در روایات، جهاد به اعتباری بر دو قسم تقسیم شده است؛ جهاد اکبر و جهاد اصغر. 1. مراد از جهاد اصغر جنگ با شمشیر و اسلحه است که در مقابل دشمنان صورت می‌گیرد. و خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَری‏ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفی‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»‏؛[1] خداوند از مؤمنان جان‌ها و اموالشان را خریداری کرده، که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد، (به این‌گونه که) در راه خدا پیکار می‌‏کنند، می‌‏کشند و کشته می‌‏شوند، این وعده حقّی است بر او که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده؛ و چه کسی از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدی که با خدا کرده‌‏اید؛ و این است آن پیروزی بزرگ!. 2. اما مراد از جهاد اکبر، بنا بر فرمایش رسول اکرم(ص)، جهاد و نبرد با نفس است؛ زیرا نفس، انسان را به کارهای زشت، همواره فرا می‌‌‏خواند، و به زشتی و شهوت‌ها تمایل دارد، و از انجام کارهای خیر کوتاهی می‌‏کند، آرزوهایش بلند، و عظمت قیامت را از یاد می‌‏برد، ریاست را دوست دارد، و راحتی را می‏طلبد، چنان‌که خداوند فرموده است: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی‏»؛[2] همانا نفس همیشه به زشتی دعوت می‌‏کند، مگر آن‌که خدا مهر ورزد و به او کمک کند.[3] پیامبر خدا(ص) گروهی از مسلمانان را به جنگی فرستاد، وقتی بازگشتند به آنان فرمود: «آفرین بر گروهی که جهاد کوچک‌تر را انجام داده‌اند، و جهاد بزرگ‌ترشان باقی مانده، شخصی پرسید: ای رسول خدا جهاد بزرگ‌تر چیست؟ فرمود: جهاد با هوای نفس».[4] در روایت دیگری آن‌حضرت فرمودند: «بهترین جهاد از کسی است که با نفس خود که میان دو پهلو دارد بجنگد».[5] [1] . توبه، 111. [2] . یوسف، 53. [3] . دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 98، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، 1412ق. [4] . «مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ عَلَیْهِمُ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»، کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 78، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی تا. [5] . «أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْهِ»، همان.
در روایات، جهاد به اعتباری بر دو قسم تقسیم شده است؛ جهاد اکبر و جهاد اصغر.
1. مراد از جهاد اصغر جنگ با شمشیر و اسلحه است که در مقابل دشمنان صورت میگیرد. و خداوند متعال در این باره میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفی بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»؛[1] خداوند از مؤمنان جانها و اموالشان را خریداری کرده، که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد، (به اینگونه که) در راه خدا پیکار میکنند، میکشند و کشته میشوند، این وعده حقّی است بر او که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده؛ و چه کسی از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدی که با خدا کردهاید؛ و این است آن پیروزی بزرگ!.
2. اما مراد از جهاد اکبر، بنا بر فرمایش رسول اکرم(ص)، جهاد و نبرد با نفس است؛ زیرا نفس، انسان را به کارهای زشت، همواره فرا میخواند، و به زشتی و شهوتها تمایل دارد، و از انجام کارهای خیر کوتاهی میکند، آرزوهایش بلند، و عظمت قیامت را از یاد میبرد، ریاست را دوست دارد، و راحتی را میطلبد، چنانکه خداوند فرموده است: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی»؛[2] همانا نفس همیشه به زشتی دعوت میکند، مگر آنکه خدا مهر ورزد و به او کمک کند.[3]
پیامبر خدا(ص) گروهی از مسلمانان را به جنگی فرستاد، وقتی بازگشتند به آنان فرمود: «آفرین بر گروهی که جهاد کوچکتر را انجام دادهاند، و جهاد بزرگترشان باقی مانده، شخصی پرسید: ای رسول خدا جهاد بزرگتر چیست؟ فرمود: جهاد با هوای نفس».[4]
در روایت دیگری آنحضرت فرمودند: «بهترین جهاد از کسی است که با نفس خود که میان دو پهلو دارد بجنگد».[5] [1] . توبه، 111. [2] . یوسف، 53. [3] . دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 98، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، 1412ق. [4] . «مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ عَلَیْهِمُ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»، کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 78، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی تا. [5] . «أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْهِ»، همان.
