قدرت
قدرت یکی از صفات الهی است.
منظور از (ضرر) در قرآن که می‌گوید (کسی قدرت رساندن نفع یا ضرر به انسان را ندارد) چیست؟
قرآن کریم درباره ضرر به مؤمنان می‌فرماید که گمراهان و منحرفان، از ضرر زدن به مؤمنان هدایت‌یافته عاجزند: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مراقب خود باشید! اگر شما هدایت یافته‌اید، گمراهی کسانی که گمراه شده‌اند، به شما زیانی نمی‌رساند».[1] همچنین می‌فرماید که ضرر و زیان انسان‌ها، در قلمرو مشیت و خواست خداوند می‌باشد: «بگو: من مالک سود و زیان خویش نیستم، مگر آنچه را خدا بخواهد [و از غیب و اسرار نهان نیز خبر ندارم، مگر آنچه خداوند اراده کند] و اگر از غیب با خبر بودم، سود فراوانی برای خود فراهم می‌کردم، و هیچ بدی [و زیانی] به من نمی‌رسید من فقط بیم‌دهنده و بشارت‌دهنده‌ام برای گروهی که ایمان می‌آورند! [و آماده پذیرش حقند]».[2] «بگو: من [حتّی] برای خودم زیان و سودی را مالک نیستم، [تا چه رسد برای شما!] مگر آنچه خدا بخواهد».[3] ضرر، اسم مصدر، در لغت به معنای نقصانی است که بر چیزی وارد می‏شود؛[4] مانند آنچه در ضرر مالی گفته می‏شود.[5] مقصود از ضرر در قرآن، هر گونه ضرری را شامل می‌شود؛ اعمّ از ضرر اعتقادی، یا آن‌که ضرر در راه خیر، در بدن، مال، عنوان و فرزند باشد.[6] چند نکته درباره آیات فوق: الف. آیات ذکر شده در حقیقت اشاره به توحید افعالی دارند؛ یعنی در این عالم همه چیز به خدا باز می‌گردد، و هر کار از ناحیه او است، او است که با حکمتش مؤمنان را پیروزی می‌دهد و او است که با عدالتش منحرفان را مجازات می‌کند. بدیهی است که این منافات با آن ندارد که خداوند به ما نیروها و قدرت‌هایی داده است که به‌وسیله آن مالک قسمتی از سود و زیان خویش هستیم و می‌توانیم درباره سرنوشت خویش تصمیم بگیریم، به تعبیر دیگر؛ این آیه نفی مالکیت «بالذات» را می‌کند نه «بالغیر» را و جمله «إِلَّا ما شاءَ الله» قرینه روشنی بر این موضوع است.[7] ب. قرآن نمی‌گوید که هیچ انسانی نمی‌تواند به دیگری ضرر برساند، بلکه می‌گوید بدون اجازه خدا نمی‌تواند چنین ضرری را برساند و البته گاه خدا به دشمنان خویش نیز چنین اجازه‌ای می‌دهد. [1] . مائده، 105. [2] . اعراف، 188. [3] . یونس، 49. [4] . فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ‏7، ص 7، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق. [5] . همان. [6] . مصطفوی، حسن‏، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 7، ص 27، بیروت، قاهره، لندن‏، دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی،‏ چاپ سوم. [7] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏8، ص 308، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
قرآن کریم درباره ضرر به مؤمنان می‌فرماید که گمراهان و منحرفان، از ضرر زدن به مؤمنان هدایت‌یافته عاجزند: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مراقب خود باشید! اگر شما هدایت یافته‌اید، گمراهی کسانی که گمراه شده‌اند، به شما زیانی نمی‌رساند».[1] همچنین می‌فرماید که ضرر و زیان انسان‌ها، در قلمرو مشیت و خواست خداوند می‌باشد: «بگو: من مالک سود و زیان خویش نیستم، مگر آنچه را خدا بخواهد [و از غیب و اسرار نهان نیز خبر ندارم، مگر آنچه خداوند اراده کند] و اگر از غیب با خبر بودم، سود فراوانی برای خود فراهم می‌کردم، و هیچ بدی [و زیانی] به من نمی‌رسید من فقط بیم‌دهنده و بشارت‌دهنده‌ام برای گروهی که ایمان می‌آورند! [و آماده پذیرش حقند]».