قاعده فراغ
قاعده فراغ حکم به صحت عمل، هنگام شکِّ بعد از اتمام عمل را گویند.
آیا در مورد مسئله‌ای که قاعده فراغ جاری می‌شود، دلیل این قاعده برای تمسک به آن، روایات می‌باشد، یا سیره عقلا، یا هر دو و یا چیز دیگری است؟
معنا و مفهوم قاعده فراغ این است که: انسان عاقل و آگاه هر عملی را که انجام می‌دهد اگر پس از عمل در بعضی از اجزا یا کیفیات آن شک کند که آیا صحیح بجا آورده است یا نه، قاعده مزبور می‌گوید صحیح بجا آورده است. دلیل بر این قاعده، روایات، بنای عقلا و اجماع فقها است.
معنا و مفهوم قاعده فراغ این است که: انسان عاقل و آگاه هر عملی را که انجام می‌دهد اگر پس از عمل در بعضی از اجزا یا کیفیات آن شک کند که آیا صحیح بجا آورده است یا نه، قاعده مزبور می‌گوید صحیح بجا آورده است. دلیل بر این قاعده، روایات، بنای عقلا و اجماع فقها است.
عنوان سوال:
آیا در مورد مسئله‌ای که قاعده فراغ جاری می‌شود، دلیل این قاعده برای تمسک به آن، روایات می‌باشد، یا سیره عقلا، یا هر دو و یا چیز دیگری است؟
پاسخ:
معنا و مفهوم قاعده فراغ این است که: انسان عاقل و آگاه هر عملی را که انجام می‌دهد اگر پس از عمل در بعضی از اجزا یا کیفیات آن شک کند که آیا صحیح بجا آورده است یا نه، قاعده مزبور می‌گوید صحیح بجا آورده است.
دلیل بر این قاعده، روایات، بنای عقلا و اجماع فقها است.
- [سایر] فقها خیلی به (بنای عقلاء) استناد میکنند. بنای عقلاء چه جایگاهی در فقه دارد؟
- [سایر] فرق بین سیره مستمرّه، سیره عقلا، بنای عقلا، سیره متشرعین و عرف عام و خاص چیست؟
- [سایر] آیا سیره عقلا به امضای شارع نیاز دارد؟
- [آیت الله بروجردی] قاعده فراغ نسبت به اعمال ماضیه مطلقاً جاریست یا خیر؟
- [سایر] برخی از قدمای امامیه؛ مانند علامه حلی و مرحوم نراقی در کتب اصول فقه خود به قاعده (نفی استواء مفید العموم) تمسک کردهاند. معنای این قاعده چیست؟
- [سایر] آیا مساله مهدویت بدون تمسک به روایات قابل اثبات است؟
- [سایر] ابوالفضل گلپایگانی مبلغ بهائیت در کتاب (فرائد) خود به چندین روایت در بشارت ظهور باب تمسک کرده است که روایت أم هانی یکی از این روایات می‌باشد. این روایت دارای تعبیر (مولود فی آخر الزمان) است، که ابوالفضل گلپایگانی آنرا بر علی محمد باب حمل و ادعا کرده است که او همان مولود آخرالزمان و موعود اسلام است. آیا میتوان این استدلال را پذیرفت؟
- [سایر] حدیث سیره هزار نبی در علی(ع) را بیان کنید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به جریان قاعده قرعه در شبهات موضوعیّه، بفرمایید: 1 آیا این قاعده اختصاص به شبهات حکمیّه دارد، یا شبهات موضوعیّه در امور جزایی را نیز در بر می گیرد؟ به عنوان مثال، در موردی که علم اجمالی به وجود قاتل بین دو یا چند نفر باشد، آیا می توان با تمسّک به قرعه حکم قصاص یا دیه را اجرا نمود؟ 2 در فرض جریان این قاعده در امور جزایی، آیا در تمام ابواب حدود، قصاص، دیات و تعزیرات جاری است، یا به باب خاصّی اختصاص دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا قاعده تجاوز در وضو و غسل و تیمّم جاری است؟
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر غوّاصی در اعماق دریا اشیاء معدنی را مانند عقیق و یاقوت و غیره استخراج کند، براساس قاعده, به عنوان معدن خمس دارد؛ اما برپایه روایات, به عنوان غوص خمس دارد. عنبر دریایی و نصاب آن
- [آیت الله مظاهری] آب کر مقدار آبی است که اگر در ظرفی که طول و عرض و عمق آن هر یک سه وجب است بریزند آن ظرف را پر کند و وزن آن 384 کیلوگرم می‌باشد. آب جاری:
- [آیت الله مکارم شیرازی] مؤسسات و جمعیت هایی که در زمان ما تشکیل می دهند و به ثبت می رسانند و دارای شخصیت حقوقی است می توان چیزی را به آن تملیک کرد و در این صورت باید مطابق اساسنامه مصرف شود، اموال این گونه مؤسسات در بعضی از جهات شبیه وقف است، ولی وقف نیست، بلکه ملک آن مؤسسه است و هرگاه کسی از مؤسسین یا اداره کنندگان از دنیا بروند چیزی به وارث آنها نمی رسد، مگراین که در اساسنامه ذکر شده باشد. آنچه در بالا گفته شد در مورد مؤسساتی که طبق موازین عقلاء تشکیل شده، ولی هنوز به ثبت قانونی نرسیده، نیز جاری است.
