در قرآن کریم می‌خوانیم: «النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ»؛[1] پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است. این آیه‌ی شریفه درباره‌ی اولویت و ولایت همه جانبه‌ی پیامبر اکرم(ص) از جمله مدیریت و ولایت ایشان بر دیگران است. اما این آیه با «الغاء خصوصیت» بیانگر یک اصل عمومی در مدیریت می‌باشد و آن این‌که، اگر فرد شایسته‌ای در رأس مجموعه مدیریتی قرار گیرد، (در همان محدوده) ولایت و اولویت پیدا می‌کند.[2] امام باقر(ع) در ذیل این آیه می‌فرماید: «این آیه، درباره‌ی ولایت و رهبری نازل شده است».[3] شیخ طوسی(ره) در تفسیر خود از این آیه‌ی شریفه، تدبیر و مدیریت را فهمیده و مراد از «اولی بأنفسهم» را «احق بتدبیرهم» معنا کرده است و این‌که پیامبر اکرم(ص)، شایسته‌ترین مدیر و مدبّر است.[4] روشن است که اختیارات حکومتی رسول خدا(ص) به جانشینان آن حضرت و در زمان غیبت امام مهدی(عج) به فقیه جامع الشرایط انتقال می‌یابد؛ و این اختیارات لازمه مقام حکومت است. و تشخیص حاکم اسلامی جامع الشرایط که آگاه به مصالح سیاسی و اجتماعی است، بر تشخیص دیگران مقدّم است.[5] امام خمینی(ره) در ذیل آیه‌ی مورد بحث چنین می‌گوید: «مراد از اولویت، ولایت و امارت است ... همان امارت و ولایتی که برای نبی اکرم(ص) است، برای علما نیز ثابت می‌باشد».[6] بنابر این، آیه‌ی فوق، مدیریت همراه با ولایت و اولویت را مطرح می‌کند که حل کنندهیٔٔ بسیاری از معضلات مدیریتی در جامعه اسلامی است. [1] . احزاب، 6. [2] . رضایی اصفهانی، محمد علی، پرسش و پاسخ های قرآنی، ج 10، ص 21، پژوهش های تفسیر و علوم قرآنی، قم، 1385ش؛ و ر. ک: قوامی، سید صمصام الدین، مدیریت از منظر کتاب و سنت، ص 408، دبیرخانه مجلس خبرگان، قم، چاپ اول، 1383ش. [3] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 10، دارالحدیث، قم، چاپ اول، 1429ق. [4] . شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج 8، ص 317، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا. [5] . ر.ک: نمایه‌های «تعیین ولی فقیه»، سؤال 786؛ «ارجحیت نظر ولی فقیه بر مرجع تقلید»، سؤال 9300. [6] . امام خمینی، ولایت فقیه، ص 100، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، 1423ق.
