تقسیم
تقسیم (بلاغت)، استیفای اقسام موجود برای یک شیء و بیان وضع آن‌ها است.
اگر دو نفر در مالی که زکاْ آن واجب شده باهم شریک باشند و یکی از آنان زکاْ قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنانچه بداند شریکش زکاْ سهم خود را نداده، می‌تواند در سهم خودش تصرّف نماید.
عنوان مسئله:
اگر دو نفر در مالی که زکاْ آن واجب شده باهم شریک باشند و یکی از آنان زکاْ قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنانچه بداند شریکش زکاْ سهم خود را نداده، می‌تواند در سهم خودش تصرّف نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- دو نفر جهت سرمایهگذاری در یک طرح شریک میشوند اگر توافق نکنند که سود حاصله به نسبت سهم الشرکه بین شرکاء تقسیم شود، امّا مقرّر شود که یکی از شرکاء در هر صورت (چه سود و چه زیان) حدّاقل معادل 20 درصد سهم الشرکه خود را به عنوان سود دریافت کند آیا چنین قراردادی صحیح است یا خیر؟
- حدود یک قرن قبل در یکی از قریههای افغانستان شخصی بنام سیّد محمّد فرزند سیّد خواجه زندگی میکرده که از ایشان سه پسر بنامهای سیّد میرزا، سیّد حیدرعلی و سیّد حسن باقی مانده و یکی از پسران بنام سیّد حیدر علی در زمان حیات پدرش فوت نموده واز وی یک پسر بنام سیّد خداداد باقی مانده و یک دختر (این دختر حین فوت پدر هنوز به دنیا نیامده بود) مرحوم سیّد محمّد زمینهای خویش را طیّ یک سند در تاریخ 1304 به سه تقسیم مساوی بین دو پسرش سیّد میرزا و سیّد حسن و نوهاش سیّد خداداد تقسیم نموده است و این سند هم موجود است بعدها که سیّد محمّد فوت نمود و یکی دیگر از پسران وی مرحوم سیّد میرزا نیز فوت مینماید پسر سیّد میرزا یعنی سیّد عوض آخوند کربلایی بنا به تسلّط و نفوذی که داشته تقسیم نامه جدّش را نادیده گرفته و قسمت مربوط به خداداد را (یک سوّم مساوی بوده) به چهار قسمت تقسیم نموده و سه قسمت آن را به سیّد خداداد واگذار و یک قسمت آن را خود و برادرانش تصرّف و به زمینهای خویش ضمیمه نمود حال بیان فرمائید که آیا سیّد عوض آخوند کربلایی مجاز بوده که تقسیم نامه جدّش را نادیده بگیرد و آیا اکنون ورثه مرحوم سیّد خداداد می‌تواند یک چهارّم از زمینهایشان را که جبرادر تصرّف پسر عموهایشان قرار گرفته بازپس گیرد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در یک کار صنعتی سه نفر با هم شریک بوده ایم. یکی از شریک ها سهم سرمایه اولیه را نپرداخته در پایان کار سودی مانده، آیا شریکی که سرمایه اولیه را نداده سود می برد؟
- [آیت الله بهجت] زمینی را دو نفر شریک بودند و بعد از سؤال فهمیدند که این زمین داخل طرح برای خیابان نیست و آن را تقسیم کردند. بعدا سهم یکی از آن ها تماما داخل خیابان شده است، آیا این تقسیم صحیح است؟
- [آیت الله خامنه ای] ملکی وجود دارد که بین دو نفر مشترک است و هر یک مالک نصف آن هستند و سند مالکیت هم به نام هر دو نفر است، بر اساس سند عادی تقسیم نامه که به خط آنان نوشته شده، ملک مزبور بین آنان به دو قسمت با حدود مشخصی تقسیم و توزیع شده است، آیا در صورتی که یکی از دو شریک سهم خود را بعد از تقسیم و اِفراز فقط به این دلیل که سند آن ملک، بین آنان مشترک است به شخص سومی بفروشد شریک دیگر حق شفعه دارد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] اگر یکی از شرکاء در غیاب شریک دیگر، زمین مشاع را تقسیم نماید و شریک دیگر پس از اطلاع در سهم معین خود تصرف و مقداری را بفروشد ولی پس از چند سال به تقسیم وی اعتراض نماید آیا اعتراض وی مورد قبول است؟