[2] «بگو: من [حتّی] برای خودم زیان و سودی را مالک نیستم، [تا چه رسد برای شما!] مگر آنچه خدا بخواهد».[3] ضرر، اسم مصدر، در لغت به معنای نقصانی است که بر چیزی وارد می‏شود؛[4] مانند آنچه در ضرر مالی گفته می‏شود.[5] مقصود از ضرر در قرآن، هر گونه ضرری را شامل می‌شود؛ اعمّ از ضرر اعتقادی، یا آن‌که ضرر در راه خیر، در بدن، مال، عنوان و فرزند باشد.[6] چند نکته درباره آیات فوق: الف. آیات ذکر شده در حقیقت اشاره به توحید افعالی دارند؛ یعنی در این عالم همه چیز به خدا باز می‌گردد، و هر کار از ناحیه او است، او است که با حکمتش مؤمنان را پیروزی می‌دهد و او است که با عدالتش منحرفان را مجازات می‌کند. بدیهی است که این منافات با آن ندارد که خداوند به ما نیروها و قدرت‌هایی داده است که به‌وسیله آن مالک قسمتی از سود و زیان خویش هستیم و می‌توانیم درباره سرنوشت خویش تصمیم بگیریم، به تعبیر دیگر؛ این آیه نفی مالکیت «بالذات» را می‌کند نه «بالغیر» را و جمله «إِلَّا ما شاءَ الله» قرینه روشنی بر این موضوع است.[7] ب. قرآن نمی‌گوید که هیچ انسانی نمی‌تواند به دیگری ضرر برساند، بلکه می‌گوید بدون اجازه خدا نمی‌تواند چنین ضرری را برساند و البته گاه خدا به دشمنان خویش نیز چنین اجازه‌ای می‌دهد. [1] . مائده، 105. [2] . اعراف، 188. [3] . یونس، 49. [4] . فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ‏7، ص 7، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق. [5] . همان. [6] . مصطفوی، حسن‏، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 7، ص 27، بیروت، قاهره، لندن‏، دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی،‏ چاپ سوم. [7] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏8، ص 308، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
پاسخ:
قرآن کریم درباره ضرر به مؤمنان میفرماید که گمراهان و منحرفان، از ضرر زدن به مؤمنان هدایت‌یافته عاجزند: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مراقب خود باشید! اگر شما هدایت یافته‌اید، گمراهی کسانی که گمراه شده‌اند، به شما زیانی نمی‌رساند».[1]
همچنین میفرماید که ضرر و زیان انسان‌ها، در قلمرو مشیت و خواست خداوند می‌باشد:
«بگو: من مالک سود و زیان خویش نیستم، مگر آنچه را خدا بخواهد [و از غیب و اسرار نهان نیز خبر ندارم، مگر آنچه خداوند اراده کند] و اگر از غیب با خبر بودم، سود فراوانی برای خود فراهم می‌کردم، و هیچ بدی [و زیانی] به من نمی‌رسید من فقط بیم‌دهنده و بشارت‌دهنده‌ام برای گروهی که ایمان می‌آورند! [و آماده پذیرش حقند]».[2]
«بگو: من [حتّی] برای خودم زیان و سودی را مالک نیستم، [تا چه رسد برای شما!] مگر آنچه خدا بخواهد».[3]
ضرر، اسم مصدر، در لغت به معنای نقصانی است که بر چیزی وارد می‌شود؛[4] مانند آنچه در ضرر مالی گفته می‌شود.[5] مقصود از ضرر در قرآن، هر گونه ضرری را شامل می‌شود؛ اعمّ از ضرر اعتقادی، یا آنکه ضرر در راه خیر، در بدن، مال، عنوان و فرزند باشد.[6]
چند نکته درباره آیات فوق:
الف. آیات ذکر شده در حقیقت اشاره به توحید افعالی دارند؛ یعنی در این عالم همه چیز به خدا باز می‌گردد، و هر کار از ناحیه او است، او است که با حکمتش مؤمنان را پیروزی می‌دهد و او است که با عدالتش منحرفان را مجازات می‌کند.
