«تفسیر» در اصطلاح علوم قرآنی؛ یعنی روشن کردن مفاهیم و معانی آیات قرآن.[1]
برخی اندیشمندان رشته‌های مختلف علوم اسلامی از منظر و دیدگاه رشته تخصصی خود به تفسیر قرآن کریم پرداختهاند که به چنین تفاسیری، تفسیر تخصصی قرآن گفته می‌شود؛ مثلاً:
1. ادیبان از جهت ادبیات و علوم بلاغت به تفسیر و تبیین آیات مبادرت نمودند؛ مانند ابی حیّان در تفسیر «البحر المحیط».
2. دانشمندان علوم عقلی، قرآن را بر اساس قواعد و مبانی فلسفی و اقوال و آرای حکما و فلاسفه اسلامی تفسیر نموده‌اند؛ مانند فخر رازی در تفسیر «مفاتیح الغیب».
3. فقها؛ آیات الاحکام را مورد بحث و فحص قرار دادند، و هر گروهی از فقیهان برای اثبات مکتب فقهی خود به تفسیر و تأویل آیات پرداختهاند؛ مانند مقدس اردبیلی در تفسیر «زبدة البیان فی احکام القرآن».
4. عدهای نیز نقل و بررسی قصص و داستان‌های تاریخی قرآن را بیشتر مورد نظر داشتند؛ مانند ثعلبی در تفسیر «الکشف و البیان» و یا همان «تفسیر ثعلبی».
5. گروهی از دیدگاه علم اخلاق، آیات قرآن را تفسیر و شرح نمودند؛ مانند کتاب‌های «مراحل اخلاق در قرآن» و «مبادی اخلاق در قرآن» از آثار تفسیر موضوعی[2] تألیف آیت الله جوادی آملی.
6. گروهی از اندیشمندان اسلامی که از علوم تجربی جدید نیز بهره‌ای داشتند با استفاده از این علوم به تفسیر آیات و تبیین شگفتی‌های اخبار غیبی قرآن پرداخته و در حقیقت قرآن را تفسیر علمی - تجربی نمودند.[3]
و ... [1] . ر.ک: «معنای تفسیر و ترجمه و فرق میان آنها»، سؤال 26263. [2] . ر.ک: «تبیین تفسیر موضوعی»، سؤال 42411. [3] . ر.ک: جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص 104، تهران، اسوه، چاپ چهارم، 1378ش.