- [آیت الله بهجت] چند نفر باهم شریک شدند که تجارت کنند، یکی از آن ها فوت می کند و سایر شرکا مقدار اموال شرکتی را تعیین کردند و مال، چندین برابر شده است و می خواهند شرکت را به هم بزنند، آیا باید به ورثه ی متوفّی سهم روز فوت پدرشان را بدهند یا روزی که شرکت به هم می خورد؟
- [سایر] آیا شخص می‌تواند خمس را به ذمه بگیرد و خود را بدهکار اهل خمس بداند؛ آن گاه در تمام مالی که سر سال خمسی آن رسیده تصرف کند؟
- [آیت الله بهجت] این که در رساله بیان شده: "اگر کسی با دیگری شریک است و خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد، برای تصرّف در آن مال باید از حاکم شرع اجازه بگیرد"، آیا همین حکم در زکات هم هست؟
- [آیت الله خامنه ای] دو نفر زمینی را خریده اند و به مدّت بیست سال است که به طور مشترک در آن زراعت می کنند، درحال حاضر یکی از آنان اقدام به فروش سهم خود به دیگران نموده است، آیا او چنین حقّی را دارد یا آنکه فقط شریک او حق خریدن آن را دارد؟ و آیا در صورتی که از فروش زمین به شریکش خودداری کند، شریک او حق اعتراض دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دو نفر در زمین زراعتی مشترک بوده، و به صورت مشاع از آن بهره می بردند، امّا یکی از این دو شریک برای مدّتی سهم خود را در اختیار شریک دیگر قرار می دهد، و او در تمام این مدّت بر اساس توافق صورت گرفته روی زمین کار کرده، و پس از دریافت حقّ الزّحمه خود، مابقی را به شریک می پرداخته، و در مدّتی که زمین در تصرّف او بوده چندین نهال نیز غرس نموده است. اکنون که شریکش زمینش را تحویل گرفته، شخص مذکور نسبت به درخت هایی که در غیاب شریکش، کاشته ادّعای مالکیت نموده، و مدّعی است که چون نهال ها را وی کاشته، درخت ها مال اوست و شریکش سهمی ندارد امّا شریکش با این استدلال که چون نهال ها در زمین مشترک قرار گرفته، و از آب مشترک آبیاری شده و رشد یافته، پس من هم در درخت سهیم هستم. علاوه بر آن، تعدادی از این نهال ها به صورت خودرو و در لابلای درختان روییده و شخص فوق در روییدن آن‌ها نقشی نداشته است، و تعدادی دیگر را مالک زمین پس از قطع درختانی که شریکش کاشته بوده، خود غرس کرده است. لطفاً بفرمایید: چه کسی مالک درختان مذکور است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چند نفر به صورت مشترک مالک زمین دیمی هستند. دو نفر از شرکا سهم خود را به صورت مفروز با تعیین حدود آن به فردی فروخته اند. مورد معامله از قسمت مرغوب و بیشترین بخش ملک مورد معامله است. شریک دیگر نسبت به این معامله معترض است. آیا چنین معامله ای، که حقوق سایر شرکاء در آن لحاظ نشده، صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر چند نفر باهم شریک باشند هرکدام آنان که سهمش به نصاب اوّل رسیده، باید زکاْ بدهد و بر کسی که سهم او کمتر از نصاب اوّل است زکاْ واجب نیست.
- کسی که در ملکی با دیگری شریک است اگر سهم او جدا نباشد بدون اجازه شریکش نمیتواند در آن ملک تصرّف کند ونماز بخواند.
- اگر زکاْ را ازخود مال کنار بگذارد، می‌تواند در بقیّه آن تصرّف کند، و اگر از مال دیگرش کنار بگذارد، می‌تواند در تمام مال تصرّف نماید.
- اگر بعد از آن که زکاْ گندم وجو وخرما وانگور واجب شد مالک آن بمیرد، باید مقدار زکاْ را از مال او بدهند ولی اگر پیش از واجب شدن زکاْ بمیرد، هریک از ورثه که سهم او به اندازه نصاب است، باید زکاْ سهم خود را بدهد.