بدیهی است که این منافات با آن ندارد که خداوند به ما نیروها و قدرت‌هایی داده است که به‌وسیله آن مالک قسمتی از سود و زیان خویش هستیم و می‌توانیم درباره سرنوشت خویش تصمیم بگیریم، به تعبیر دیگر؛ این آیه نفی مالکیت «بالذات» را می‌کند نه «بالغیر» را و جمله «إِلَّا ما شاءَ الله» قرینه روشنی بر این موضوع است.[7]
ب. قرآن نمی‌گوید که هیچ انسانی نمی‌تواند به دیگری ضرر برساند، بلکه می‌گوید بدون اجازه خدا نمی‌تواند چنین ضرری را برساند و البته گاه خدا به دشمنان خویش نیز چنین اجازه‌ای می‌دهد. [1] . مائده، 105. [2] . اعراف، 188. [3] . یونس، 49. [4] . فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 7، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق. [5] . همان. [6] . مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 7، ص 27، بیروت، قاهره، لندن، دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم. [7] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 8، ص 308، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
- [سایر] منظور ملاصدرا از اینکه می‌گوید انسان مثال الهی است چیست؟
- [سایر] آیا اطلاع از سرنوشت به نفع انسان ها است یا به ضرر آنها؟
- [سایر] چرا سورهای مکی درباره کافران می‌گوید که محمد فقط برای ارشاد آمده و اگر کسی مسلمان نشد خود ضرر میبیند، ولی در سوره‌های مدنی بعد از به قدرت رسیدن می‌گوید؛ اگر اسلام را قبول نکردند هرجا آنها را دیدید، بکشید؟!
- [سایر] اگر انسان ها از سرنوشت خود به نحوی مطلع شوند به نفع آنها است یا به ضرر؟
- [سایر] منظور از تکریم و فضیلت انسان در قرآن چیست؟
- [سایر] آیا اشغال لانة جاسوسی به ضرر ملّت ایران بود یا به نفع ملّت ایران؟
- [سایر] آیا ازدواج موقت حکمی به نفع آقایان و به ضرر خانمهاست؟
- [سایر] اهداف انگلیس از به قدرت رساندن رضا خان چه بود؟ شخصیتشناسی رضاخان پهلوی؟ چگونه رضاخان نخبگان را حذف کرد؟
- [سایر] منظور از قدرت نرم و نیمه نرم و سخت چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا برای انجام تحقیقات پزشکی، ضرر رساندن به حیوانات یا گیاهان جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که چند رشته کسب دارد مثلا اجاره ملک می گیرد و خرید و فروش و زراعت هم می کند باید خمس آنچه را در آخر سال از مخارج او زیاد می آید بدهد، و چنانچه از یک رشته نفع ببرد و از رشته دیگر ضرر کند، می تواند ضرر یکی را با نفع دیگری جبران نماید گرچه احتیاط در ترک آن است و نیز اگر دو تجارت داشته باشد می تواند ضرر یکی را با نفع دیگری جبران نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که چند رشته کسب دارد مثلا اجاره ملک می گیرد و خرید و فروش و زراعت هم می کند؛ باید خمس آنچه را در آخر سال از مخارج او زیاد می آید بدهد و چنانچه از یک رشته نفع ببرد و از رشته دیگر ضرر کند؛ بنا بر اظهر نفع و ضرر روی هم حساب می شود.
- [آیت الله مظاهری] همراه داشتن قرآن و رساندن جایی از بدن به جلد و حاشیه قرآن برای حائض مکروه است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد ولی بیشتر از آن مقدار ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد. شرط سیزدهم: در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر رساندن اب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با ان صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از ان ضرر دارد باید با همان مقدار وضو بگیرد
- [آیت الله بروجردی] اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] مس نمودن خط قران یعنی رساندن جایی از بدن به خط قران برای کسی که وضو ندارد حرام است و رساندن موی بدن به قران مانعی ندارد در صورتی که از توابع بشره شمرده نشود و اگر قران را به زبان فارسی یا به زبان دیگری ترجمه کنند مس ان در غیر اسم ذات و اسماء صفات خداوند متعال اشکال ندارد
- [آیت الله بهجت] مس نمودن خط قرآن، یعنی رساندن جایی از بدن به خط قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است، ولی تماس موی انسان با خط قرآن، بنابر اظهر مانعی ندارد، حتی اگر کوتاه باشد. و اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگر ترجمه کنند، مس آن اشکال ندارد.
- [آیت الله بروجردی] خواندن و همراه داشتن قرآن و رساندن جایی از بدن به ما بین خطهای قرآن و نیز خضاب کردن به حنا و مانند آن، برای حائض مکروه است.