- [آیت الله مظاهری] زن باید تمام بدن خود را از نامحرم بپوشاند، ولی نپوشانیدن صورت و کف دستها و روی آنها تا نرسیده به مچ، اگر شهوتانگیز یا فتنهانگیز و یا جالب نباشد، جائز است، گرچه پوشانیدن آنها برای یک زن با عفّت بسیار خوب است و بهخوبی از قرآن و روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) و سیره آن بزرگواران استفاده می‌شود که روگرفتن زن، یک شعار اسلامی است و باید همه ما به شعارهای اسلامی و مذهبی اهمیّت خاصّی بدهیم.
- [آیت الله اردبیلی] صدقه دادن که یک اقدام خالصانه و صادقانه می‌باشد، مورد سفارش قرآن کریم و احادیث فراوان قرار گرفته و موجب خیر و برکت در زندگی، دفع بلا و مرگهای ناگهانی و شفای بیماران می‌شود و همان طور که پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرموده: (کلّ معروف صدقه)(1) یعنی هر کار خیر و پسندیدهای، صدقه محسوب می‌شود و اقداماتی که موجب هدایت گمراهان، حمایت نیازمندان و عمران و آبادانی مادی و معنوی جامعه گردد، ماندگارتر و مفیدتر می‌باشد.
- [آیت الله سیستانی] از نظر حنفی مذهبان صحت عقد سَلَم مشروط به و جود مبیع هنگام عقد است، حال آنکه از نظر امامیه چنین شرطی معتبر نیست. پس اگر مذهب حنفی بر مذهب امامیه نافذ باشد، به این صورت اگر مشتری حنفی باشد فروشنده را ملزم به باطل دانستن عقد نماید، برای مشتری امامیمذهب نیز جایز است که به مقتضای قاعده مقاصّه نوعی فروشنده حنفی را ملزم به باطل دانستن این عقد نماید. و در صورتی که پس از آن مشتری امامی مذهب شود، نیز همین حکم جاری است.
- [آیت الله خوئی] وضو گرفتن در نهرهای بزرگ اگرچه انسان نداند که صاحب آنها راضی است، اشکال ندارد، ولی اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهی کند، یا انسان بداند که مالک راضی نیست، یا مالک صغیر یا مجنون باشد، یا آن نهرها در تصرف غاصب باشند، در تمام این چند صورت وضو گرفتن با آب آنها جایز نیست و اما نهرهائی که در دهات و مانند دهات سیرة مردم بر استفادة از آنها جاری است وضو گرفتن و سائر استفادهها از آنها اشکال ندارد اگرچه مالک آنها صغیر و مجنون باشد و نیز مالک آنها حق منع استفاده مردم را ندارد.
- [آیت الله خوئی] اگر بداند که روزه است و عمداً برای غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روز او روز رمضان باشد، روزه و غسل او هر دو باطل است و همچنین است حکم روزة قضای رمضان بعد از زوال علی الاحوط و اگر روزة مستحب باشد، یا روزة واجبی باشد که مثل روزة کفاره وقت معینی ندارد غسل او صحیح و روزهاش باطل می‌باشد و ظاهر این است که این حکم در روزة واجب معین نیز جاری است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که مرض خوره یا پیسی دارد مکروه است امام جماعت شود، بلکه این کار برخلاف احتیاط استحبابی نیز می‌باشد و همچنین مکروه است کسی که به جهت مثلاً فلج نمیتواند شرایط قیام را رعایت کند، امام جماعت افراد سالم شود و بنا بر احتیاط به کسی که حدّ شرعی بر او جاری شده، اقتدا ننمایند؛ و همچنین اهل شهر (یعنی خانهنشینان) به اعرابی (یعنی صحرانشین)، اقتدا نکنند.
- [آیت الله مظاهری] برای سجده بهتر از هر چیز تربت حضرت سیّد الشّهداعلیه السلام می‌باشد که موجب قبولی نماز است و روایت شده که حجابها را پاره میکند و در محضر ربوبی میرسد یعنی چیزهایی که مانع از قبولی نماز است به واسطه سجده کردن بر تربت حضرت ابی عبداللَّه الحسینعلیه السلام رفع می‌شود، بعد از آن، خاک و بعد از خاک، سنگ و بعد از سنگ، گیاه است.