اساس اسلام بر اخلاق، نزاکت، ادب بنا نهاده شده است، تا آن‌جا که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من از آن رو برانگیخته شدم که اخلاق کریمه [و صفات ستوده و انسانی را] در بشر به کمال رسانم»‏.[1] ‏از این‌رو؛ رهبران معصوم ما، زمانی که مشاهده می‌کردند مسلمانان، از کلمات ناپسند و رکیک استفاده می‌کنند، آنان را از آن بازمی‌داشتند. خداوند در قرآن کریم در نکوهش دشنام و ناسزا گفتن می‌فرماید: «کسانی که غیر خدا را می‌خوانند دشنام ندهید، مبادا آنها [نیز] از روی [ظلم و] جهل، خدا را دشنام دهند».[2] امام علی(ع) زمانی که می‌بیند در جنگ صفین اصحابشان به شامیان ناسزا می‌گویند، فرمود: «من خوش ندارم که شما دشنام دهنده باشید، اما اگر کردارشان را تعریف، و حالات آنان را بازگو می‌کردید به سخن راست نزدیک‌تر، و عذر پذیرتر بود».[3] بر این اساس، اساساً فحش و ناسزا، کاری قبیح و زشت است؛ لذا انسان مؤمن فحّاش و ناسزاگو نیست. علاوه بر این؛ ناسزا موجب می‌شود که طرف مقابل هم ناسزا بگوید. دشنام در اثر نبودن منطق و در اثر زبونی است. شخص تا می‌تواند لازم است طرف را با منطق مجاب نماید. با این وجود، از دیدگاه اسلام و با استفاده از قانون «مقابله به مثل» می توان برای جلوگیری از رفتار متکبّرانه و توهین‌آمیز دشمن، رفتاری متقابل را پیش گرفت. برای آگاهی بیشتر در این‌باره نمایه‌های زیر را مطالعه کنید که به طور تفصیلی به این مسئله پرداخته شده است: 1. «سبّ و لعن از نگاه اسلام»، سؤال 40059 2. «مراتب لعن و دوری از رحمت خدا»، سؤال 30936 3. «نفرین شدگان پیامبر اسلام(ص)»، سؤال 42549 4. نفرین و لعن دشمنان در سیره عملی امامان(ع)، سؤال 48767 5 . توهین علی (ع) به مرد خارجی، سؤال 11215 [1] . طبرسی‏، حسن، مکارم الأخلاق، ص 8، قم، شریف رضی‏، چاپ چهارم، 1370ش‏. [2] . انعام، 108. [3] . سید رضی، نهج البلاغة، ص 323، قم، هجرت‏، چاپ اول، 1414ق‏.
اساس اسلام بر اخلاق، نزاکت، ادب بنا نهاده شده است، تا آنجا که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من از آن رو برانگیخته شدم که اخلاق کریمه [و صفات ستوده و انسانی را] در بشر به کمال رسانم».[1] از اینرو؛ رهبران معصوم ما، زمانی که مشاهده میکردند مسلمانان، از کلمات ناپسند و رکیک استفاده میکنند، آنان را از آن بازمیداشتند.
خداوند در قرآن کریم در نکوهش دشنام و ناسزا گفتن میفرماید: «کسانی که غیر خدا را میخوانند دشنام ندهید، مبادا آنها [نیز] از روی [ظلم و] جهل، خدا را دشنام دهند».[2]
امام علی(ع) زمانی که میبیند در جنگ صفین اصحابشان به شامیان ناسزا میگویند، فرمود: «من خوش ندارم که شما دشنام دهنده باشید، اما اگر کردارشان را تعریف، و حالات آنان را بازگو میکردید به سخن راست نزدیکتر، و عذر پذیرتر بود».[3]
بر این اساس، اساساً فحش و ناسزا، کاری قبیح و زشت است؛ لذا انسان مؤمن فحّاش و ناسزاگو نیست. علاوه بر این؛ ناسزا موجب میشود که طرف مقابل هم ناسزا بگوید.
دشنام در اثر نبودن منطق و در اثر زبونی است. شخص تا میتواند لازم است طرف را با منطق مجاب نماید.
با این وجود، از دیدگاه اسلام و با استفاده از قانون «مقابله به مثل» می توان برای جلوگیری از رفتار متکبّرانه و توهینآمیز دشمن، رفتاری متقابل را پیش گرفت.
