکار است با حاکم شرع مصالحه کند، میتواند در تمام آن مال تصرّف نماید.
- وقف کننده باید مکلّف و عاقل بوده و قصد و اختیار داشته باشد و شرعا بتواند در مال خود تصرّف کند؛ بنابر این اگر سفیه چیزی را وقف کند، صحیح نیست.
- بچّهای که بالغ نشده شرعاً نمیتواند در مال خود تصرّف کند؛ ولی اگر کودک نابالغ چیزهای مباحی را که ملک کسی نیست نظیر ماهی دریا با تلاش و کار خود به قصد تملّک به دست آورد، مالک آن میشود.
- (اَنفال) یعنی اموال عمومی که برای اداره جامعه در اختیار امام معصوم علیهالسلام قرار دارد و در زمان غیبت برای تصرّف در آن بنابر احتیاط واجب باید از حاکم شرعی (یعنی مجتهد جامع الشرایط) اجازه گرفت.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] محجور محجور کسیست که نمیتواند در مال خود به تنهایی تصرف کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قرار داد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید، بنابراین جعاله آدم سفیه کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند و جعاله محجور نسبت به اموالی که شرعاً از تصرف در آنها ممنوع است صحیح نیست.
- [آیت الله مظاهری] دیوانه و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند، ولو حاکم شرع او را از تصرّف در اموالش جلوگیری نکرده باشد، نمیتوانند در مال خود تصرّف نمایند، و محجور نیز نمیتواند در مال خود تصرّف کند، و محجور کسی است که حاکم شرع او را به واسطه ورشکستگی از تصرّف در اموالش جلوگیری کرده است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه میتوانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرّف کند مثلاً دیوانه شود، عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] انسان مالی را می تواند گرو بگذارد که شرعا بتواند در ان تصرف کند و اگر مال دیگری را با اذن یا اجازه او گرو بگذارد صحیح است
- [آیت الله نوری همدانی] اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصّرف کند مثلاً دیوانه شود ؛ عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد .
- [آیت الله سبحانی] اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرف کند مثلاً دیوانه شود; عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولی او بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انسان مالی را می تواند گرو بگذارد که شرعاً بتواند در آن تصرف کند و اگر مال کس دیگر را، با اذن او گرو بگذارد، صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرف کند مثلا دیوانه شود، عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.