- چیزی را که انسان بابت زکاْ به فقیر میدهد لازم نیست به او بگوید که زکاْ است، بشرط این که بداند فقیر قبول تملّک این مال را ولو از زکاْ باشد مینماید، بلکه اگر فقیر خجالت بکشد، مستحبّ است باسم پیشکش بدهد، ولی باید قصد زکاْ نماید در صورتی که بداند آن فقیر قبول مطلق مال را میکند ولو این که زکاْ باشد، والاّض اگر بداند زکاْ را قبول نمیکند بنابر احتیاط واجب آن است که زکاْ را به او ندهد.
- کسی که خمس یا زکاْ بدهکار است وکفّاره ونذر ومانند اینها هم بر او واجب است وقرض هم دارد، چنانچه نتواند همه آن‌ها را بدهد، اگر مالی که خمس یا زکاْ آن واجب شده از بین نرفته باشد، باید خمس وزکاْ بدهد و اگر از بین رفته باشد، می‌تواند خمس یا زکاْ را بدهد یا کفّاره ونذر وقرض ومانند اینها را ادا نماید.
- اگر بدون اجازه حاکم شرع با مالی که برای زکاْ کنار گذاشته تجارت کند و ضرر نماید، نباید چیزی از زکاْ کم کند، ولی اگر منفعت کند، بنابر احتیاط واجب باید آن را به مستحقّ بدهد بلکه از حاکم شرع اجازه بگیرد و به مستحقّ بدهد ولی اگر زکاْ را جدا نکرده تجارت کند، سود مال خودش است همچنانکه زیان مال اوست وضامن مال زکاْ است.
- کسی که با دیگری شریک است، اگر خمس منافع خود را بدهد وشریک او ندهد و در سال بعد، از مالی که خمسش را نداده برای سرمایه شرکت بگذارد، ظاهر آن است که کسی که خمس داده می‌تواند تصرّف کند ولی دیگری نمیتواند.
- مالی را که از انسان غصب کردهاند ونمیتواند در آن تصرّف کند، زکاْ ندارد همچنین اگر زراعتی را از او غصب کنند وموقعی که زکاْ آن واجب میشود در دست غصب کننده باشد، هر وقت به صاحبش برگشت لازم نیست که زکاْ آن را بدهد.
- زکاْ در صورتی واجب میشود که مال به مقدار نصاب که بعداً گفته میشود برسد ومالک آن، بالغ وعاقل وآزاد باشد وبتواند در آن مال تصرّف کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنان چه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده، تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، حتی اگر بداند شریکش زکات سهم خود را نداده، تصرّف او در سهم خودش اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر دو نفر در مالی که زکات ان واجب شده با هم شریک باشند و یکی از انها زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند هر چند بداند شریکش زکات سهم خود را نداده تصرف او در سهم خودش اشکال ندارد
- [آیت الله بروجردی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آن‌ها زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده، تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد.
- [امام خمینی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی ازآنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آن‌ها زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند ، هر چند بداند شریکش زکات سهم خود را نداده و بعداً نیز نمیدهد ، تصرّف او در سهم خودش اشکال ندارد .
- [آیت الله خوئی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده و بعداً نیز نمیدهد تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد مگر زکات شریک را تبرعاً با اذن او و در صورت امتناع با اذن حاکم بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر دو نفر در مالی که زکاه آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنان زکاه قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند؛ چنانچه بداند شریکش زکاه سهم خود را نداده و بعدا نیز نمی دهد؛ تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد مگر اینکه زکاه شریک را تبرعا با اذن او و در صورت امتناع با اذن حاکم بدهد.
- [آیت الله مظاهری] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند، و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد، چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده تصرّف او در سهم خودش هم جایز نیست، مگر اینکه از اوّل زکات را از آن مال جدا کنند.
- [آیت الله سبحانی] اگر دو نفر در مالی که با هم شریک باشند و سهم هر کدام به حد نصاب برسد و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده، تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد، مگر این که زکات او را به اذن خود او و در صورت امتناع به اذن حاکم شرع بدهد.