- [سایر] آیا جهادی بالاتر از جهاد با شمشیر وجود دارد؟
- [سایر] قیام عاشورا چه نوع جهادی بوده است؟ جهاد ابتدایی، جهاد دفاعی یا جهاد داخلی؟
- [سایر] با توجه به تشریع جهاد در اسلام، آیا اسلام دین جنگ و شمشیر است یا آیین صلح؟
- [سایر] با توجه به تشریع جهاد در اسلام، آیا اسلام دین جنگ و شمشیر است یا آیین صلح؟
- [سایر] فرهنگ جهادی چیست؟چه ویژگیهایی دارد؟چگونه میشود هم عناصر اساسی فرهنگ جهادی را حفظ نمود و هم جهت گیریهای اعتقادی و اجرایی آن را جامه عمل پوشاند؟ شاخصههای فرهنگ جهادی کدام است؟
- [سایر] آیا صحیح است که میگویند: ابوبکر در جنگها و جهاد حتی یکبار دست به شمشیر نبرده است و یک تیر به طرف دشمن نیانداخته و قطرهای از خون کفار را به زمین نریخته است؟
- [سایر] زمینههای طرح حماسهی سیاسی با رویکرد جهادی چیست؟ بسترهای زمینهساز حماسهی سیاسی در بیانات رهبر انقلاب کدامند؟
- [سایر] جهاد مردان و جهاد زنان چیست؟
- [سایر] فرق بین جهاد با تروریسم چیست؟ و چند نوع جهاد داریم؟
- [سایر] فلسفه ، اهداف و شرایط جهاد در اسلام چیست ؟ آیا با توجه به آیات جهاد در قرآن کریم ، جهاد با رژیم غاصب صهیونیستی واجب نیست ؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر و مادر، فرزند خود را از شرکت در جهاد ابتدایی یا دفاعی نهی نمایند، در صورتی که جهاد بر او واجب عینی باشد، نهی آنان تأثیری ندارد و باید در جهاد شرکت کند؛ ولی اگر جهاد بر او واجب کفایی باشد و نیروی کافی در جبهه حضور داشته باشد، چنانچه شرکت در جهاد موجب اذیت و آزار پدر و مادر باشد، مخالفت با آنان جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] گریختن از صحنه جهاد جایز نیست، مگر این که ترک صحنه =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، کتاب الجهاد، باب 1 از (أبواب جهاد العدوّ و ما یناسبه)،ح13،ج15،ص14. جهاد به منظور جا به جایی از جبههای به جبهه دیگر یا برای تدارک نیروی بیشتر باشد.
- [آیت الله اردبیلی] شرکت در جهاد ابتدایی یا دفاعی واجب کفایی است؛ پس اگر افراد به اندازه کافی شرکت نکنند، بر همه کسانی که شرایط آن را داشته باشند، واجب است که به جهاد بروند.
- [آیت الله اردبیلی] جهاد بر دو نوع است: (ابتدایی) و (دفاعی). (جهاد ابتدایی) آن است که مسلمانان به منظور دعوت کفّار و مشرکین به اسلام و عدالت و یا جلوگیری از نقض پیمان اهل ذمّه یا طغیان باغیان (شورشیان مسلح) بر امام واجبالطّاعه مسلمین، نیروی نظامی به مناطق آنان گسیل دارند. در حقیقت هدف از جهاد ابتدایی کشور گشایی نیست، بلکه دفاع از حقوق فطری انسانهایی است که توسّط قدرتهای کفر و شرک و طغیان از خدا پرستی و توحید، عدالت و شنیدن و پذیرش آزادانه احکام خداوند محروم شدهاند. (جهاد دفاعی) زمانی است که دشمن به مرز و بوم مسلمانان هجوم آورد و قصد تسلّط سیاسی یا فرهنگی و اقتصادی نسبت به آنان داشته باشد و ممکن است جهاد در برابر باغیان در زمانی که به حمله مسلحانه دست زدهاند نیز جهاد دفاعی محسوب گردد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر با شمشیر یا چیز دیگری که شکارکردن با آن صحیح است با شرطهایی که در
- [آیت الله فاضل لنکرانی] قران و شمشیر و انگشتر و لباسی که میت برای پوشیدن تهیه نموده است ولو نپوشیده باشد به پسر بزرگتر میت اختصاص دارد. اگر میت چند قران یا شمشیر یا انگشتر یا لباس داشته باشد همه آنها به پسر بزرگتر میت میرسد.
- [آیت الله مظاهری] برای آنکه یقین کند آرنج را کاملاً شسته باید مقداری بالاتر از آرنج را هم بشوید.
- [آیت الله سبحانی] برای آنکه یقین کند آرنج را کاملا شسته باید مقداری بالاتر از آرنج را هم بشوید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] برای آنکه یقین کند آرنج را کاملا شسته؛ باید مقداری بالاتر از آرنج را هم بشوید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] برای آن که یقین کند آرنج را کاملاً شسته، کمی بالاتر از آرنج را هم بشوید.