برای آگاهی بیشتر در اینباره نمایههای زیر را مطالعه کنید که به طور تفصیلی به این مسئله پرداخته شده است:
1. «سبّ و لعن از نگاه اسلام»، سؤال 40059
2. «مراتب لعن و دوری از رحمت خدا»، سؤال 30936
3. «نفرین شدگان پیامبر اسلام(ص)»، سؤال 42549
4. نفرین و لعن دشمنان در سیره عملی امامان(ع)، سؤال 48767
5 . توهین علی (ع) به مرد خارجی، سؤال 11215 [1] . طبرسی، حسن، مکارم الأخلاق، ص 8، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1370ش. [2] . انعام، 108. [3] . سید رضی، نهج البلاغة، ص 323، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
- [سایر] حکم کسی که به پیامبر(ص) ناسزا بگوید، چیست؟
- [سایر] آیا این مطلب صحیح است که پیامبر (ص) کشتههای کفار جنگ بدر را در چاه ریختند؟ چرا؟
- [سایر] پیامبر (ص) در مقابل کسی که خاکستر به سر او می ریخت، دشمنی نکرد، ما چرا با کفار دشمنی می کنیم؟
- [سایر] یک وهابی میگفت خوابیدن علی(ع) جای پیامبر(ص) چندان افتخار ندارد چون در آن لحظه که کفار در خانه پیامبر(ص) وارد شدند علی طبیعتا صدای ایشان را شنید و ملحفه ای که بر رویش بود را کنار زد و ایشان(کفار) نیز وقتی دیدند که او پیامبر نیست وی را رها کردند، می خواستم جواب دندان شکن و مستندی برای این حرف برایم بفرستید.
- [آیت الله علوی گرگانی] لعن و ناسزا گفتن به فرزندان ائمه مانند جعفر کذّاب و یا به همسر پیامبر مانند عایشه چه صورت دارد؟
- [سایر] اگر حضرت علی ع جانشین پیامبر ص میشد، وضعیت امت اسلام پس از پیامبر (ص) چگونه رقم می خورد؟
- [سایر] قبل از بعثت پیامبر (ص) خطبه عقد وصلت پیامبر(ص) کیفیتش چگونه بوده است و چه کسی قرائت کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا مقام پیامبر(ص) بالات از حضرت ابراهیم (ع) است؟ به چه دلایلی پیامبر(ص) مقام امامت هم داشت؟
- [سایر] عقیده شیعه در مسئله خلافت و جانشینی بعد از پیامبر(ص) چیست، آیا آنان علی(ع) را خلیفه بلافصل پیامبر(ص) میدانند و خلفای دیگر را که صحابه پیامبر(ص) بودند قبول ندارند؟
- [سایر] احکام اختصاصی پیامبر(ص) چیست؟
- [آیت الله مظاهری] ناسزا گفتن برای اثبات مطالب علمی و نظیر آن جایز نیست، و کسانی که در بحثها و نوشتهجات به دیگران ناسزا میگویند حرام است، بلکه اگر آن ناسزا به علمای دین باشد، گناهش در حدّ کفر و جنگ با خدای متعال است.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه کسی به خدا یا پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم یا یکی از ائمّه معصومین علیهم السلام یا فاطمه زهرا علیها السلام ناسزا گوید یا با یکی از اینها دشمنی داشته باشد و یا یکی از ائمه علیهم السلام یا غیر آنها را خدا بداند کافر است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دفن مسلمان درقبرستان کفار ودفن کافردرقبرستان مسلمانان جائز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] دفن مسلمان در قبرستان کفار چنانچه اهانت به وی باشد و دفن کفار در قبرستان مسلمانان چنانچه اهانت به مسلمین باشد، جایز نیست و احتیاط واجب آن است که اگر اهانت نیز نباشد، مسلمان را در قبرستان کفار و کافر را در قبرستان مسلمانان دفن نکنند.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموالی که مسلمانان از راه شبیخون که نوعی جنگیدن است از کفّار حربی به دست می آورند و این شبیخون هم در ادامه جنگ با کفّار, با اذن امام(ع) انجام میشود، از باب غنائم جنگی خمس دارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دفن مسلمان در قبرستان کفار و دفن کافر در قبرستان مسلمانان بنا بر احتیاط جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] فرزندان نابالغ کفار بعد از ایمان آوردن پدران آنها پاک می شوند.
- [آیت الله علوی گرگانی] دفن مسلمان در قبرستان کفّار ودفن کافر در قبرستان مسلمانان جائز نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] دفن مسلمان، در قبرستان کفار و دفن کافر در قبرستان مسلمانان جایز نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . دفن مسلمان، در قبرستان کفار و دفن کافر، در قبرستان مسلمانان جایز نیست.