شرح پرسش:
پرسش من درباره اصل اولویت در آیه‌ی (النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ) است؛ یعنی این‌که طبق آیه شریفه، اولویت در مدیریت اسلامی را چگونه می‌توان اثبات نمود؟ (ارتباط میان اولویت در آیه با مدیریت اسلامی).
پاسخ :
در قرآن کریم می‌خوانیم: (النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ)؛[1] پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است.
این آیه‌ی شریفه درباره‌ی اولویت و ولایت همه جانبه‌ی پیامبر اکرم(ص) از جمله مدیریت و ولایت ایشان بر دیگران است. اما این آیه با (الغاء خصوصیت) بیانگر یک اصل عمومی در مدیریت می‌باشد و آن این‌که، اگر فرد شایسته‌ای در رأس مجموعه مدیریتی قرار گیرد، (در همان محدوده) ولایت و اولویت پیدا می‌کند.[2] امام باقر(ع) در ذیل این آیه می‌فرماید: (این آیه، درباره‌ی ولایت و رهبری نازل شده است).[3]
شیخ طوسی(ره) در تفسیر خود از این آیه‌ی شریفه، تدبیر و مدیریت را فهمیده و مراد از (اولی بأنفسهم) را (احق بتدبیرهم) معنا کرده است و این‌که پیامبر اکرم(ص)، شایسته‌ترین مدیر و مدبّر است.[4]
روشن است که اختیارات حکومتی رسول خدا(ص) به جانشینان آن حضرت و در زمان غیبت امام مهدی(عج) به فقیه جامع الشرایط انتقال می‌یابد؛ و این اختیارات لازمه مقام حکومت است. و تشخیص حاکم اسلامی جامع الشرایط که آگاه به مصالح سیاسی و اجتماعی است، بر تشخیص دیگران مقدّم است.[5]
امام خمینی(ره) در ذیل آیه‌ی مورد بحث چنین می‌گوید: (مراد از اولویت، ولایت و امارت است ... همان امارت و ولایتی که برای نبی اکرم(ص) است، برای علما نیز ثابت می‌باشد).[6]
بنابر این، آیه‌ی فوق، مدیریت همراه با ولایت و اولویت را مطرح می‌کند که حل کننده‌ی‌ٔٔ بسیاری از معضلات مدیریتی در جامعه اسلامی است.
پی نوشت:
[1]. احزاب، 6.
[2]. رضایی اصفهانی، محمد علی، پرسش و پاسخ های قرآنی، ج 10، ص 21، پژوهش های تفسیر و علوم قرآنی، قم، 1385ش؛ و ر. ک: قوامی، سید صمصام الدین، مدیریت از منظر کتاب و سنت، ص 408، دبیرخانه مجلس خبرگان، قم، چاپ اول، 1383ش.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 10، دارالحدیث، قم، چاپ اول، 1429ق.
[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج 8، ص 317، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.
[5]. http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa845؛ http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa9464
[6]. امام خمینی، ولایت فقیه، ص 100، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، 1423ق.
منبع:islamquest.net
